Bændablaðið - 07.06.2005, Page 6

6 Þriðjudagur 7. júní 2005
Bændablaðið
Málgagn bænda og landsbyggðar
Smátt
og stórt
Upplag: 66.218 eintök
Íslandspóstur annast dreifingu blaðsins að mestu leyti.
ISSN 1025-5621
Bændablaðið kemur út hálfsmánaðarlega. Því er dreift til allra bænda landsins og fjölmargra
annarra er tengjast landbúnaði. Bændablaðinu er dreift ókeypis til þeirra er stunda búskap en
þéttbýlisbúar geta gerst áskrifendur að blaðinu.
Árgangurinn kostar kr. 5.500 en sjötugir og eldri greiða kr. 2.500.
Bændablaðið, Bændahöll við Hagatorg, 107 Reykjavík.
Sími: 563 0300 - Fax: 552 3855 - Kt: 631294-2279 Ritstjóri: Áskell Þórisson (ábm.)
Auglýsingastjóri: Eiríkur Helgason, blaðamaður: Sigurdór Sigurdórsson
Netfang blaðsins (fréttir og annað efni) er bbl@bondi.is Netfang auglýsinga er augl@bondi.is
Prentun: Prentsmiðja Morgunblaðsins
Næsta blað
Bændablaðið kemur
næst út 21. júní.
Auglýsendur eru
beðnir um að panta
auglýsingar með
góðum fyrirvara
Dýr fatnaður
Jóhannes Gunnarsson, formaður
Neytendasamtakanna, virtist
koma af fjöllum þegar birt var
verðkönnun hagstofu Evrópusam-
bandsins, Eurostat, sem sýndi að
tugprósentamunur er á verði á
fatnaði og skóm hérlendis saman-
borið við þjóðir innan ESB.
Reyndist Ísland dýrast í öllum
þeim tólf flokkum sem kannaðir
voru en verð 285 vörutegunda var
borið saman. Jóhannes sagði nið-
urstöðuna koma sér á óvart og að
innflytjendur hafi verið ríflegir í
allri álagningu.
Skoðuðu á þriðja
þúsund kvígur
Kúaskoðun á Suðurlandi og í A-
Skaft. er lokið þetta árið. Alls
voru skoðaðar á þriðja þúsund
kvígur að þessu sinni auk þess
sem rennt var yfir eldri dóma á
kúm með 110 eða hærra í
kynbótamat og dætur nautsfeðra
úr 97 árgangi nauta.
Mikið er um fallegar og vel
þroskaðar kvígur auk þess sem
framfarir í júgur- og spenagerð
eru augljósar að sögn dómara.
Dómarar voru þeir Guðmundur
Jóhannesson, Jón Viðar
Jónmundsson og Sveinn
Sigurmundsson.
200 þúsund
sneiðar á dag!
Íslendingar tóku fagnandi sneidd-
um osti þegar hann kom á mark-
aðinn. Hver sneið er að jafnaði
20gr - og hjá Osta og smjörsöl-
unni eru framleiddar um 200 þús-
und sneiðar á dag. Framleiðslan
hefur aukist um tugi prósenta á
milli mánaða. Hvað er það sem
landinn sér við sneidda ostinn?
Svarið er einfaldlega „þægindi“.
Nú þurfa börnin ekki lengur að
leita að ostaskeranum þegar þau
koma heim úr skólanum. Auðvit-
að borgar fólk ögn fyrir að fá ost-
inn skorinn en á móti kemur að
nýting á osti er mun betri þegar
hann er keyptur í sneiðum.
Nýr endur-
menntunarstjóri
Landbúnaðar-
háskóla Íslands
Guðrún Lárusdóttir hefur verið
ráðin endurmenntunarstjóri LBHÍ
og hóf störf 1. júní s.l. Guðrún
lauk B.Sc próf í líffræði frá HÍ
1995, diplomaprófi í uppeldis- og
kennslufræðum frá HÍ 1998 og
þriggja anna námi í
starfsmannastjórnun frá
Endurmenntun HÍ 2004. Guðrún
hefur stundað rannsóknir í líffræði
og garðyrkju og starfað sem
verkefnastjóri hjá Endurmenntun
HÍ frá árinu 1999. Alls sóttu 7
manns um stöðu
endurmenntunarstjóra
stofnunarinnar
Að þessu sinni er Bændablaðinu dreift með
Morgunblaðinu, en tilgangurinn er sá að kynna
þúsundum landsmanna íslenskan landbúnað og
dreifbýli. Almennt nýtur landbúnaður velvilja
og skilnings en því verður ekki á móti mælt að
á stundum mætti umfjöllun vera byggð á meiri
þekkingu. Það er hins vegar bænda að efla
upplýsingagjöf - og að því er stefnt.
