Bergþór - 01.12.1963, Síða 2

2
BERGÞÓR
Desember 1963
„Svo góður scm einum
Framh. af bls. 1
mundi vel, þegar þau kvöddu
heima. Það var 1884.
Flest eða öll heimili í sókn-
inni hafa líklega átt sín föstu
sæti í kirkjunni. Torfastaða-
fólkið sat á fremsta bekk norð-
an megin, þar næst Vatnsleysu
fólkið og þá fólkið á Felli. Okk
ar sæti var í fjórða bekk sunn-
an megin, en fyrir framan okk-
ur sat svo Miklaholtsfólkið.
Af eldri kynslóðinni eru mér
sérstaklega minnisstæð við
kirkju hjónin á Felli, einkum
konan. Hún hét Þórdís Á-
mundadóttir og var frá Sand-
læk, afasystir Ingólfs á Iðu.
Hún var fjarska virðuleg kona,
gráhærð og með mikið hár,
broshýr og einstaklega geðug
kona og falleg. Hún var lág og
heldur gild, var með stórrönd-
ótt og fallegt sjal. Maður henn-
ar var Gísli Matthíasson. Þau
áttu son og dóttur, Guðmund
og Margréti. Margrét varð kona
Jóns Ágústs á Vatnsleysu. —
Gísli á Felli var harður og
kaldlegur á svipinn, en fjarska
virðuleg hjón fannst mér þau.
Grímur á Reykjum og hans
fjölskylda var líka ákaflega
myndarlegt fólk. Eins eru mér
Miklaholtshjónin og Mikla-
holtsheimilið minnisstæð fyrir
myndarskap.
Þá eru mér líka í fersku
minni þeir Halldór á Vatns-
leysu og Eiríkur í Fellskoti.
Þeir sátu fyrir innan í fremstu
bekkjum að sunnanverðu í
kirkjunni, — gamlir menn og
virðulegir, — haltir báðir. Og
Einar Guðmundsson á Vatns-
leysu, hann var sérstæður mað-
ur.
Góður maður
Sem barn held ég, að ég hafi
einna fyrst gert mér grein fyrir
því, að Einar Kjartansson í
Skálholti væri eitthvað meira
heldur en aðrir menn. Hann
var þá hreppstjóri,— stór mað-
ur, gerðarlegur og laglegur og
sérstaklega bjart yfir honum,
— fjarskalega mikið glæsi-
menni, hugljúfur og barngóður.
Hann var mikill vinur foreldra
minna og kom oft að Hross-
haga. Ég vissi, að pabba þótti
afar vænt um þau bæði, hjón-
in. Kona hans hét Helga Hjör-
leifsdóttir. Þau höfðu komið
austan undan Eyjafjöllum, ég
held frá Drangshlíð. — Þau
hættu búskap og fóru frá Skál-
holti sumarið, sem jarðskjálft-
arnir urðu, 1896. Ég man, að
þau komu að Hrosshaga til að
kveðja. Það var þurrkur og var
verið að hirða, og þann sama
dag byrjuðu jarðskjálftarnir.
—Þau fluttust til sonar síns,
syndugum ....
séra Kjartans í Holti. — Ég
man ekki, hvort Sigurjón, son-
ur þeirra, bjó ár eftir það í
Skálholti. Ég held það.
Þau hjónin voru gæða mann-
eskjur bæði tvö. Þau gátu ekk-
ert aumt séð, en vildu leysa
hvers manns vanda, einstaklega
miklar mannúðar manneskjur.
Þau urðu þessvegna aldrei rík,
en höfðu talsvert umleikis.
Hann var líka fjarska mikið á
ferðalögum, og var þá glaður
og höfðinglegur í fasi. Það var
ekki laust við að sumum fynd-
ist eins og dálítið loft í honum.
