Þjóðvörn - 02.10.1946, Blaðsíða 6

6
ÞJÓÐVÖRN
Miðvikudagur 2. okt. 1946
Frh. af 1. síðu.
stjórnartíð Roosevelts, sem
vildi vinna að heimsfriðinum
aneð breyttri utanríkismála-
stefnu, varpað fyrir borð. En
sonur Roosevelts, Elliot Roose-
velt, sem ritað hefur ævisögu
föður síns, segir, að nú sé rekin
allt önnur utanríkispólitík í
JBandaríkjunum en sú, sem faðir
Jians hafi viljað vera láta. Enda
cr nú allróstusamt á friðarráð-
stefnunni og virðist svo sem
hvorugur vilji undan öðrum
láta. Og svo er kjarnorku-
sprengjan, sóttkveikjuhernaður
o. fl. þess liáttar góðgæti komið
til sögunnar, svo að það virðist
ali-cfýsilegt fyrir smáþjóð að
ijerast einskonar ,útvörður“ fyr
ir hvaða heimsveldi sem er, ef
til ófriðar skyldi koma.
Þetta er það, sem vekur mér
iigg cg kvíða.
★
En þá er að líta á hernaðar-
nauðsyn þess að Bandaríkin
haldi Keflavíkurflugvellinum
emi um skeið, sákir liersetu
sinnar á Þýzkalandi, og livað
samningsuppkastið kann að
segja um þau afnot.
Það skal fúslega viðurkennt,
a5 Bandaríkjunum muni mikið
hagræði að að hafa millistöð
hér á íslandi, þó ekki fari um
nema ein til tvær flugvélar á
dag, á meðan þeir hafa hern-
aðarlegt eftirlit með höndum á
Þýzkalandi. Það skal ennfremur
viðurkennt, að þeir muni hafa
nokkurn rétt til þess, skv. því
skilorði, sem Roosevelt setti
um samninginn 1941, ,,að strax
og núverandi hættuástand í
milliríkjaviðskiptum er lokið,
skhli allur slíkur herafli látinn
hverfa á brott þaðan, svo að
íslenzka þjóðin og ríkisstjórn
hennar ráði algerlega yfir sínú
eigin landi.“
Bandaríkjastjórn getur sagt,
að ,,hættuástandi“ þessu, sem
ég þó eftir enska textanum
vildi nefna „alþjóðaviðsjár“
— international emergency, sé
ekki lokið á meðan henni sé
skylt að hafa þetta herstjórn-
ar-eftirlit á Þýzkalandi. En
því þá ekki að hafa „status
öuo“ enn um stund eða semja
til eins eða tveggja ára, þangað
til þing hinna sameinuðu þjóða
kemur saman og hægt er að
spyrja það. En mikils þykir nú
við þurfa, þar sem Stóra-Bret-
land leggur við ónáð sína, ef
•ekki sé samið þegar til 6
árs!!
En hvað segir nú samnings-
uppkastið um öll þessi „boð-
•orð“ og hverskonar „réttur“
er það, sem á að veita Banda-
ríkjunum óuppsegjanlega um
5 ára bil eða jafnvel heila heims
styrjöld, ef til hennar skyldi
• eiga að koma hið þriðja sinn?
★
Eg hefði kosið, að svo hefði
verið frá þessum samningsupp
kasti gengið, að sem minnstu
hefði munað um orðalagið, svo
.að sama hefði verið, hvor text-
. anná hefði verið notaður. En
þótt ég sé hvorki málfræðing-
ur, lögfræðingur né þjóðréttar-
fræðingur, sé ég þó nokkurn
mun á því, hvað ísl. textinn er
: fi'ábrugðinn enska textanum,
' þótt í litlu sé víðast hvar, nema
: í einu verulegu atriði, sem þá
líka skiptir mestu máli. En hér
vcrður að Ilta á enskuna sem
tgarmr
frumtexta, þar sem hún er
höfð á orðsendingu sendiherr-
ans til utanríkisráðherra vors.
Þegar í fyrstu málsgrein
þess boðskapar er talað um
„the military defeat of the
Axisforces“, sem ætti að þýð-
ast með „hernaðarlegum ósigri
möndulveldanna“, en cr þýtt
með „hernaðaruppgjöf", sem
vitanlega er nokkuð annað, en
skiptir þó litlu máli. En þá
kemur að sjálfu samningsupp-
kastinu.
