Neytendablaðið - 01.05.1997, Page 15

Heilbrigði
Nikótínlyf
CO
Nikótínnefúði og nikótínplástur bor-
ið saman við gervi-nefúða og
nikótínplástur. Plástrarnir voru not-
aðir í 5 mánuði en nefúðann mátti
nota í heilt ár. Það voru næstum
helmingi fleiri í reykbindindi einu ári
síðar í hópnum sem hafði fengið
bæði nikótínplástur og
nikótínnefúða..
400
Dagar
Verkun nikótínlyfja er
að minnsta kosti tví-
þætt. Þau minnka frá-
hvarfseinkenni og ættu
þannig að geta gert fólki
frekar kleift að vera án
reykinga. í öðru lagi geta
nikótínlyf hjálpað til að
miðla sömu áhrifum og
tóbakið gerði áður hjá
reykingamanninum, þau
hjálpa til við að viðhalda
æskilegu geðslagi, ein-
beitingu og vökustigi;
einnig við að ráða betur
við streitu eða forðast
leiðindi.
Hugmyndin er að það sé
léttara að hætta að reykja í
tveimur áföngum en einum. I
fyrri áfanganum getur reyk-
ingamaðurinn einbeitt sér að
hegðunarþættinum meðan
haldið er aftur af fráhvarfsein-
kennum með nikótfnlyfjum.
Þau eru tekin í nægilega stór-
um skömmtum til að viðkom-
andi reyki ekki og nægilega
lengi til að reykingar taki sig
ekki upp eftir að hætt er á
lyfjunum. Þegar tíminn líður
og ekkert er reykt styrkist ný
sjálfsímynd. Það er myndin af
sjálfum sér sem manni sem
ekki reykir. Þessi nýi maður
fellur þeim sem er að hætta að
reykja ekki alltaf í geð. Nýi
maðurinn fer fyrr að sofa,
hann amast oft við reykingum
Eftir Þorstein
Blöndal yfirlækni
á Heilsuverndarstöð
Reykjavíkur
kringum sig og er almennt
ekki eins sveigjanlegur og sá
sem áður reykti.
I seinni áfanganum minnk-
ar nikótínneyslan og ef allt
gengur upp hættir notkunin
endanlega. Sumir verða þó
áfram neytendur nikótíns, oft
vegna þess að þeim er um
megn að losa sig við það og
ef þeir reyna of mikið geta
reykingar tekið sig upp. Það
hefur samt áunnist að leiðin
sem neytandinn hefur valið til
nikótínneyslu er er ekki leng-
ur eins varasöm fyrir heilsuna
og áður.
Hvaða lyfjaform
nikótíns á best við?
Hér er mikilvægt að spyrja
um fyrri reynslu af nikótín-
lyfjum því margir hafa reynt
þau áður og vita hvað fellur
þeim best. Sá sem leggur á
ráðin með sjúklingnum þarf
lfka að hafa í huga muninn á
lyfjunum.
Nikótín-tyggigúmmí skilar
tvöfalt betri árangri en tyggjó
án nikótíns (lyfleysa). Með
spurningalista má meta
hversu nikótínháður viðkom-
andi er og mæla með 4 mg
fyrir þá sem teljast mjög háðir
nikótíni en 2 mg eða engu ef
menn eru lítið háðir. Nikótín-
tyggjó er basað og því
bragðvont. í byrjun þarf að
þrauka og gefast ekki upp.
Kaffi og gos lækkar súrtöluna
(pH) og eykur jónun nikótíns
og hægir því á frásogi gegn-
um munnslímhúð. Það á að
sjúga frekar en tyggja því
annars losnar nikótínið of
hratt og fólk fær meira munn-
vatn og neyðist til að kyngja.
Nikótínið fylgir með niður í
maga þar sem það ertir, veld-
ur ógleði og nær ekki að nýt-
ast sem lyf. Rétt notað fara
um 50% inn í blóðið. Þannig
veita 10 plötur af 4 mg
tyggjói um 20 mg af nikótíni
á dag, sem er um helmingur
af daglegri inntöku manns
sem reykir 30 sígarettur á
dag. í rannsóknum þar sem
skammtar voru að vild með 2
mg tyggigúmmí voru um 7-9
stykki á dag notuð að meðal-
tali og gáfu þéttnina 8-13
míkrógrömm á hvern lítra af
blóðvatni. í rannsóknum með
4 mg tyggigúmmíi notuðu
þeir 12 stykki á dag að meðal-
tali sem gáfu meðalgildið 23
pg/1 af blóðvatni. Þessi gildi
eru næstum eins há og hjá
þeim sem reykja pakka á dag
þ.e. 25-35 pg/1 af blóðvatni.
Nikótínplástur eykur líka
lækningaárangur miðað við
lyfleysu. Kosturinn við plást-
ur er að það er fljótlegt að
leiðbeina um notkunina og
framkvæmdin fyrir sjúkling-
inn er að sama skapi einföld.
Plástur er af tveimur gerðum,
önnur fyrir 24 tíma notkun en
hin fyrir 16 tíma. Plástur fyrir
24 tíma bætir ekki árangur
umfram 16 tíma notkun, en
getur truflað svefn.
Nikótín-nefúði á við hjá
þeim sem eru mjög háðir
nikótíni og reykja fyrst og
fremst til að upplifa hröð
áhrif. Ein úðun í hvora nös
(einn skammtur) gefur 1 mg
af nikótíni, en rúm 60% kom-
ast í blóðbraut. Ris þess í blá-
æðablóði er hraðara en hjá
öðrum nikótínlyfjaformum og
nálgast reykingar mest að því
leyti. Þéttni í blóði er lægri en
eftir reykingar og eru á bilinu
16 til 25 pg/1 af blóðvatni við
skammta að vild. Nikótín-nef-
úði hefur sannað gildi sitt í
samanburðarrannsóknum við
lyfleysu.
Að sameina lyfjaformin er
kannski áhrifamesta leiðin til
að ná árangri. Margir þurfa á
hærri skömmtum að halda en
eitt lyfjaform út af fyrir sig
getur gefið og með því að
sameina t.d. plástur og hrað-
virkara form eins og nefúða
næst betri árangur en með
plástri einum sér.
Nikótín-munnsogslyf er
penni hlaðinn með patrónum.
1 þeim hefur nikótínloft verið
bundið plastsvampi. Þegar 50
ml af lofti eru sogaðir inn
gegnum munnstykki pennans
losna um 15 pg nikótíns. Það
er 10-20 sinnum minna en
samsvarandi smókur frá sígar-
ettu. Þetta lyfjaform hentar
vel fyrir þá sem vilja hafa
eitthvað milli handanna til að
fitla við þegar þeir hætta að
reykja. Arangurinn er síst lak-
ari en með tyggigúmmíi eða
nefúða.
Ef nota á nikótínlyf er mik-
ilvægt að gefa þeim sem vilja
hætta að reykja kost á að velja
milli mismunandi lyfjaforma.
Núorðið hafa margir reyk-
ingamenn prófað þau öll og
eru því oft einfærir um að
segja til urn hvað hentar þeim
best. Lyfin á að taka í nægi-
lega háum skömmtum og
nægilega lengi til þess að
reykingar taki sig ekki upp.
Kjarni málsins er þó sá að
reykingamaðurinn vinni að
því að breyta sjálfsímynd
sinni þannig að hann líti ekki
lengur á sig sem reykinga-
mann þegar hann hættir á
nikótínlyfjunum. Það er aðal
endurhæfingarinnar og takist
það er sigurinn næsta vís.
NEYTHNDABLAÐIÐ - Maí 1997
15