Árbók VFÍ/TFÍ - 01.06.1997, Síða 357

Skeiðarárhlaup og vegasamgöngur 355
Fjöldi daga frá upphafi hlaups
Mynd 1 Skeiðarárhlaup 1934, 1938, 1954
og 1996, vor og haust (myndfrá OS).
ur tók þá saman efni í sögu Skeiðarárhlaupa og
Grímsvatnagosa og sendi Vegagerðinni sem
eins konar fylgirit með umbeðinni skýrslu.
Þessi saga ásamt skýrslunni var síðan uppi-
staðan í hinni vel þekktu bók Sigurðar, „Vötn-
in stríð“. Gögnin voru notuð til að ákvarða
ýmsar forsendur um vega- og brúagerð á sand-
inum. Stærð hlaupa vegur þar þyngst, en þau
hafa verið mjög breytileg þótt þau einkennist
fyrst og fremst af mun stærri hlaupum á fyrri
hluta aldarinnar heldur en þeim seinni (sjá
dæmi á mynd 1). Ákveðið var að miða ekki við
stóru hlaupin og kom þar ýmislegt til. Meira en
30 ár voru þá liðin frá síðasta stóra hlaupi, að-
stæður við jökuljaðarinn orðnar mjög breyttar og því töluverð óvissa um útfall hlaupvatns
undan jökuljaðri og dreifingu þess um sandinn. Síðast en ekki síst var kostnaðurinn við að
byggja fyrir hin stærri hlaup talinn of mikill. Viðmiðunarflóð voru því ákveðin út frá smærri
hlaupum (einkum hlaupið 1954) með nokkurri viðbót vegna óvissu um þróun hlaupa. Hönn-
unargildin fyrir brýrnar voru þessi: Skeiðará 9.000 m3/s, Gígjukvísl 5.000 m3/s og Súla
3.500 m3/s. Gerð og staðsetning varnargarða og vega var síðan ákveðin með tilliti til þess að
sem minnst tjón hlytist af stórhlaupum þótt þau kæmu og að vatn færi eða yrði leítt gegnum
garðakerfið og framhjá brúnum.
í grófum dráttum má segja að helstu forsendur varðandi hönnun kerfisins hafi staðist.
Vegasamband hefur ekki rofnað í hefðbundnum hlaupum. I fyrsta stórhlaupinu í nóvember
1996 rofnaði garðakerfið við Skeiðará við rennsli á bilinu 8.000-12.000 nv3/s og tjón var í
lágmarki þótt vissulega hafi það verið mikið. Brúin á Gígjukvísl fór að gefa sig þegar
rennslið var nálægt 10.000 m3/s (tvöfalt hönnunarrennsli), enda aðstæður þannig að vatn
komst í raun ekki framhjá brúnni miklu fyrr og var nýfarið að renna gegnum skörð sem rofin
höfðu verið f varnargarða.
Staðhættir
Vegalengdin yfír Skeiðarársand milli Núps-
staðar og Skaftafellsár er um 34 km (mynd 2).
Nokkur vatnsföll falla um sandinn. Niður með
Lómagnúp að vestanverðu fellur Núpsá og
Súla sem hafa sameiginlegan farveg. Núpsá er
bergvatnsá sem kemur úr heiðardrögum norðan
Lómagnúps en Súla, sem er jökulá, fellur
undan vesturhorni Skeiðarárjökuls. Jökulalda
sem jökullinn hefur skilið eftir u.þ.b. 1,0 km
framan við jökulsporðinn þegar hann hörfaði
um og eftir miðja þessa öld beinir nokkrum
útföllum undan miðsvæði jökulsins í sameigin-
Mynd 2 Vegur og brýr á Skeiðarársandi.