Þjóðvörn - 02.10.1946, Blaðsíða 7

Miðvi'kudagur 2. okt. 1946
ÞJÓÐVÖRN
1
„Viðkvæm utan-
ríkismál46
Framhald af 1. síðu.
ar. Qg það sem olli því að
það var af hinum útlenda að-
ilja látið niður falla í sinni
kgömlu mynd var vissan um, að
þjóðin var andvíg afsali lands-
réttindanna. Því að ekkert
lýðræðisríki getur látið sér al-
veg á sama standa utn þjóðar-
viija, hversu lítil sem þjóðin
eri Þennan ávöxt hafði þá
baráttan á síðastliðnum vetri
og \ori borið.
Fyrir fám dögum stóð svo
í einu eða fleirum af dagblöð-
getur vel gert mann svartsýn-
an á framtíð þjóðar vorrar.
Og með blaðamenn eins og
okkar. Og með þá spillingu,
sem hér sem annars staðar
fylgja stríðinu óg hersetunni,
og með j);ui vandamál, sem
á næstu árunt krefjast úr-
lausnar.
F.f alþingi samþykkir samn-
ingsuppkastið, rnunu styðj-
endur uppkastsins setja öll
tæki forheimskunarinnar í
gang til að innprenta mönn-
unt hve gott og fagurt og in-
dælt það sé, og hve blessunar,-
ríkt sé að vera skóþurka hins
erlenda herveldis. Kontmún-
istagrýlan mun verða vakin
tnn bæjarins: Herstöðvamálið! UPP alve?’ eins °§ 1 f>'rra’ lie§'
niður falla. Heilög einfeldni ar mótstöðumenn
Ilei'maiiH Jcr.sscn:
es*
SaEISMMMJ
ur
skein út
Ólukkans herstöðvamálið,
. sent var svo illt, að vondum
! mönnum var í lófa lagið að
gera veður út af því. En nú
skyldi það vera öðruvísi.
Enn var á döfinni mál, ég
þori ekki @ð fullyrða, að það
bafi einhversstaðar verið kall-
að „viðkvæmt utanríkismál“,
mér er nær að halda það. F.n
hvað sent unt það er, þá er
þetta vissulega viðkvæmt, nú
: sem áður fyrst og fremst af
því, að það kemur allri þjóð-
inni við, kemur þér við og
mér og þeim mönnum sem
Jtetta land eiga að byggja. Og
þetta gefur öllum landslýð
, bæði rétt og skyldu að ræða
þáð mál, ræða það nteð dreng-
skap og siðmeruiingarbrag, en ma
fullri einurð.
anna voru óðara stimplaðir
kommúnistar. Og aðrar grýlur
og á hinn boginn gyllingar
verða vissulega vaktar upp.
Eg hef svolítið fylgst með því
undanfarin ár, hvernig sunt
íslenzk blöð hafa staðið á rétti
Nú er Jtetta samningsupp-
kast rætt af öllum, og þær um-
t æður eru ekki á enda, þó að
Jtingið kunni að flýta sér að
Ijúka sínum umræðum unt
Jtað. Og athugun Jtessa samn-
ingsuppkasts leiðir fljótlega í
Ijós, hve meingallað, hve
hættulegt það er. Bæði hér og
annars staðar liafa greinar
sámningsins verið teknar í röð
°g sýnt ltvað í þeim býr. Ég
mun Jtví ekki fjölyrða um
einstiik atriði. En hvað skal
. segja um samning, sent er svo
, uteingallaður sem þessi er?
Herstöðvarsamningurinn er
hjá honunt Ijós og skýr, og
Jtó hefur verið deilt um veiga-
j úiikið, líklega veigamesta at-
j1 iði ltans. Hvað mun Jtá unt
j Jtennan? Plagg, sem er jafn ó-
uullkomið jajnvel í orði,
í t{yggjr vitanlega á borðí vald
/E'm, sem liandsterkari er.
; : Nú er Jtað vitanlega bót í
'þáli, að santningurinn er
| ^íutabundinn. Ef íslending-
Ú;tt léki hugur á að losna við
Vyíý'Ut, ætti Jtað að vera unnt
n ftir GVz ár. J;i, Jtað er nú svo.