Hlutverk Bændasamtaka Íslands
er ekki síst að standa vörð um og
verja þá samninga sem bændur hafa
gert. Ábyrg framganga - studd góðum
upplýsingum og haldgóðum rökum -
er öflugasta og besta hagsmunagæsl-
an.
Staðreyndin er sú að ríkissjóður
ver lægra hlutfalli af útgjöldum sínum
til landbúnaðar en áður. Fjölskyldur
landsins eru að verja mun minna af
ráðstöfunarfé sínu til kaupa á ís-
lenskri matvöru en áður. Auðvitað
má á hverjum tíma segja að þegar
takmarkaðir fjármunir eru til skipt-
anna - hrökkva vart fyrir nauðþurftum
- þá er allt dýrt. Enda má þá álykta
sem svo að allt á Íslandi sé dýrt. En
gleymum ekki að lífsgæði og neysl-
ustig þjóðfélaga helst í hendur.
Almennt hafa Íslendingar það afar gott en
það er útilokað að biðja um lágt verð á mat-
vælum eða þjónustu en gleyma öðrum þáttum.
Það er útilokað að selja vörur og þjónustu á
því verði sem t.d. tíðkast í Póllandi eða Tyrk-
landi en krefjast þess jafnframt að íslensk
launakjör gildi eftir sem áður.
Það vekur líka athygli að verðlag á öðru en
íslenskum matvælum fær oft öðruvísi
umfjöllun. Ýmsir voru til dæmis tilbúnir til að
útskýra hátt verð á fatnaði á Íslandi með orð-
unum „fámenni“ og „fjarlægð“. Þessir sömu
aðilar taka sér umrædd orð aldrei í munn þegar
kemur að landbúnaðarmálum.
Íslenskur landbúnaður hefur tæknivæðst
svo um munar. Þetta á við um allar greinar
hans og skiptir þá ekki máli hvort um er að
ræða hefðbundinn - gamlan - landbúnað eða
þann landbúnað sem hefur hvað mest eflt
landsbyggðina á síðustu árum. Kalla má þann
sprota „þjónustulandbúnað“ en hann byggir á
því að hagnýta land og landkosti á annan hátt
en til framleiðslu.
Nú er komin upp sú staða að mjólkurfram-
leiðendur verða að framleiða meiri mjólk þar
sem eftirspurn hefur aukist svo um munar. Nýr
mjólkursamningur gefur bændum ný tækifæri
enda hafa þeir í æ ríkari mæli horft til markað-
arins og hlustað á óskir neytenda. Fjölmargir
hæfileikaríkir bændur eru tilbúnir til að bretta
upp ermar og láta markaðinn ráða för, en
mjólkurframleiðendur eiga að fara varlega í að
telja að greiðslumarkskaup séu sitt eina svar.
Nú verður væntanlega ákveðið að stækka
mjólkurkvótann - eða greiðslumarkið - mun
meira en áður hefur sést. Líklegt er að kvótinn
fari úr 106 í um 112 milljónir lítra og þörfin
gæti verið meiri.
Það birtir á fleiri stöðum. Sauðfjárbændur
mega eiga von á, í fyrsta skipti í langan tíma,
að ráðstöfunartekjur þeirra hækki. Auknar
tekjur sauðfjárbænda - og annarra bænda -
þýða að strjálbýlið verður lífvænlegra.
Einnig má nefna garðyrkjubændur sem
með aðlögunarsamning sinn að vopni búa sig
undir framtíðina og það merkilega gerðist að
þegar þeir undirgengust „heims-
markaðsverðlagningu“ á vörum sín-
um lækkaði verð á innfluttu græn-
meti.
Vöxtur í þjónustutengdum land-
búnaði er afar mikill og þessi þróun
er ekki bara bundin við Ísland.
Nefna má Noreg sem dæmi í þessu
sambandi. Í opinberri heimsókn
Guðna Ágústssonar landbúnaðarráð-
herra til Noregs á dögunum sagði
Lars Sponheim, landbúnaðarráð-
herra Noregs, að í nokkur ár hefði
þar í landi verið rekin ný og fram-
sækin landbúnaðarstefna, Land-
bruk+. Markmiðið með henni er að
hlúa að nýbreytni og starfsemi í
sveitum landsins.
Norski landbúnaðarráðherrann
sagði að í Noregi vissu menn hve
margir bændur framleiddu mjólk, kjöt, ávexti
og grænmeti en til skamms tíma hefði ekki
nokkur vitað hve margir lifðu af landinu. Þegar
farið var yfir sviðið kom í ljós að fjöldi bænda,
og umfang landbúnaðar, var í raun miklu
meira en áður var talið. Reyndar kom í ljós að
landbúnaður er í raun einn helsti vaxtabroddur
í atvinnulífinu.
