Landneminn - 01.12.1949, Blaðsíða 11

|)essu efni betur en flestir aði •ir, því að við fram-
leiðslu stuttmynda á stríðsárunum höfðu þeir þjálf-
að tæknilega fjölda ungra og djarfra manna. Síðan
liafa J>eir tekið til meðferðar hin margvíslegustu
vandamál lífsins og gegnumlýst þau af meiri næm-
leik og raunsæi, en um leið listfengi en flestar aðrar
Jíjóðir, að ltölum undanskildum. Þeir hafa sett mark-
ið hátt, færzt í fang stór viðfangsefni, en hvergi slak-
að á kröfum til listramna vinnuhragða og eflzt við
liverja raun.
Eftir stríðið haf'a danskar kvikmvndir einkennzt af
vilja til þess að gefa aðkallandi })jóðfélagslegum
viðfangsefnum ábyrgt og listrænt form og sanna mann-
lýsingu í ófölsuðu umhverfi. Það sem skort hefur á
í tæknilegri fullkonmun, hefur unnizt upp í jákvæðu
efnisvali. Danskir kvikmyndametm hafa meguað að
sýna mannlífið á hinu hvita lérefti, gefa verkum sín-
um sál.
Það hefur verið gæfa danskrar kvikmyndar þessi ár
að eiga á að ski]>a frábærum kröftum. Mörgum ágæt-
um leikritahöfundum, fjölda af nýjum og djörfum
leikstjórum og loks heilum herskara framúrskarandi
leikara, sem alltaf hafa verið að sýna nýjar og bjart-
ar hliðar mikilla hæfileika.
Árangurinn er sá, að í dag hefur dönsk kvikmynda-
gerð tekið upp af djörfung og dugnaði Jvráðinn frá
stórveldislímanum fyrir 1920, endurvakið forna hefð.
svo a'ö nú má telja á fingrum annarrar handar þirr
þjóöir, sem jramleiöa jafngóöar myndir og Danir.
Hér á eftir skal nú reynt að gefa yfirlit yfir mark-
verðustu danskar myndir eftirstríðsáranna og gerð
grein fyrir því fólki. sem fyrst og fremst á heiður skil-
ið fyrir þær.
Hetjudáðir og heigulskapur undir járnhœlnum.
Barátta danskrar aljvýðu gegn Þjóðverjum. einkum
eftir 29. ágúst 1943, er mikil hetjusaga. Sagan um
afstöðu ýmissa manna á „hærri stöðum" J). á m.
nokkra mikilsvirta foringja sósíaldemókrata — fjall-
ar aftur á móti mest um heigulskap. Um þetla hafa
verið skrifaðar ba^kur, og það bafa verið gerðar um
})að fjórar kvikmyndir: „Den usynlige hær“, „De
róde enge“, „Det gælder din frihed“ og „Stöt star den
danske sömand“.
„Den usynlige hær“ var ein fyrsta danska mvnd-
in eftir slríðið. Hún var sett á svið af hinum unga
leikstjóra Johan Jacobsen, og fjallar um líf hernáins-
áranna og undirbúning og framkvæmd skemmdar-
verks. Næst kom svo ..De róde enge“. sviðsett af hinni
frægu leikkonu Bodil Ipsen og Lau Lauritsen yngra,
eftir samnefndri skáldsögu Ole Juul. Hér skal ekki
fjölyrt um hana, þar eð hún hefur verið sýnd í Heykja-
vík, en þess aðeins getið, að navstu 2 árin var hún
ætíð í kvikmyndablöðum og — tímaritum nefnd
„mesta listaverk danskrar kvikmyndagerðar“. F.kki
skaðar heldur að geta þess. að hún hefur hlotið al-
J)jóölega frægð, sem ein af beztu móts])yrnumyndum
úr síðasta stríði,
gekk t. d. mán-
uðum saman i
í París. — Síðar
gerðu sömu kvik-
mvndastjwvar
mynd urn líf sjó-
ninnna í verzl
unarflotanum á
stríðsárunum:
„Stöt stár den
danske sömand“.
1 grípandi nær-
myndum sýnir
hún reynslu
nokkurra sjó-
manna á mikil-
fenglegan hátt.
en })ó án nokkurs
hajlelújasöngs.
Þessi mynd hlaut
dönsku ,,Bodil“-
verðlaunin 1948
sem bezla mynd ársins og átti það fyllilega skilið.
Loks er að gela hinnar sérstæðu „veruleikamynd-
ar“ (hér með eftirlýsist hjá hugkvæmum lesanda gotl
íslenzkt orð yfir „documentary film“!), sem Frelsisráð
Danmerkur lét gera, „Det gælder din frihed“. Hér
var safnað saman og skeytt í eina heild af miklum
hagleik mvndum, sem ýmsir aðilar höfðu tekið á
stríðsárunum af mótspyrnuaðgerðum og skipulagn-
ingu hinnar harðskeyttu frelsishreyfingar. Mesl var
])ó tekið af sérstakri myndatökusveit Frelsisráðsins.
Samtimis er í þessu einstaka sönnunargagni flett
miskunnarlaust ofan af skriðdýrshætti „samstarfsmann-
anna“ á stríðsórunum, einkum Scaveniusar (einn þeirra
verstu, sósíaldemókratinn Alsing Andersen. er nú full-
trúi Dana á þingi S. Þ.!).
Úr lífi hins óbreytta fólks.
„Ekkert er alskapað í upphafi vega sinna“ skrifaði
vís maður eitt sinn. Þessi setning getur þó ekki átt við
bað er varla hægt að minnust á dansk-
ar kvjkmyndir — hvað'þá skrifa um þær
lieila grein — án þess að nefna IB
SCHÖNBEIIG sérstaklega. Áður lék
hann mest í gamanmvndum, en hefur
á síðustu árum komið mönnum á óvart
sem fráhær karakterleikari. Það eru eng-
ar ýkjur, þótt sagt sé, að hann sé nú
orSinn föst „stofnun“ i dönskum kvik-
myndum.
LANDNEMINN 11