þuttinn cr nógu lansmr til
þess að útlent stórveldi með
jafngóð skilyrði og hér er um
að ræða geti haft gott færi á
'!.h hafa áhrif á ltina umkomu-
íslenzkra manna gagnvart er-
lendum , rfkjum. Við höfunt
ajlir séð Jtað. Ég sé í anda
landvörn suntra þeirra, þegar
greinir verða nteð íslending-
O O
um og Bandaríkjamönnum!
Það heyrist talið nteð samn-
ingsuppkastinu, að Jtað væri
fjandsamlegt gagnvart liinu
erlenda stórveldi að hafna
því. Santa röksemd heyrðist
í fyrra, þegar gantla herstöðva- J
málið var á dagskrá. Nú heyr-
ist Jtað ekki frantar unt Jtað
Þegar tveir aðilar semja sín
á milli, reynir að jafnaði hvor
um sig að koma ar sinni þannig
fyrir borð, að samningurinn
verði ltonum sjálfum sem mest
í hag. Sama gildir að sjálf-
sögðu og ekki síður, þegar að-
ilarnir sem semja eru tvö ríki.
Forsætisráðherra okkar hefur
líka fylgt þessari reglu, því
hann lætur þess getið, er hann
mælir með samningnum, at
betri samning sé ekki hægt að
herstöðv- i ®aml"er árangurinn ekki
betri en það, að flest-
ir ef ekki allir Islendingar eru
meira eða minna óánægðir með
samninginn, einnig þeir, sem
mæla með honum. Efni þessa
samnings og gallar hans verða
ýtarlega raktir annarsstaðar í
blaðinu, og verður það því ekki
gert hér. Aðeins skal á það
bent, að með honum afsölum
við okkur að mestu leyti um-
ráðarétti yfir íslenzku land-
svæði (flugvellinum), og fáum
ekki annað í staðinn en loforð
um efndir á áður gefnum lof-
orðum. Hér er að sjálfsögðu
miðað við „okltar skilning“ á
herverndarsamningnum frá
1941.
En ef Jtað er óvináttubragð
að hafna Jtessum beiðslunt nú,
ntun það Jtá ekki líka virt til
óvináttu, ef samningnum er
sagt upp eftir 5V2 ár? Fyrir-
fram væri ekki hægt að gera
ráð fyrir öðru. Því er hætt
við, að þessi frestur væri ekk-
ert annað en gálgafrestur. Sá,
sem ekki getur mannað sig
upp í dag, mundi vera svo
víst, að hann gæti }>að frekar
á rnorgun?
En er Joað ])á virkilega svo,
að ] >að sé óvináttubragð við
annað ríki að krefjast óskertra
umráða yfir landi sínu? Og
Jrað ríki, sem Islendingar hafa
verndarsamningurinn var. En
þá má líka spyrja, hvort
sjálfstæði okkar, tilvera okkar
sem þjóðar sé ekki óvináttu-
bragð við önnur ríki.
Og hvað ef áreksírar yrðu?
Hvað ef ekki ski’du báðir áð-
iljar allt á sama veg? Hvað ef
kærumál kæmu fram? Ég sá
einhvers staðar í blaði talað
um alþjóðádómstólinn í
Haag. Væri Jrað ekki fjand- landsins þess, a5 vjlja
eftir sem áður verður hér óá-
ltveðinn fjöldi af erlendu liði
bæði einkennisbúnu (áhafnir
flugvéla) og óeinkennisbúnu
(starfslið við flugvöllinn), og
þetta !ið verður hcr mcð clikar
samjjykki.
Ef við höfnum samningnum
verður hér áfram lrerlið 1 land-
inu, en það verður hér án okk-
ar samþykkis.
Ef við metum sjálfstæði
ég ekki í vafa um það, að síð-
ari kosturinn er skárri.
Hinu ber eltki að
neita, að þetta mundi ef til vill
hafa í för með sér einhverja
erfiðleika í sambúð við Banda-
ríkin, svo það er skiljanlegt að
um málið séu skiptar skoðanir.
Okkur er sagt, að ef við höfn 1
um þessum samningi, muni
Bandaríkin sitja hér áfram
með herlið samkvæmt „sínum
skilningi" á herverndarsamn-
ingnum. Hér er um beina hót-
un að ræða, en það er athyglis-
vert, að hún kemur ekki frá
Bandaríkjunum, heldur frá ís-
lenzkum valdamönnum. Hún
kemur frá þeim mönnum, sem
setið hafa við stjórnvölinn á
undanförnum árum, án þess að
minna stjórn Bandaríkjanna á
það, að kominn væri tími til
að kalla liðið heim. Eru þetta
ekki „dylgjur í garð vinsam-
legs stórveldis".