Hann var ekki meiri bóndi en
það. En okkur krökkunum
þótti Einar í Skálholti mikill
höfðingi. — Dálítið var hann
vínhneigður. Pabbi var alveg
laus við alla brennivínslöngun
og hafði heldur ógeð á víni og
vínmönnum, en Einar átti allt-
af vísa fylgd hans, þegar hann
kom við í Hrosshaga á heim-
leið. Einkum var það, þegar
hann var að koma úr réttum,
að hann vildi verða heldur
seint á ferð. En samferðafólk-
ið varð aldrei hrætt um hann,
þótt hann yrði á eftir, því það
vissi, að hann átti vísa fylgd
heim í hlað í Skálholti. — Ein-
ar hefur efalaust kunnað að
meta þetta, því að hann átti
einhvern tíma að hafa sagt:
„Dóri minn í Hrosshaga er svo
góður maður sem einum synd-
ugum manni er unnt að vera.“
Þrír Torfastaðaprestar
Foreldrar föður míns voru
Halldór Þórðarson, bóndi í
Bræðratungu, sonur séra Þórð-
ar Halldórssonar á Torfastöð-
um og fyrri konu hans Mar-
grétar Halldórsdóttur frá Vatns
leysu. En foreldrar séra Þórðar
voru séra Halldór Þórðarson
á Torfastöðum og kona hans,
Vigdís Pálsdóttir, prests, Högna
sonar „prestaföður.“ Séra Páll
var einnig prestur á Torfastöð-
um, svo að þar sátu þrír for-
feður mínlr í embætti hver
fram af öðrum. Séra Högni átti
átta sonu, sem allir urðu prest-
ar. —
Móðir mín var frá Króki og
hét Steinunn Guðmundsdóttir.
Faðir hennar hét Guðmundur
Guðmundsson, en móðir henn-
ar Vigdís Þórðardóttir. Vigdís
á Króki var dóttir Þórðar Berg-
steinssonar, bónda í Bræðra-
tungu og konu hans, Þórdísar
Halldórsdóttur, prests á Torfa-
stöðum, Þórðarsonar. Foreldrar
mínir voru sem sé þremenning-
ar.
Sérstæður guðsmaður.
Ekki kann ég neinar sögur
af þessum forfeðrum mínum á
Torfastöðum. Þeir hafa líklega
verið fremur eins og gerist og
gengur. Foreldrar mínir mundu
mest eftir séra Guðmundi
Torfasyni og töluðu mest um
hann. Hann fermdi þau bæði,
gisti alltaf í Tungu, þegar hann
messaði, a.m.k. á veturna, og
fór þá líka um á Króki. —
Hann var svo sérstæður um
margt. Drykkjumaður og hesta-
maður og skáld var hann og
ákaflega mikill íþróttamaður og
gleðimaður, en einnig mjög
góður maður.
Einhversstaðar las ég ekki
alls fyrir löngu söguna af því,
þegar hann gisti eitt sinn sem
oftar í Tungu. Þá var hann
háttaður í innsta rúm í bað-
stofunni en allt í einu fleygir
hann sér í gegnum sjálfan sig
og yfir í næsta rúm, ofan á
tvær vinnukonur, sem lágu
þar. Þeim varð auðvitað hverft
við að fá karlinn ofan á sig
og flúðu naktar fram á gólfið.
Hjá séra Guðmundi ólst upp
strákur, sem Sæmundur hét,
heldur þungur og seinfær, en
varð þó á sínum tíma duglegur
maður. Sr. Guðmundur hafði
hann til snúninga, lét hann t.d.
sækja fyrir sig kút, brennivín,
sem hann átti þá geymt ein-
hversstaðar úti eða fékk hjá
kunningjum. Einhvern tíma,
þegar honum þótti strákurinn
heldur svifaseinn, orti hann
þetta:
Þú Sæmundur, svikahundur,
svei þér attan.
Þú ættir að skunda, Einars
kundur,
ofan í skrattann.
Barngott fólk
og flís af toppasykri
Foreldrar mínir hafa að sjálf-
sögðu haft varanlegust áhrif á
mig í bernskunni, að ógleymd-
um þó þeim góðu áhrifum, sem
ég varð fyrir hjá prestinum.
