Verktækni - 25.01.1988, Qupperneq 13

FÉLAGSFRÉTTIR
HVAÐ LEIÐ VELJUM VIÐ?
MARKMIÐ STÓRIÐJULEIÐ INNLEND UPPBYGG- ING IÐNAÐAR
Fjölgun atvinnu- tækifæra Mikið fjármagn á hvert nýtt starf Litið fjármagn á hvert starf
Jöfnun atvinnu milli kynja Nei; einkum atvinna fyrir karlmenn á „besta aldri" Já, atvinna fyrir bæði kynin
Jöfnun atvinnu milli landshluta Nei, Byggðaröskun! Möguleg
Jöfnun fjárfestinga- tækifæra fyrir fyrirtæki Nei, aðeins fá fyrirtækja geta notiö Möguleg
Fjölbreyttara atvinnulif Nei, mikiö fjármagn til að byggja upp einhæfni Já
Fjárfesting í innlendri tæknikunnátttu Nei, innflutt „know how" sem er „leyndó" Já
Fjárfesting í inn- lendum rannsóknum Nei Möguleg
Fjárfesting til aö full- vinna innl. hráefni Nei Möguleg
Nýting auölinda með sem minnstri meng- unarhættu Nei (varla) Já, möguleg
Nýting auðlinda meö minnstri landröskun Nei Möguleg
Nýting auðlinda með hámarksarðsemi Nei Möguleg
um uppbyggingu orkufreks iön-
aðar."
Viljum aukna fjölbreytni
Kristín Einarsdóttir mælti gegn allri
stóriðju og sagði m. a.:
,,Þegar talað er um stóriðju hér á
landi þýðir það í hugum flestra sú
stóriðja sem blasir við okkur í
Straumsvík og á Grundartanga. Fólk
sér stór og mikil hús sem flestum
finnst mjðg óaðlaðandi. Þau eru oft
hulin torkennilegri móðu sem er sögð
hættulaus. Mjög fáir finna hjá sér
nokkra löngun til að skoða þessi fer-
líki nánar. Þetta er yfirleitt það fyrsta
neikvæða sem mætir fólki varðandi
stóriðjuna. Ef kannað er aðeins nánar
hverjir það eru sem vinna í slíkum
verksmiðjum kemur í Ijós að það eru
að stærstum hluta karlar á „besta
aldri". Mjög fáar konur vinna við þau
störf sem bjóðast á slíkum vinnu-
stöðum nema þá til að þjónusta karl-
ana. Fæstir telja vinnu í stórum verk-
smiðjum vera aðlaðandi eða freist-
andi og geta ekki hugsað sér slíka
vinnu fyrir sig og sína."
Fiér á eftir koma helstu punktar úr
ræðu Kristínar orðréttir:
, .Stóriöju tengjast fá en óheyrilega
dýr störf miðað við aðra atvinnukosti.
Stóriðjan er þess vegna ekki likleg til
að geta veitt þeim fjölda fólks atvinnu
sem kemur út á vinnumarkaðinn
næstu árin."
,,Það eru ekki bara verksmiðjurnar
sem hafa í för með sér röskun á
umhverfinu. Orkufrekur iðnaður hefur
óhjákvæmilega í för með sér virkjanir
og þær oftast stórar."
,,Að jafnaði vex röskun með stærð
virkjana. Við ættum því að stefna að
byggingu minni virkjana sem henta til
framleiðslu á raforku til notkunar inn-
anlands fyrir islendinga. Við útreikn-
inga á hagkvæmni fjárfestinga eins
og virkjana er nauðsynlegt að hafa í
huga að hámarksgróði í peningum
talið þarf ekki endilega að fara saman
við hámarksgæði fyrir fólkið í land-
inu."
„Orkusölumönnunum hefur ekki
tekist að selja raforkuna á því verði
sem hægt er að sætta sig við. Erlend
stóriðja greiðir allt of lágt orkuverð á
meðan almenningur á íslandi greiðir
tyrir orkuna verð sem er með því
hæsta miðaö við nágrannaþjóð-
irnar."