En jafnvel þótt það, sem
þessir menn segja, væri rétt, þá
er vissulega ástæða til þess að
hugsa sig vel um, áður en val-
ið er milli þessara kosta.
Ef Við samþykkjum þennan
, samning, er hernámið eða her-
gert jafnmikinn greiða og her- Verndin að vísu úr sögunni, en
En sem betur fer horfir mál-
ið alls ekki svona illa við. Þvert
á móti er aðstaða okkar nú
þannig, að við ættum allir að
geta verið sammála. um af-
greiðslu málsins, og skal það
rökstutt nánar.
Vegna skuldbindingar Banda
ríkjanna í Þýzkalandi, og vegna
fjarlægðar þess frá Bandaríkj-
unum, þurfa flugvélar, sem
fljúga milli þessara landa að
hafa viðkomu á Islandi.
Þetta er sú eina ástæða, sem
Bandaríkin hafa borið frarn í
sambandi við beiðni þeirra um
flugstöðvar hér. Við skulum
veita þeim rétt ti! lendingar, en
með þeim ófrávíkjanlegu skil-
yrðum, að flugvöllurinn sé al-
gerlega undir okkar stjórn og
yfirráðum, og uppsagnarfrest-
ur samningsins sé eitt ár.
Eftir því sem um þetta mál
hefur verið rætt, geri ég ráð
fyrir, að aðallega sé um fjór-
ar mótbárur að ræða gegn þess-
ari tillögu.
1. Við höfum enga menn til
að stjórna flugvellinum.
2. Við höfum ekki fjármagi.
til að starfrækja flugvöllinn.
3. Bandaríkin munu hafna
þessum samningi og halda lier-
náminu áfram.
4. Þó Bandaríkin gengju að
þessu, mundu þau skoða þetta
sem óvinsamlega afstöðu, og
það mundi valda miklum erfið-
leikum í viðskiptum við þá.
hverju fyrir það fórna, þá er
samlegt, aÖ skjóta málunum
undir hann, ef j)að er fjand-
samlegt að liafna uppkastinu. I , „ r .
1 1 j rao iyrir meiru en parti
I fvrra var beiðni hins er- af Kéflavíkurflugvellinum.
- _ _ 1 °
lenda ríkis ekki með lullu' Þetta er lramför. Munum að
btlu
sem
hófi, hún var, það verður að
og fámennu þjóð. Þjóð segja Iiverja sögu eins og hún
er svo umkomulaus, að gengur — ransæmandi í okk-
bnn á stjörnmálaleiðtoga, sem j ar gárð.; Keflávík, Hvalfjörð-
v°ru filleiðaníégir, jafnvel
™sir, að svara herstöðvar-
béiðninni í fyrra játandi.
ur og lijarta sjaltrar Keykja-
víkur vifr beðið um til' íoö
ái'a. Núverandi samningsupp-
i Hmhugsunin um þvílík ósköp , kast gerir í orði kveðnu ekki
þetta Iiefur áunnizt vegða
Jiess, að fjöldinn sýndi óvilja
sinn til að láta undan hinum
(^rlencju,:, beiðslum. Þetta er
biftiíÉíta leið: áframhaldandi
einarðleg barátta móti hinni
erlendu ásœlni.
E. Ó. S.
Við skulum nú taka þessar
mótbárur til athugunar.
1. Við höfum undanfarið gert
talsvert af því, að ráða út-
lendinga hingað til ýmislegra
starfa, og er ekkert því til fyr-
irstöðu, að við getum farið eins
að hér, eftir því sem þörf kref-
ur.
2. Að sjálfsögðu yrði að
ganga þannig frá samningnum,
að greiðslur þær, sem við
fengjum fyrir lendingarrétt
hernaðarflugvélanna væru það
háar, að rekstur vallarins væri
tryggður.
3. Til þess að gera sér grein
fyrir, hvernig Bandaríkin
mundu taka þessum samningi
skulum við athuga hvernig að-
staða þeirra í utanríkispólitík
yrði, ef þeir liöfnuðu honum og
sætu hér áfram með herlið.
Bandaríkin deila á Rússa vegna
yfirgangs þeirra við smáríkin.