Móðir mín var svo ástrík og
skilningsrík. — Mér er vitan-
lega málið skylt, en ég held,
að það hafi verið sérstakt. —
Hún gerði að sönnu miklar
kröfur til barna, en hafði gott
lag á að hneygja þau til þess
góða. — Vigdís, móðir hennar,
á Króki var sérstaklega barn-
góð kona, og þeim eiginleikum
virðist skjóta upp í afkomend-
um hennar og ættingjum, t.d.
í þeim systkinum báðum, móð-
ur minni og Kára, bróður
hennar. Eins veit ég, að Ólafur
á Seli er einstaklega barngóður
maður, en Þórunn móðir þeirra
bræðra, var dóttir Margrétar,
systur mömmu. — Sjálfri mér
hefur alltaf þótt fjarska
skemmtilegt að umgangast
börn, og börn hafa verið mér
svo einstaklega góð, en ég held
að það taki því nú ekki að
segja frá því. Þetta er eitthvað
misjafnt í mönnum.
Svo var vitanlega fleira fólk
í Hrosshaga, þegar ég var barn,
heldur en foreldrar mínir. Og
sumt af því hefur efalaust haft
sín áhrif á okkur börnin, þótt
ekki væru nú neinar skóla-
göngur. Einkum voru það þó
tveir menn, sem ég held að við
systkinin höfum haft sérstakar
mætur á. Annar þeirra var
Þórður, bróðir hennar mömmu.
Hann var svo fjarska barngóð-
ur, — eins og þetta fólk allt,
hæglátur maður, en glaðlyndur.
Hann var nokkur ár heima, en
var farinn að tapa heilsu og dó
ekki löngu síðar á góðum aldri,
líklega úr krabbameini.
Ég man eftir, að ég átti lengi
svo erfitt með að segja þorn.
og Óri, bróðir minn stríddi mér
svo mikið á því. Það væri nú
Ijótt að kalla hann Þórð Hórð,
sagði hann. — Svo lá ég lengi
á bæn og æfði mig eitt sinn
þangað til ég náði þorninu.
Þórður var þá líka búinn að
lofa mér, að hann skyldi gefa
mér stóra flís af toppasykri, ef
ég gæti sagt Þórður.
Svo var Jóhann Bjarnason
frá Höfða hjá okkur í sex ár.—
Þau Höfðasystkinin voru þetta
afbragðsgóða og skemmtilega
fólk. — Móðir þeirra, Ingveld-
ur, var sérstaklega glaðlynd og
vel gefin, ættuð frá Kópsvatni.
—Jóhann var mjög líkur henni.
Hann var alltaf fjarska glaður
og sísyngjandi. Þegar ég man
fyrst eftir, var ný sálmabók að
koma til sögunnar, og Jóhann
hafði róið á Stokkseyri og lært
þar lögin við sálmana. — Þar
var þá svo mikið um söng. —-
Hann var svo einlægt með okk-
ur krakkana og söng fyrir okk-
ur bæði sálmana og annað.
Hann hafði afar fallega og
heldur mikla rödd.
Seinna trúlofaðist hann
stúlku frá Laugarási, sem Vil-
borg hét, og þau fluttu svo til
Ameríku. — Þau voru foreldrar
Ingvars á Hvítárbakka.
Ljós í baðstofuglugga
Hrosshagi var í þjóðbraut.
Nær allir, sem áttu leið um
ferjustaðinn á Iðu og í Auðs-
holti, fóru hjá Hrosshaga. Laus-
ríðandí menn og gangandi fóru
um túnið, en þeir, sem voru
með lestir, fóru um túnjaðar-
inn. Foreldrar mínir voru gest-
risin. Mamma hafði fjarskalega
gaman af að taka á móti gest-
um. Þegar vont var veður eða
mjög dimmt, lét hún að jafn-
aði ljós loga í baðstofuglugg-
anum á vökunni og á nóttum,
og þá svaf hún víst lítið, enda
kom það sér oft vel. — Ég
man, að einu sinni kom Ágúst
í Birtingaholti um kvöld f
versta byl og hafði þá verið