Árbók VFÍ - 01.01.1989, Blaðsíða 252

FJÖLDI „VIRKRA" SVEIFLNA
250 Árbók VFÍ 1988
20
15 -
STÆRÐ Á RICHTER KVARÐA FJÖLDI "VIRKRA" SVEIFLA
5 1/4 2-3
6 5
6 3/4 10
7 1/2 15
8 1/2 26
;
/
/
/
/
/
'ZJ
/

/
/
/
sveiflur en hins vegar við 10-12
sveiflur þegar þurra rúmþyngd-
in er 15,3 kN/m3, sem sýnir
m.a. að hætta á ysjumyndun er
mjög háð rúmþyngd efnis.
Mynd 10 sýnir hvernig ysjun
er háð rúmþyngd við spennu-
hlutfallið 0,4. Sú rúmþyngd
sem yfirleitt hefur mælst í
stíflum á Þjórsár- Tungnaár-
svæði er hærri en sú rúmþyngd
sem svarar til þess að 10% af-
lögun verði við 20 sveiflur.
Miðað við að MM-áhrif um IX
þ.e. jarðskjálfta um 7 á Richter-
kvarða er fjöldi „virkra“ sveiflna
unt lO.Niðurstöðurþessarapróf-
ana benda þannig til þess að al-
mennt þurfi ekki að búast við
ysjun í stíflum á þessu svæði.
Hins vegar má fastlega búast
við því að sandur eins og hér
hefur verið prófaður ysjist þar
sem hann er lauspakkaður og
mettaður, ef Suðurlandsskjálfti
dyndi yfir.
Myndir 11 og 12 sýna að lok-
um samband ysjumyndunar,
spennuhlutfalls og sveiflufjölda í prófun á tveimur gerðum jarðefna af Þjórsár-Tungnaársvæði.
Rannsóknir eins og lýst hefur verið hér að framan eru bæði kostnaðarsamar og tímafrekar.
Þess vegna er æskilegt að reyna að þróa ódýrar aðferðir til þess að áætla líkur á myndun ysju. í
U.S.A., Japan og fleiri löndum hefur staðlað próf, svonefnt SPT-próf (Standard Penetration
Test) verið notað í þessum tilgangi. Prófið er í meginatriðum fólgið í því að reka stálhólk
niður í gegnum jarðlög þau sem meta skal og telja höggafjölda á hverja 30 cm.
Sumarið 1984 var gerð tilraun með SPT-próf í farvegi Þjórsár við Arnarfell. Niðurstöður
þeirra prófana og efnisprófanir eins og lýst hefur verið hér að framan benda til þess að á Islandi
megi einnig nota SPT-próf eða jafnvel borun með cobrabor til þess að meta líkur á ysju á
sléttlendi.
RICHTER KVARÐI
Mynd 8 Virkar jarðskjálftaspennur. Heimild: Seed o.fl. 1975.
Lokaorö
Grein þessi er að stofni til erindi sem flutt var á fundi sem haldinn var hinn 11. apríl 1985 á
vegum Jarðfræðafélags Islands um rannsóknir vegna jarðskjálfta á Suðurlandi.
Miklu efni hefur hér verið þjappað mjög saman til þess að unnt væri að gera lauslega grein
fyrir prófunum á íslenskum jarðefnum með sveiflandi álagi. Enda þótt greinin sé þess vegna
nokkuð ágripskennd er það von höfunda að hún gefi nokkra innsýn í þann geira jarðtækni, sem
fjallar um áhrif sveiflandi álags á jarðefni.