blaðið - 30.06.2007, Page 18

18
FRETTIR
LAUGARDAGUR 30. JÚNÍ 2007
blaöiö
Vantar úrræði til að koma
í veg fyrir peningaþvætti
Skýrsla FATF segir
íslenskt lagaumhverf i
vera viðunandi en
gagnrýnir framkvæmd
laganna.
I niðurstöðu úttektar sem Fin-
ancial Action Task Force (FATF)
gerði á vörnum Islands gegn pen-
ingaþvætti og fjármögnun hryðju-
verkastarfsemi í fyrravor var lýst yfir
áhyggjum af virkni eftirlits með pen-
ingaþvætti á íslandi. Islenskt laga-
umhverfi var sagt í lagi en athuga-
semdir gerðar við bolmagn þeirra
sem eiga að sinna eftirlitinu til að
gera slíkt með skilvirkum hætti.
Auk þess voru viðurlög við peninga-
þvætti sögð of léttvæg, heimildir til
að frysta og gera upptækar eignir
FRÉTTASKÝRING
Eftir Þórð Snæ Júlíusson
thordur@bladid.net
sagðar óviðunandi og að fjöldi
peningaþvættismála sem kæmu
fyrir dómstóla væri of lítill. Þá var
bent á að sakfellingar fyrir peninga-
þvættisbrot hefðu dregist saman á
undanförnum árum á sama tíma
og umfang íslensks fjármálamark-
aðar hefði margfaldast. Því var sett
spurningarmerki við hvort sakfell-
ingarnar endurspegluðu raunveru-
lega íslenskt fjármálaumhverfi.
Fyrst og fremst fíkniefnabrot
Þegar verið var að framkvæma
úttektina gáfu íslensk stjórnvöld
það í skyn við matshópinn að al-
menn glæpatíðni væri í lægri kant-
inum á Islandi. Helstu ástæður
þessa væru þær að þjóðin væri
Peningaþvætti Eftirlitsstofnanir
á Island sem eiga að fylgjast með
peningaþvættí hafa ekki vaxið
að umsvifum á sama hraða og
íslenskur fjármálamarkaður.
mjög lítil og tengd innbyrðis auk
þess sem landið væri landfræðilega
einangrað.
í skýrslunni segir að aðstæður séu
að breytast mjög fljótt með alþjóða-
væðingu á öllum sviðum samfélags-
ins og því séú stjórnvöld alls staðar
í heiminum að tilkynna um aukin
áhrif erlendra glæpahópa innan
landamæra sinna. Því til stuðnings
er bent á að fjöldi fíkniefnabrota
hafi meira en tvöfaldast á íslandi
á tímabilinu 2000 til 2004, en lang-
stærstur hluti fíkniefna á Islandi er
innfluttur.
Flest þeirra brota sem hafa hlotið
opinbera meðferð á íslandi snúa ein-
mitt að því að menn séu að reyna að
skipta umtalsverðum fjárhæðum
í erlenda gjaldmiðla til fíkniefna-
kaupa. Þá eru auknar grunsemdir
um að sístækkandi hópur brota-
manna gæti verið að komast undan
íslenskum lögum og reglum með
því að nota peningabera til að ferja
illa fengna fjármuni til þvættis eða
annarra ólögmætra gjörða erlendis.
Nýju lögin
Ný lög um peningaþvætti og fjár-
mögnun hryðjuverka gengu í gildi
á Islandi í júní 2006. Þeim er ætlað
að innleiða tilskipun Evrópusam-
bandsins sem byggir á tilmælum og
stöðlum FATF.
Niðurstöður skýrslunnar voru
hins vegar ekki kynntar fyrr en í
Helgi Magnús Gunnarsson, saksóknari
efnahagsbrota hjá ríkislögreglustjóra
Viljum ná stórlöxunum
„Okkur berast tilkynningar um
peningaþvætti en þær snúa oftast
að brotum sem varða lágar fjár-
hæðir, oft innan við eina milljón
króna,“ segir Helgi Magnús Gunn-
arsson, saksóknari efnahagsbrota
hjá ríkislögreglustjóra.
„Þá eru einstaklingar sem bera
það með sér að neyta fíkniefna að
koma í banka með peninga í plast-
pokum og fá þeim skipt í erlendan
gjaldeyri. Það er gott svo langt sem
það nær en þetta eru ekki stórlax-
arnir. Það eru þeir sem við viljum
ná. Ég held að það sé erfiðara fyrir
bankana að viðurkenna að stórir
viðskiptavinir þeirra sem borga
mikla þóknun séu að gera eitthvað
rangt. Við þurfum að geta þrýst á
fyrirtækin, rannsakað tilkynningar
þeirra og ákæra í þeim málum
sem tilefni þykir tii. Okkur er ekki
kleift að gera það með einum eða
tveimur starfsmönnum."
