Til sjávar - 01.12.1999, Blaðsíða 8

Vitavarsla
Kannski
upp á
vilja menn halda
eitt sýnishorn
- segir Óskar Sigurösson í Stórhöfða í viðtali
Þegar talið berst að
vitavörðum og vitavörslu á
síðustu árum kemur eitt
nafn aftur og aftur upp í
umrœðunni: Óskar Jakob Sigurðsson í
Stórhöfða.
r
skar er nú gjaman nefndur eini
„hefðbundni" vitavörðurinn eða
„síðasti vitavörðurinn", hvort
sem það reynist rétt eða ekki. Sonur
Oskars, Pálmi Freyr, gegnir starfi
aðstoðarvitavarðar.
Óskar og Pálmi Freyr voru á ferðinni í
Kópavoginum í október í síðbúnu sumar-
fríi en engu að síður voru þeir hingað
komnir til að ræða fyrirhugað viðhald á
Stórhöfðavita á næsta ári. Til sjávar greip
tækifærið og fékk þá feðga í stutt spjall.
Á meðan Óskar og Pálmi eru fjarverandi
leysir Ólafur Þ. Jónsson, fyrrverandi
vitavörður á Homi, þá af. Vitinn er því í
góðum höndum.
„Eg vil ekki taka frí yfir sumar-
mánuðina, þá vil ég vera í Stórhöfða
þegar veðrið er best. Reyndar var veðrið
afleitt í sumar, eitt það versta sem ég man
eftir.“ Óskari er gjaman tíðrætt um veðrið
enda búinn að vera áhugamaður um veður
frá níu ára aldri. Þá hóf hann að skrá hjá
sér veðurlýsingar sem hann hefur í raun
gert allar götur síðan.
Vitavarðarstaða í þriðja ættlið
Óskar er fæddur í Stórhöfða í Vest-
mannaeyjum 19. nóvember 1937. Á þeim
tíma gegndi faðir hans, Sigurður
Valdimar Jónatansson, stöðu vitavarðar.
Og ekki nóg með það heldur var afi
Óskars, Jónatan Jónsson, vitavörður þar á
undan eða frá 1910 til 1935. Sama
fjölskyldan hefur því gegnt vitavarðar-
starfinu í Stórhöfða frá 1910 til dagsins í
dag. Þess má svo geta að bróðir Jónatans,
var Eldeyjar-Hjalti, sem varð frægur fyrir
það að klífa hina snarbröttu Eldey.
Stórhöfðaviti var byggður 1906 og
fyrsti vitavörðurinn var Guðmundur
Ögmundsson, 1906-1910. Þegar afi
Óskars tók við stöðunni olli það nokkm
fjaðrafoki meðal Vestmannaeyinga þar
sem Qölskyldan kom úr Mýrdalnum og á
þeim tíma var það ekki
vel séð að aðkomu-
maður fengi slíka
stöðu.
Mesta Ijóshæð yfir sjó
Ágæt saga er til af
föður Óskars. Sigurður
þótti mjög samvisku-
samur og vildi helst
ekki yfirgefa Stórhöfða
fyrir nokkurn mun.
Auk þess var lengi vel
ekki akfær vegur frá
vitanum inn í Vest-
mannaeyjabæ. í eitt skipti brá Sigurður
sér bæjarleið og hafði hann miklar
áhyggjur af vitanum á meðan. Á heim-
leiðinni gætti hann að sjálfsögðu vel að
vitaljósinu og viti menn! - það hafði
slokknað á vitanum aldrei þessu vant.
Atvikið var síst til að örva Sigurð til
bæjarferða.
Stórhöfði er í um 6 km ljarlægð frá
Vestmannaeyjabæ og þar er syðsta
byggða ból á íslandi. Árið 1906 var viti
byggður. Þrátt fyrir að vitabyggingin sé
ekki háreist er enginn viti með meiri
ljóshæð yfir sjó eða 125 metrar. Næst
kemur Dyrhólaeyjarviti með 118 metra
yfir sjó. Vitinn, sem er sambyggður
vitavarðarhúsinu, er upprunalegur og
hefúr mátt þola mikla áraun í áranna rás.
Stórhöfðaviti er víst eini vitinn á landinu
þar sem slegið hefur niður eldingu en það
gerðist 1921. Að sögn Óskars ber vitinn
þess enn merki.
Aldrei veitt fisk
Óskar tók við stöðu vitavarðar 1965 og
hefur því verið starfandi vitavörður í 34
ár. Áður starfaði hann um skeið í fisk-
vinnslu. En við sjómennsku hefur hann
aldrei starfað. „Ég hef aldrei veitt fisk
hvorki úti á sjó né í vatni.“
Óskar gerir ráð fyrir að gegna
vitavarðarstarfmu fram á árið 2007 eða
þar til hann er kominn „á aldur“. Þrátt
fyrir að vitavarðarstöður hafi verið lagðar
niður um allt land er ekki ráðgert í næstu
framtíð að leggja af vitavarðarstarfið í
Stórhöfða. „Kannski vilja þeir halda í eitt
sýnishom af vitaverði. Þessi störf eru að
leggjast af um allan heim. Hver veit nema
vitavarðarstaðan í Stórhöfða verði sú
síðasta i veröldinni þegar fram í sækir?"
Ef það rætist að Óskar haldi áffam að
gegna starfinu til sjötugs þá verða 97 ár
liðin frá því að fjölskyldan tók fyrst við
vitavörslu í Stórhöfða, þar af 42 ár í
höndum Óskars. „Vitinn verður 100 ára
2006 og vonandi gegni ég starfinu þá.
Það væri líka gaman ef vitavarðarstaðan
næði að vera í fjölskyldunni í 100 ár eða
fram til 2010.“
Samtaka feðgar
Vitavarslan er í raun aðeins lítill hluti
starfsins í dag. Búnaðurinn er sjálfvirkur,
þarf sjaldan að skipta um perur en þó þarf
að hugsa vel um linsuna og ljóshúsið, t.d.
á vetrum að hreinsa snjó af rúðum. „Þeir
hafa ekki fundið búnað til þess hingað
til“, skýtur Pálmi inn i.
Meginhluti starfsins er veðurathugun.
Veðurstöð hefur verið í Vestmannaeyjum
frá 1877 en á núverandi stað frá 1921. Á
þriggja klukkustunda fresti þarf að taka
veður og skiptast þeir feðgar á um það
verk. Það er klár verkaskipting á milli
þeirra. Nóttinni skipta þeir á milli sín.
Óskar tekur veðrið klukkan 3 og Pálmi
Freyr klukkan 6. Síðan er Óskar á vakt
fyrri hluta dagsins en Pálmi, sem kýs að
taka daginn ekki of snemma, er á vakt
síðdegis og á kvöldin. „í þessu starfi er
mikilvægt að eiga auðvelt með að sofa.
Og sem betur fer á það við um mig“,
segir Óskar. Ekki er annað að heyra en
8