„Flöfuðmarkmið okkar er að hag-
nýta auðlindir landsmanna þannig að
þær nýtist okkur. Þegar ég segi okk-
ur þá á ég við alla landsmenn."
,,Við eigum að miða virkjanaáætl-
anir við það að efla innlenda atvinnu-
vegi sem byggja á íslensku hugviti og
þekkingu. Látum ekki telja okkur trú
um að bjargarleysi vofi yfir ef við
verðum ekki peð á taflborði stóriðju-
fursta heimsins, stóriðjufursta sem
eru á ferð um heiminn og eiga hvergi
heima nema þar sem auðurinn er.“
Að lokum brá Kristín upp meðfylgj-
andi töflu til að skýra mál sitt.
Stóriðja er fjárfrek
og afurðaverð lágt
Birgir Árnason sagði það áleitna
spurningu af hverju sú mikla hækkun
sem varð á orkuverði í heiminum á
síðasta áratug hafi ekki dugað til að
veita fleiri orkufrekum fyrirtækjum
brautargengi hér á landi en raunin
hefur orðið.
,,Ef litið er yfir síðustu 5-10 ár sker
þrennt sig úr í því sambandi sem hér
um ræðir. / fyrsta lagi hefur orkuverð
í heiminum verið hátt. í öðru lagi hafa
vextir á alþjóðlegum fjármagnsmörk-
uðum — og þá einkum raunvextir —
verið háir á sögulegan mælikvarða
þótt þeir hafi kannski ekki verið ýkja
háir miðaö við þá vexti sem nú tíðkast
hér á landi. íþriðja lagi hefur afurða-
verð orkufrekrar stóriöju almennt veriö
afar lágt. Umræða undanfarinna ára
um hugsanlega eflingu orkufrekrar
stóriðju hér á landi hefur nánast ein-
skorðast við fyrsta atriðið, þ. e. hátt
orkuverð, en hinum atriðunum, þ. e.
miklum fjármagnskostnaði og lágu
afurðaverði, hefur hins vegar verið
gefinn minni gaumur."
Birgir benti hér sérstaklega á hið
lága afuröaverð sem hann taldi vega
pyngst, og væri aðalorsök þar fyrst og
fremst hve eftirspurn hefur aukist lítið
á undanförnum árum.
„Rannsóknir á þróun efnisnotkun-
ar í iðnríkjunum yfir langt tímabil
benda til þess að fyrir einstaka efnis-
flokka fylgi hún ákveðnu ferli sem
lýsa má þannig að fyrst í stað aukist
notkunin hægt, þar á eftir afar ört en
svo hægi á aukningunni þegar mett-
unaráhrifa taki að gæta og síðast
aukist notkunin í takt við fólksfjölgun
en mun hægar en sem nemur hag-
vexti. Þetta ferli kemur vel heim og
saman við þróun stál- og sements-
notkunar í ýmsum rikjum á fyrri helm-
ingi þessarar aldar og svo virðist sem
þróun álnotkunar í iðnríkjunum á síð-
ustu áratugum fylgi því einnig í gróf-
um dráttum."
„Því má halda fram að sú stóriðja
sem helst þykir koma til greina hér á
landi sé ekki aöallega orkufrek heldur
sé hún fyrst og fremst frek á fjár-
magn. Verulegar breytingar á fjár-
magnskostnaði hafa þá meiri áhrif á
væntanlegan hagnað af rekstri stór-
iðjufyrirtækis hér á landi en jafnvel
mun meiri breytingar á orkuverði.
Raunar má ekki heldur gleyma því að
fjármagnskostnaöur er langstærsti
hluti kostnaðar við framleiðslu raforku
í íslenskum vatnsaflsvirkjunum.
Flvernig sem á málið er litið frá kostn-
aðarhliðinni er það því fjármagns-
kostnaðurinn sem skiptir sköpum um
það hvort það borgar sig að koma
hér á fót orkufrekri stóriðju eða ekki."