Hann segir gagnrýni Financial
Action Task Forsce, FATF, því
réttmæta. „Við eigum að fylgjast
með því að það sé ekki verið að
þvætta peninga hér en höfum ekki
bolmagn til að gera það á fullnægj-
andi hátt. Þetta er svipað og að
segja að það sé engin fíkniefna-
neysla á Islandi vegna þess að við
sjáum ekki neinn neyta fíkniefna.
Engum dettur í hug að bíða eftir
því að einhver kæri fíkniefnaneyslu
heldur fara menn út og finna hana
vegna þess að þeir vita að hún er
í gangi. Ég er ekki að fullyrða að
raikið peningaþvætti sé í gangi,
heldur að benda á að við þurfum að
efla eftirlít til að geta fullyrt að svo
sé ekki. Bankar sem eru notaðir til
að þvætta peninga og til annarra
slíkra aðgerða verða fyrir miklu
tjóni og geta orðið gjaldþrota. Það
mun enginn eiga viðskipti við
þannig banka og alveg eins hægt að
leggja þá niður.“
Guðbjörg Bjamadóttir, sviðsstjóri lánasviðs
hjá Fjármálaeftirlitinu
Utilokar ekki peningaþvætti
„Ég held að það sé ekki hægt að
fullyrða að peningaþvætti eigi sér
ekki stað. En það er okkar mat að
þetta sé ekki alvarlegt vandamál,"
segir Guðbjörg Bjarnadóttir, sviðs-
stjóri lánasviðs Fjármálaeftirlitsins.
„Okkar hlutverk er að kanna
hvort farið sé eftir þessum lögum.
Við gerum þetta eftir nokkrum
leiðum og förum til dæmis í
vettvangsheimsóknir þar sem við
ræðum við þann sem ber ábyrgð á
þessum málaflokki hjá viðkomandi
fyrirtæki. Síðan skoðum við úrtök,
fáum þar yfirlit yfir nýja viðskipta-
vini og köfum í bakgrunn þeirra.“
Guðbjörg segir það nauðsynlegt
fyrir alla aðila að eftirlitið sé í lagi.
„Það er gríðarleg rekstrar- og orð-
sporsáhætta sem getur falist í því
ef fyrirtækin sinna ekki sínu innra
eftirliti. Við fylgjumst svo auðvitað
náið með þeim. Við höfum hins
vegar oft bent á að vöxtur Fjár-
málaeftirlitsins hefur ekki verið í
samræmi við vöxt fjármálamark-
aðarins. Þar er alveg ljóst að við
höfum setið svolítið eftir.“
Fjármálaeftirlitið hefur sent
drög að leiðbeinandi tilmælum til
eftirlitsskyldra aðila og að sögn
Guðbjargar er verið að fara yfir þær
umsagnir sem hafa borist vegna
þeirra. „Tilgangurinn er að reyna
að skýra frekar einstök ákvæði
nýrrar löggjafar um peningaþvætti
og setja fram okkar túlkun á því
sem við teljum að þurfi að gera.
Það var brugðist nær samstundis
við því þegar lögin tóku gildi
um mitt síðasta ár og bankarnir
gripu í raun strax til aðgerða. Við
sjáum svo fram á að geta gefið út
endanleg leiðbeinandi tilmæli með
haustinu."
Björgvin G. Sigurðsson
viðskiptaráðherra
Ber að taka
alvarlega
„Það er ekki hægt að fullyrða að
peningaþvætti sé ekki til staðar
þó ekkert bendi til þess að svo sé.
Þess vegna er bæði löggjöfin og
eftirlitið eins mikilvægt og það er.
Peningaþvætti getur átt sér stað
skyndilega og verið jafnt í stórum
sem smáum stíl. Við þurfum
alltaf að vera á vaktinni gagnvart
því,“ segir Björgvin G. Sigurðsson
viðskiptaráðherra.
Hann tekur undir að það þurfi að
endurskoða heimildir og bolmagn
eftirlitsstofnana til að þær geti
sinnt hlutverki sínu. „Það er mjög
áriðandi að þær hafi bolmagn til
þess og ég tek það mjög alvarlega.
Eitt af minum yfirlýstu mark-
miðum er að efla þessar stofnanir
þannig að þær geti sinnt sínu
hlutverki lipurlega og af fullum
krafti. Það þarf þó að samræma
peningaþvættislögin annarsvegar
og heimildir og afl þessara stofn-
ana hins vegar til að tryggja að það
sé samræmi þar á milli.
Ráðuneytið mun fara mjög
vandlega yfir það og eins í gegnum