Þau telja sig verndara smá-
þjóða og segjast engar landa-
kröfur gera. Þau urðu fyrst
allra þjóða til að viðurkenna
sjálfstæði Islands. Hvernig
eiga þau að forsvara það, að
sitja hér með herlið í trássi við
íslcndinga, en hafna samningi,
sem við bjóðum þeim og full-
nægir þörfum þeirra? Svari
sá sem veit.
Ef til vill mundi’ einhver á-
líia, að þau gætu svarað því
til, að þau sætu hér í krafti
herverndarsamningsins frá
1941. Eg held varla. Samkyæmt
þessum samningi eiga þeir að
vera farnir burt af landinu með
allt sitt herlið fyrir löngu eft-
ir „okkar sldlningi". Eg held að
„þeirra skilningur" muni lítið
duga. Það er athyglisvert að í
orðsendingu Bretastjórnar, sem
birt er í blöðunum í gær er
sagt, að með því að hafna þess-
um samningi, sem Bandaríkin.
bjóða nú, þá hindrum við liðs-
flutninga þeirra. Ekki hindrunx
við neina liðflutninga, ef her-
verndarsamningurinn er ennþá.
í gildi. I þessu orðalagi felst
beinlínis viðurkenning Breta á
„olckar skilningi". Hvað halda
menn þá um Rússa? Ætli þeir
muni ganga inn á skilning
Bandaríkjamanna ?
Mér virðist að það sé aug-
ljóst mál, að ef Bandaríkja-
menn bera einhverja virðingu
fyrir yfirlýstri stefnu sinni í
utanríkismálum, þá hljóti þcir
að samþykkja þennan samning.
Þá væri málunum snúið þannig
við, að í stað þess, að Banda-
ríkin ógni okkur til að ganga.
inn á sitt tilboð, þá bjóðum við-
þeim til að ganga inn á okkar..
4. Þá að Bandaríkin gengju
inn á samning, sem þau telja
ekki nógu góðan, held ég að
þau mundu ekki beita okkur
neinum bolabrögðum í við-
skiptum, heldur þvert á móti.
Uppsagnarákvæði samningsins
ætti að tryggja okkur á þeirn.
vettvangi. Við þurfum aðeins
að sýna þeim, að við látum
ekki kúga okkur til neins, jafn-
vel þótt þeir knýi Bretland l
lið með sér, en viljum þó hafa
við þá vinsamleg viðskipti. En
við þurfum að sýna þeim, að-
við erum ekki eins litlir í hlut-
falli við þá, eins og íbúatalair
bendir til, og við kunnum og
þorum að nota okkur þá að-
stöðu, sem við höfum.
Við megum ekki hugsa sem.
svo, að við séum alltaf sá litli,
sem verður að beygja sig, þegar
sá stóri kreppir hnefann. Við
verðum að gera okkur grein
fyrir þeim kröftum sem við-
búum yfir, og þeirri aðstöðu,
sem við höfum, og við verðum
líka að gera okkur grein fyrir
því, að það borgar sig ekki allt-
af fyrir þann stóra að slá.
Reykjavík 1. okt. 194G.
Hermann Jónsson.
eiga
hvor
SigusSus: Masniisson
löggæzlumafcjr:
Samningsupjikcastið
ræðutexti úr helgiriti
það sameigilegt, að
tveggja er auðvelt að skýra
á marga sennilega vegu. —
Þetta óljósa form ber sköp-
urum sínum illa söguna. ef
fyrir þeim hefur einungis
vakað, að gera í senn þá tvo
eðlilegu hluti, að ákveöa
brottför bandarísks hers af
íslandi og tryggja, án þess
að ganga á sjálfsagðan rétt
vorn íslendinga, lendingar-
stöðvar vélum, sem flytja
kunna þá bandariska her-
menn, sern gæzlu eiga rð
halda uppi í Þýzkalandi og
hér þurfa að koma við.
Ef það var þetta, sem trm.
átti að semja, þá bar o.ð>
gera það, svo ekki yrði um.
villzt, í stao þess að stof:ia
til ástæðulausra illinda miiíi
vor og Bandarík jamanna •.
með þessu þokukennda samn
ingsuppkasti, sem virðist rn.
a. ggta falið í sér möguleikæ.
takmarkalítilla athafna
Eandaríkjamanna á flug-
vallasvæðinu vio Keflavík.