blaðið - 27.04.2006, Blaðsíða 18

18 I VIÐTAL
FIMMTUDAGUR 27. APRÍL 2006 blaðið
Sagan er bara sjónarmið
Sigrún Pálsdóttir er sagnfræð-
ingur sem skrifaði í mars síðast-
liðnum grein sem birtist í Lesbók
Morgunblaðsins og vakti mikla
athygli. Greinin nefnist íox árs
garnalt íslenskt mont og þar
var að finna gagnrýni á forseta
íslands fyrir þá söguskoðun, sem
birtist í erindi hans hjá Sagnfræð-
ingafélagi íslands, en þar kom
fram að velgengni íslenskrar fyrir-
tækja í útlöndum mætti að miklu
leyti rekja til menningararfleifðar
fslendinga.
„Ég las fyrirlestur Ólafs Ragnars og
það sem ég gerði í grein minni var
að ég notaði söguskýringar hans
á hann sjálfan og komst að þeirri
niðurstöðu að mont væri menning-
ararfleifð, þetta var svona svolítið
í gamansömum tón“ segir Sigrún.
,En auðvitað bjó þar meira að baki
og þá á ég ekki bara við hinn meinta
þjóðrembing í ræðu hans sem orkar
vægast sagt tvímælis heldur finnst
mér hann hreinlega ekki vera mjög
sterkur sagnfræðingur. Ekkert í
sögu þessarar þjóðar gefur til kynna
að eðlishyggja sé nothæf í osakaskýr-
ingar. En gagnrýnin mín beinist
ekki bara að forsetanum heldur ráða-
mönnum almennt. Á hundrað ára
afmæli heimastjórnar á fslandi hélt
Davíð Oddsson til dæmis ræðu þar
sem hann tengdi framfaraskeiðið
sem íslendingar upplifðu í upphafi
20. aldar við heimastjórnina og
Hannes Hafstein. Það skyldi enginn
draga úr mikilvægi framkvæmda-
valdsins fyrir íslendinga en ég hygg
að flestir sagnfræðingar séu hins
vegar sammála um að þessi þróun
hafi hafist á 19. öld. Þá höfðu skapast
skilyrði fyrir ákveðinni fólksfjölda-
þróun sem gamla bændasamfélagið
bar ekki. Það varð til þess að hluti
fólks flutti þá til sjávarsíðunnar og
þar með var lagður grunnurinn
að þeim atvinnuháttum sem gjör-
breyttu íslensku samfélagi til fram-
búðar. Ég get mér til um að þessi
söguskýring sé einum of marxísk
fyrir Davíð. Hann lítur svo á að hinir
sterku einstaklingar séu hreyfiafl
sögunnar, menn eins og hann sjálfur
og Hannes Hafstein.
Ég á satt að segja mjög erfitt með
að skilja af hverju ráðamenn hirða
ekki um að kynna sér störf sagnfræð-
inga eins og þeir virðast áhugasamir
um efnið. í pólitíkinni er sífellt verið
að segja: „Sagan segir“ og „Sagan
mun sýna fram á“ hitt og þetta á
meðan sannleikurinn er sá að Sagan
sýnir okkur bara fram á það sem við
viljum að hún sýni okkur fram á.
Sagan er ekki flettispjald sem sýnir
á tiu ára fresti rétta eða ranga niður-
stöðu. Fortíðin er flókin veruleiki
sem við erum sífellt að taka í sundur
og setja saman. Þetta leiðir hugann
að söguvitund annars stjórnmála-
manns, Halldórs Ásgrímssonar. I
umræðunni um Íraksstríðið notaði
hann gjarnan þessi rök: „Sagan mun
sýna að þetta var rétt aðgerð“. Þegar
viðmælandi hans benti honum á að
það gæti nú farið eftir því hver skrif-
aði þá sögu varð hann mjög undr-
andi og sagði: „Er þá sagan ekki rétt?“
Það er ekki mikið um þetta að segja
annað en að Halldór virðist eiga
mjög langt í land í þessum efnum.“
Neyðarlegar ræður
Hvers konar landkynning felst í
því þegar ráðamenn þjóðarinnar
fara erlendis og flytja hólrœður
um íslensku þjóðina og tala um
víkingaeðlið?
„Forsetinn getur talað svona svo
lengi sem okkur er sama hvað öðrum
finnst um okkur Það er hins vegar
nokkuð ljóst að okkur er það ekki.
Og það er óskaplega auðvelt að túlka
orð hans á þann veg sem ég held að
við kærum okkur ekki um. Svo er
þetta bara neyðarlegt, fyrir utan allt
annað.“
Lýsa þessar rœður rómantísku við-
horfi eða sjálfumgleði?
„Ég veit ekki hvað þetta er.
Stundum held ég að þetta sé bara
skortur á frumlegri hugsun. En það
er líka heilmikil pólitík í þessu, eins
og hjá Davíð. Hann virðist aðhyllast
pólitískar söguskýringar sem byggja
á því að upphefja leiðtogann. Hvað
Ólaf Ragnar varðar þá er ég eitt
spurningamerki. Ég held að fólk sem
kaus hann á sínum tíma hafi einmitt
ekki búist við þessu.“ -
Snýst þetta ekki um ímynd, ráða-
menn vilja draga upp jákvœða
ímynd afþjóðinni.
„Jú og þeir eiga að gera það. En
spurningin er hvernig. Á dögunum
var talað við ímyndarfræðing í sjón-
varpinu. Hann sagði að neikvætt
tal erlendis um íslenskt viðskiptalíf
gæti á endanum snúist okkur i hag
ef við stæðum það af okkur. Það er
örugglega rétt. En hugsum þetta að-
eins burtséð frá fjárfestingum og
gróða og heimfærum þetta upp á ein-
stakling. Hvað finnst okkur um fólk
sem þráir athygli athyglinnar vegna?
Min draumaímynd er af þjóð sem
stendur í fæturna, leggur þvi sem
henni ber að mörkum til þróunar-
aðstoðar i heiminum, virðir alþjóða-
samþykktir og styður ekki innrás í
annað riki.“
Hagsmunagæsla efnishyggjunnar
Erum við of upptekin afþví hvað
Blaiií/Estherlr
útlendingum finnst um okkur?
„Hlédrægni og lítillæti eru mann-
kostir sem á ekki heima í kapítalisku
samfélagi. Þar eru allir að koma sér á
framfæri. Andrúmsloftið er þannig.
Svo sjáum við okkur aldrei í sam-
hengi. Okkur finnst allur heimurinn
vera að tala um okkur. En heimur-
inn er líka að tala um aðrar þjóðir.
Þess vegna held ég líka að við séum
kannski ekkert hégómagjarnari en
aðrir að þessu leyti. Ég bara veit ekk-
ert um það. Við skulum fara varlega í
að segja að íslendingar séu uppteknir
af því að slá í gegn erlendis. Kannski
eru aðrar þjóðir líka uppteknar af
því.“
Stórglæsilegur útsölumarkaður
opið virka daga 11-18
—vEridisHnn. v/Laugalæk