Fullyrða má að það sé svipað uppi á ten-
ingnum hér á landi. Ef farið væri ofan í saum-
ana á málinu á svipaðan hátt og gert var í Nor-
egi mundu menn sjá að íslenskur landbúnaður
er stærri atvinnuvegur en talið er - og að hann
gæti vaxið enn og meira með því að hlúa að
vaxtarmöguleikum hans á allan hátt. Þetta er
sameiginlegt verkefni okkar allra - jafnt þeirra
sem búa í sveitum landsins og eins hinna sem
lifa og starfa í þéttbýlinu. /HB
Birtir yfir íslenskum landbúnaði
Leiðarinn
„Genus uno sum“, eða „við erum
ein þjóð“, var kjörorð heims-
meistaraeinvígis Bobby Fischers
og Boris Spasskys í skák í Reykja-
vík árið 1972 og átt var við jarða-
búa. Það má ekki síður segja um
okkur Íslendinga, tæplega þrjú
hundruð þúsund manna þjóð í
þjóðahafinu, lengst af einir fjarri
öðrum þjóðum. En eins og aðrar
þjóðir greinist þjóð okkar á ýmsa
vegu og ein skiptingin er í þéttbýl-
isbúa og dreifbýlisbúa.
Umhverfið mótar fólk og þétt-
býlið er staður möguleikanna,
hraðans, veltunnar, efnislegra
gæða, æðri mennta og lista, há-
tækni heilbrigðisþjónustu og
fleira mætti telja.
Takturinn í dreifbýlinu er
hægari, sókn eftir efnislegum lífs-
gæðum er þar tempraðri, tenging
við náttúru og sögu umhverfisins
er sterk og fólk tekur meiri þátt í
lífi hvers annars en í þéttbýli. Í
frönsku spakmæli er þessi saman-
burður orðaður þannig að borgin
hefur andlit en sveitin hefur sál.
Um langan aldur var ríkjandi
bændaþjóðfélag hér á landi. Þeg-
ar tækniframfarir komu til sög-
unnar á síðustu öld skildu að
nokkru leiðir. Framan af naut
einkum þéttbýlið þeirra en dreif-
býlið sat eftir. Um nokkurra ára-
tuga skeið varð áberandi ókunn-
ugleiki milli þéttbýlis og dreifbýl-
is, þjóðin gekk ekki í takt og orð-
ið sveitamaður var hnjóðsyrði.
Eftir því sem tæknin hefur
breiðst út um landið, svo sem í
samgöngum og fjarskiptum, hef-
ur þekking manna á högum hver
annars aukist á ný og misskiln-
ingur eyðst. Ferðaþjónusta í
dreifbýli hefur einnig stuðlað að
þessu, sem og aukin eftirspurn
þéttbýlisbúa eftir jarðnæði í
sveitum til tómstundadvalar og
jafnvel atvinnurekstrar.
Er þá ónefnt það sem mestu
varðar. Íslenskur landbúnaður
hefur um allan aldur brauðfætt
þjóðina og gerir enn að því marki
sem náttúruleg skilyrði leyfa.
Stöðug umræða er um verð
þeirra og stuðning sem íslenskur
landbúnaður nýtur. Þann stuðn-
ing má líta á í ýmsu ljósi svo sem
því að í efnuðu þjóðfélagi, þar
sem meðaltekjur fólks eru háar,
þá endurspeglast efnin í öllu
verðlagi. Það gefur því sann-
gjarnari mynd að miða við það
hve stór hluti af ráðstöfunartekj-
um fólks fer til kaupa á matvör-
um. Þar við bætist að íslenskar
búvörur eru í hæsta gæðaflokki,
óæskileg aukaefni nær óþekkt og
matarsýkingar fágætar.
Það er hluti af sjálfstæði
hverrar þjóðar að fullnægja þörf-
um sínum fyrir mat eftir því sem
unnt er. Síðustu áratugi hafa orð-
ið meiri efnalegar framfarir í
heiminum en nokkru sinni. Að
sama skapi hafa minningar um
skort bliknað, ekki síst í huga
yngra fólks. En framförum fylgja
ný vandamál sem kannski er erf-
itt að skilja af því að þau eru ný
og viðmið vantar. Það má segja
um þau umhverfisvandamál sem
nú gera vart við sig.
Á veltitímum finnst mönnum
allar leiðir færar, sumum jafnvel
að afhenda öðrum þjóðum fjör-
egg sitt, tryggan aðgang að mat.
Það er hins vegar sumt í lífi fólks
sem er ekki til samninga. Eitt af
því er matvælaöryggi - að hafa í
sig og á. /ME
Við erum ein þjóð