Til sjávar - 01.12.1999, Qupperneq 10

Ársfundur Hafnasambandsins
r
L.
Nýskipan hafnamála til skoðunar
A30. ársfundi Hafna-
sambands sveitar-
félaga þann 1. október sl.
var kynnt sameiginleg
skýrsla tveggja nefnda um framtíð-
arskipan hafnamála. Hörður Blöndal,
hafnarstjóri og formaður nefndar um
framtíðarskipan hafnamála, Jóhann
Guðmundsson, skrifstofustjóri og
formaður nefndar um gjaldskrármál
hafna, og Sigurbergur Björnsson, for-
stöðumaður, nefndarmaður og ritari,
kynntu niðurstöður skýrslunnar.
I máli Harðar Blöndal kom fram að
það versta í stöðunni væri að gera ekki
neitt, það myndi þýða gjaldþrot hafnar-
sjóða. Búa þarf hafnirnar undir innbyrðis
samkeppni. Tekjur hafna verði að aukast
og því verður að auka gjaldtöku af
útgerðinni. Flestir hafnarsjóðir eru reknir
með tapi, þegar tekið hefur verið tillit til
afskrifta og fjármagnsgjalda.
Hafnirnar eru í samkeppni við aðra
samgöngumáta og þá sérstaklega vega-
kerfið. Því væri ein tillaga nefndanna, að
sérstakt vörugjald sem lagt væri eingöngu
á alla vöruflutninga á sjó, yrði fellt niður,
en það myndi bæta samkeppnishæfni
sjóflutninga um tæpar 200 milljónir á ári.
Frjáls gjaldskrá
Jóhann Guðmundsson reifaði gagnrýni á
gjaldskrármál hafna en Samtök iðn-
aðarins hafa harðlega gagnrýnt sam-
ræmda gjaldskrá hafna. Gjaldskráin
mismuni atvinnugreinum og kemur í veg
fyrir samkeppni. Gagnrýnt hefur verið að
gjaldskrá hafna uppfylli ekkir kröfur til
þjónustugjalda, hún sé ekki kostnaðar-
tengd. Einnig hafa gjaldskrármál hafna
verið gagnrýnd innanfrá, frá höfnunum
sjálfum.
Hugmyndir nefndarinnar felast m.a. í
eftirtöldu:
• Gjaldskrá verði fijáls eftir 3ja ára
aðlögunartíma
• Undanþáguákvæði afnumin með öllu
• Gerð verði viðmiðunargjaldskrá á
aðlögunartímabilinu, sem leyfir ekki
meiri frávik en 20% til hækkunar eða
lækkunar.
Tvær hugsanlegar útfærslur eru
nefndar til að hækka gjaldskrá um sam-
svarandi fjárhæð og ríkið hættir að leggja
til hafna. Fyrri útfærslan gerir ráð fyrir að
skipagjöld hækki um 30% og aflagjaldið
hækki úr 1% í 1,55% en sérstaka
vörugjaidið renni til hafnanna sjálfra. í
seinni útfærslunni er gert ráð fyrir að
sérstakt vörugjald verði lagt niður, 30%
hækkun skipagjalda og hækkun aflagjalds
úr 1% í 2,2% en samtals þýði þetta
tekjuauka upp á um 665 millj. kr. Að mati
nefndanna er seinni útfærslan mun
vænlegri til að nýtast fleiri höfnum úti um
allt land. Algengt aflagjald á
Norðurlöndunum þar sem lítið er um
ríkisstyrki er 2,0 til 2,5% af verðmæti
heildarafla.
Mat nefndarinnar er að stærri hafn-
imar þyrftu um 650 milljónir kr. í auknar
tekjur til að geta staðið alveg undir sér
sjálfar og að hafnir myndu ná að aðlaga
gjaldskrár sínar og framkvæmdir á aðlög-
unartímanum.
2 myndi ríkið styrkja gerð dýrra ytri
mannvirkja en rekstrarform yrði það sama
og í dag. í flokk 3 fæm tekjulitlar hafnir
og hafnir sem hefðu litla burði til að
fjármagna framkvæmdir að neinu marki.
Markmið
Nefndirnar lögðu til að stefnt verði að
eftirtöldum markmiðum:
• Abyrgð hafna á eigin fjárfestingum og
rekstri verði skýrari og afdráttarlausari og
dregið verði úr ríkisafskiptum af höfhum.
• Að kostir samkeppni verði nýttir þar sem því
verði við komið og þeir greiði fyrir sig sem
þjónustunnar njóta.
• Opna möguleika á öðrum rekstrarformum
hafna til frekari þátttöku í atvinnulifmu.
• Horft verði til umhverfisþátta við forgangs-
röðun og gjaldtöku i samgöngukerfínu.
Sigurbergur Björnsson gerði grein
fyrir því hvers vegna ástæða væri til að
flokka hafnir. í fyrsta lagi væru hafnir
ólíkar að stærð og hefðu ólíka afkomu.
Rekstrarumhverfi hafna er mismunandi,
sumar eru í samkeppnisumhverfí en aðrar
lúta frekar byggða- og atvinnusjónar-
miðum. Hafnir búa einnig við ójafnar ytri
aðstæður og áherslur eigenda væru
misjafnar.
I fyrsta flokk færu hafnir með afla-
verðmæti yfir ma. kr. eða 0,5 m tonn af
vörflutningum. Hafnir í 1. flokki nytu
ekki ríkisstyrkja en gætu valið um
rekstrarform, t.d. hlutafélagsform. Ef þær
sýndu neikvæða afkomu eftir fjármagns-
kostnað en fyrir afskriftir breyttist
rekstrarform í að þær heyri beint undir
sveitarstjóm sbr. hafnir í flokki 3. í flokki
Ljósmyndari: Kristján Maaek
• Hafnargerð verði styrkt af rikissjóði i
fámennum byggðarlögum þar sem höfhin er
forsenda byggðar og tekjur hafnarinnar
hrökkva ekki fyrir kostnaði og tryggt, að
auðlindir hafsins verði nýttar á sem
hagkvæmastan hátt.
• Komið verði upp samræmdri samgöngu-
áætlun þar sem horft verði á samgöngumál
svæða í heild, þ.e. vegi, hafnir, flugvelii o.fl.
og litið verði á uppbyggingu þess í sam-
hengi. Vegtengingar á milli nálægra hafna
sem bæta nýtingu þeirra hafi forgang og að
gjaldtaka einstakra samgöngumáta stuðli að
hagkvæmustu nýtingu þeirra og samkeppni á
jafnréttisgrundvelli.
Skýrsla nefndarinnar og fylgigögn eru á
heimasíðu samgönguráðuneytisins,
www.stjr.is/sam, og heimasíðu Siglinga-
stofnunar, www.sigling.is.
10