Þar stendur, 2. gr.: The
airport shall then become the
undisputed property of the
Ieelandic State“, og er þýtt:
„skýlaus eign íslenzka ríkis-
ins“. Nú segir raunar Spegill-
inn að gamni sínu, að sjaldan
sé „skýláust yfir Keflavíkur-
flugvellinum. En því ekki að
þýða þetta með eina rótla. orð-
inu „óvéfengjanlegur" eca „ó-
umdeilanlegur“ (undisputed) ?
Aftur munu menn segjá, að
þetta skipti litlu máli, en óná-
kvæmt er það samt.
Þá er í 3. gr., sem nú hef-
ur heyrzt, að eigi að falla burt,
skotið inn að vísu stuttri, cn
viðamikilli setningu, Bandaríkj
unum til þólcnunar, I enska text
anum stendur orðrétt: „civil
aircrhaft", sem mundi mega
þýða með „almennar flugvél-
ar“, en í þeim íslenzka: „flug-
förum, öðrum en hervélum.“
Hér er víst átt við hernaðar-
4. Þó að Bandaríkin gengu
flugvélar, því að ,,hervélar“ er
miklu víðtækara orð og undir
því orði mætti fela margt mis-
jafnt og meðal annars kjarn-
sprengju-útbúnað, þótt ég
væni alls ekki Bandaríkjamenn
um slíkt „vélræði". En því líð-
ur utanríkisráðuneyti vort svo
losaralegar þýðingar ?
Við 4. gr. virðist ekkert að
athuga, enda ræðir hún ein-
vörðungu um skuldbindingar
Bandaríkjanna sjálfra um
brottflutning herliðs þeirra og
sjóliðs, svo fljótt sem unnt er.
En þá er 5. gr„ sem skiftir
mestu máli, þar sem urn yfir-
ráð og rekstur flugvallarins er
að ræða. Þar mætti finna að
þýðingunni „herstjórn og eftir-
lit í Þýzkalandi", í stað: her-
stjórnar-eftirlits í Þýzkalandi
(controlagencies). En það
skiptir minnstu máli. Hitt er
furðulegra, að orðið „immi-
gration“, sem eftir öllum anda
og samhengi samningsins þýð-
ir „innflutning flugvallarliðs",
skuli vera þýtt „landvistar-
leyfi“. Nú er það að vísu svo,
að allir innflytjendur til Ame-
ríku eða Bandaríkjanna sér-
staklega þurfa landvistarleyfi,
hvort heldur er sem gestir um
skemmri tíma eða til fastrar
búsetu, en hér er einmitt ekki
um landvistarleyfi að ræoa,
heldur skýrt tekið fram, að
stjórnarvöld vor skipti sér ekki
af slíkum innflutningi, né
krefji menn þessa um tolla,
skatta eða skyldur. Þeir hafa
m. ö. o. „exterritorialrétt", að
minnsta kosti innan flugvallar
ins. Þetta er því eitthvað ann-
að en „landvistarleyfi, sem alls
ekki er spurt um í þessu sam-
bandi, nema svo beri að skilja,
að það sé veitt fyrirfram með
samningi þessum og þá „en
bloc“, án manngreinarálits.
En hvað flytja má inn, undir
Benedikt Tómasson:
skóiastjÓEÍ:
Wr iiiii iiaiiil-
nngarsamn-
tiig acl raBða?
Þegar þjóð vill semja við aðra
þjóð jafnréttháa, mætti ætla,
að hún segði sem svo:
Við óskum að semja við ykk-
ur um hagsmunamál okkar. Ef
þið sjáið ykkur fært að verða
við óskum okkar, munum við
vera ykkur þakklátir. Að öðr-
um kosti biðjum við um breyt-
ingartillögur, og ef þið teljið
ykkur ekki fært að semja, mun-
um við sætta okkur við það.
Og ætla mætti, að hin svar-
aði á þessa leið: Við munum
hlýða á óskir ykkar. Ef þær
brjóta ekki í bág við hagsmuni
okkar og sóma, munum við
semja, að öorum kosti ekki.