I lokaorðum sínum reifaði Birgir
horfurnar í stóriðjumálum (slendinga
og sagði m. a.:
„Að öllu samanlögðu fela þessar
horfur ekki í sér að orkufrek stóriöja
geti orðið burðarás í íslenskum þjóð-
arbúskap á næstu árum og áratug-
um. Þær útiloka hins vegar ekki að
hagkvæmt geti verið ráðast í ákveðin
verkefni á þessu sviði."
Pallborðsumræður
Að loknum framsöguerindum
stýrði Jón Steinar Guðmundsson
pallborðsumræðum. í þeim tóku þátt
fjórir frummælenda, þeir Jóhannes,
Hjörleifur, Geir A. Gunnlaugsson og
Kristín, auk Jakobs Björnssonar orku-
málastjóra og Geirs Flaarde alþingis-
manns, sem kom inn fyrir Friðrik Sófus-
son iðnaðarráðherra.
Fyrst fengu þátttakendur að tjá sig
almennt um það sem komið hafði
fram í máli frummælenda.
Jakob Björnsson minnti á að stór-
iðja væri engin allsherjarlausn, heldur
skipti fjölbreytnin máli, stóriðjan væri
ein atvinnugrein af mörgum. Flér
skipti mestu máli, að fslenska ríkið
hefði Ijósa stefnu til langframa, sem
ekki breyttist með hverri ríkisstjórn, þ.
e. erlendir aðilar verða að vita hvar
þeir standa gagnvart okkur.
Geir Flaarde sagði varðandi eign-
araðild útlendinga að í raun væri ekki
mikill munur á þvi hvort erlendir aðilar
fengju borgaðan ARÐ af fyrirtækjum
hér eða fengju VEXTI sem við borg-
um þeim af erlendum lánum til fyrir-
tækja hér, nema í síðara tilfellinu ber-
um við alla fjárhagsleg ábyrgð á fyrir-
tækjunum.
Geir Gunnlaugsson taldi að út-
lendingar vildu að ísl. ríkið sé meðeig-
andi til þess að hagsmuna fyrirtækis-
ins væri betur gætt hér á landi.
Kristín Einarsdóttir taldi stóriðju-
dæmið vera vonlaust og útlendingar
hefðu ekki áhuga á svo vonlausum
dæmum. Flún minnti líka á mengun
frá kerbrotum (SALS í fjörunni við ál-
verið.
Jóhannes Nordal bað menn íhuga
aðstæður ef leyfð hefðu verið iðjuver
og virkjanir hér á landi fyrir 70 árum.
E. t. v. hefði þróunin orðiö svipuð og
í Noregi.
Hjörleifur Guttormsson varaði við
of lágu orkuverði til stóriðju og benti
á að nú væri rætt um verð sem væri
lægra í dollurum en talið var kostn-
aðarverð vatnsorkunnar hér fyrir
nokkrum árum.
Jón Steinar Guömundsson
spurði: „Þarf meiri tæknilega fag-
mennsku?"
Hjörleifur: Við verðum að vera
„læsir og bænabókafærir" ( þessum
málum. Annars verðum við áfram á
nýlendustiginu.
Geir Gunnl.: Það þarf að greina
betur á milli hagsmuna innlendra
aðila. T. d. vill Landsvirkjun hátt orku-
verð, en Kísilmálmverksmiðjan vildi
lágt verð, en fsl. ríkið er aðaleigandi í
báðum fyrirtækjunum.
Kristín: Getur þarna verið hags-
munaárekstur? Voru e. t. v. sömu að-
ilar báðum megin borðsins?
Jóhannes: Þegar samið er um
orkuverð þurfa alls ekki að vera sömu
aðilar báðum megin borðsins. Varð-
andi tæknilega hliðina þá hafa ís-
lenskir tæknimenn meiri þekkingu á
VERKTÆKNI — 25. JANÚAR 1988
9