1 líkum anda munu samning-
ar milli jafnrétthárra aðila yf-
irleitt vera gerðir, að minnsta
kosti þar, sem mannleg rétt-
indi eru að nokkru virt.
Nú er mér og öðrum spurn:
Hefur stjórn Bandaríkjanna
farið að á þessa leið í samn-
ingsuppkasti því, sem íslenzk
stjórnarvöld fjalla um? Hefur
hún spurt jafnréttháan aðila
að því í bróðerni, hvort hún
mundi ná þeim samningum, er
hún óskaði ? Eða hefur liún
gengið að samningaborði með
slíkri „lögvernd", virðist nokk-
urn veginn ótakmarkað.
Virðist nú ekki þurfa að
rekja lengra til þess að sýna,
að hér eru opnaðar allar gætt-
ir og erlendir menn undanþegn
ir tollum, sköttum og skyldum
(sbr. 9. gr.). Ekki verður lield
ur annað séð, en að þeir séu
frjálsir ferða sinna bæði á
landi, á sjó og í lofti og þurfi
því hvorki að virða hlutleysi
landsins, landhelgi þess né loft-
helgi.
Slíkur er þá „samningur" sá,
sem hér liggur fyrir, en er raun-
ar orðsending frá sendiherra
Bandaríkjanna til „hans liá-
göfgis“ utanríkisráðherra Is-
lands, sem ætlað er að gjalda
jákvæði við þessu. Verður þá
þetta tvennt lagt til grundvall-
ar fyrir samningi beggja ríkja.
Það er næstum því spaugi-
legt, hve hátíðlega er komizt
að orði um þetta í íslenzka
textanum, þar sem mælzt er til,
að staðfestingin sé send í er-
indi, sem ásamt þessu erindi
verði samningur beggja ríkis-
stjóma.
í Svo mörg eru þau orð.
★
Eg ann Bandaríkjunum alls
hins bezta, en ég ann þeim ekki
svo mikils, að það varði líf og
tilveru þjóðar vorrar, ef enn á
ný skyldi draga til ófriðar í
heiminum. Eg vona því, að
hæstvirtur utanríkisráðherra
og hið háa Alþingi beri gæfa
til þess að finna einhverja
„millileið" til bráðabirgðasamn
inga, þangað til Bandalag
hinna sameinuðu þjóða leggur
á oss þær kvaðir, sem oss er
ætlað að rækja til varðveizlu
friðarins í heiminum.
Ágúst H. Bjarnason.
tilteknar kröfur, sem í engu
verulegu yrði vikið frá?
Og hafa íslenzk stjórnar-
völd skilið samningsuppkastið
sem vinsamlega málaleitun eða
skilyrðislausa kröfu?
Því miður hlýtur þeim Is-
lendingum að fjölga æ meir,
sem skilja þetta á hinn síðari
veg, enda bendir öll meðferð
málsins á, að sá skilningur sé
ráttur. Hún hlýtur að vekja um
það sterkan grun, að enn einu
sinni hafi hinn st.erkari lagt
þreklegan hnefa á borðið og
spurt: „Hversu mikill þykkir
þér hnefi sjá?“ Og samnings-
uppkastið lilýtur að rumska ó-
þægilega við þeim smáþjóðum,
sem trúðu því skilyrðislaust að
hinar voldugu bandalagsþjóð-
ir berðust fyrir frelsi og rétt-
læti og mundu virða að fullu
sjálfsákvörðunarrétt litilmagn-
ans.
Skyldi t. d. bandaríska þjóð-
in sætta sig við slíka málaleit- 1
un frá okkar hálfu og ætli
Bretar hefðu sent bandarísku
þjóðinni slík skilaboð sem
okkur?
En ef þessi grunur er rcttur,
liví segja þá íslenzk stjórnar-
völd þjóöinni ekki hreinskiln-
islega frá? Þeim tekst livort
sem er aldrei að sannfæra alla
um, að samningurinn skerði
ekki fullveldi okkar í því formi,
sem hann er nú, og ég ætla þau
ekki svo glámsýn, að þau skilji
það ekki sjálf. Við, sem höfum
kosið okkur leiðtoga, eigum á
því skýlausa kröfu, að stjórn-
arvöldin rjúfi þögnina, leggi
skjölin á borðið og svari þess-
ari spurningu: Er hér um
nauðungarsamning að ræða eða
hefur sá hluti ríkisstjórnarinn-
ar, sem að samningnum stend-
ur, gert hann svo úr garði af
fúsum vilja? Og það eru ekki
Islendingar einir, sem eiga
slíka kröfu. Bandaríska þjóðin
á líka kröfu á því, að þessari
spurningu sé svarað, svo að
hún sé ekki borin óréttmætum
getsökum.
Eg vil að lokum taka það
fram, að mér kemur ekki til
hugar að amast við því, að
samið sé við Bandaríkin, og ég
hefi enga löngun til að f jand-;
skapast við þjóð Abrahams
Lincolns og Roosevelts. En við
siíkum samningi segi ég nei og
enn nei. Og ég tel fulltrúa þess
flokks, sem ég hefi undanfarið
stutt, bregðast hraparlega ís-'
lenzkri alþýðu, íslenzkri menn-
ingu og íslenzku fullveldi, ■ ef
þeir greiða atkvæði með sanin-
ingnum, eins og hann er nú.
Benedikt Tómasson. •
Dr. Jakob Sigurðssos!:
Hvernig tryggir samningurinn
rétt vorn til flugferða um
Keflavík
Eg ætla ekki í þetta skiptið
að endurtaka fyrri umæli
mín um samningsuppkast
það, sem valdið hefur út-
komu blaðs þessa. Eg hefi
sjálfur og Stúdentafélag
Reykjavíkur þegar oft lýst
því yfir að það hlýtur að
teljast allskostar óhæfilegt,
og ýmis rök hafa verið að því
færð, að það tryggir engan
vegin rétt íslendinga, að und-
irbúningur þess hefir verið
allskostar ónógur, að túlkun
þess meðal þeirra manna,
sem með því mæla er í engu
samræmi við það er við verð-
ur að búast af hálfu hins áð-
ilans. og að hægt er að
tryggja Ameríkumönnum
lendingaröryggi hér á landi
á öðrum grundvelli, sem er
okkur ólíkt hagstæðari.
iHinsvegar er eitt atriði,
sem lítið hefur verið um
rætt, en það er hvort íslend-
ingar öðlist samkvæmt samn-
ingnum réttindi til þess að
ferðast með flugförum Ame-
ríkumanna, sem hér hafa við-
komu. Eg hefi orðið var við
það, að fyrir hefir komið nú
nýlega, að íslendingur sem
hefir sótt um leyfi til þess að
ferðast til Bandaríkjanna
hefur orðið að leggja fram
skriflegt vottorð frá óvil-
höllum aðila um það, að hann
væri ekki fylgjandi vissum
stjórnmálastefnum, að þegar
slíkt vottorð hefir fengizt hef-
ir verið lögð á það áherzla,
að leyfi til þess að fljúga með
fugvélum Bandaríkjamanna
væri sérstakur greiði, se,m
þeir veittu af náð sinni þeim.
sem þeim sýndist. Að vísu
mun þessi greiði oftast eða
alltaf hafa verið veittur hing-
að til.
En er það ekki furðulegt.
að í hinum nýja samnings-
uppkasti skuli hvergi minnst
á nein réttindi íslendingum
til handa til þess að ferðáSt
með hinum fjölmörgu flug-
vélum, sem hér eiga að
lenda? Eigum vér Íslending-
ar, svo lengi sem simningur-
inn væri í gildi, alltaf að
fara bónarveg — alltaf að
sækja það undir vild og góð-
gerðasemi Bandaríkjamanna
að við fáum allra náðarsam-
legast að ferðast með þeim
flugvélum þeirra, er vér höf-
um veitt óskoraðan rétt til
notkunar flugvalla vorra?
Eiga aðeins þeir íslendingar
sem hugsa á einhvern sér-
stakan hátt að öðlast slíkt?
Jakob Sigurðsson,
___________í—
íslenzkum stjórnmálamanni
varð að orði, þégar hann heyrði
orðsendingu Breta: „Ef ég væ:i
utanríkismálaráðberra íslands,
myndi ég senda mr. Bevin orð-
sendingu um það, að ef Bretar
llytji nú ekki her sinn frá Egypta
landi, mundi það mælast dla
fyrir á Xslandi.