Bændablaðið - 07.06.2005, Qupperneq 7

Þriðjudagur 7. júní 2005 7
Margar vísur Höskuldar Einars-
sonar frá Vatnshorni eru lands-
kunnar enda var maðurinn snilld-
ar hagyrðingur. Ekki síst eru
skammarvísur hans um Húnvetn-
inga kunnar eins og þessi:
Helst vil ég að Húnvetningar
haldi kjafti og éti skít,
sérstaklega Svínvetningar
sem ég nánast fyrirlít.
Ef til vill er næsta vísa sú frægast
sem hann orti um Húnvetninga:
Ljúga, stela, myrða menn,
meiða vesalinga
þessu tryði ég öllu enn
upp á Húnvetninga.
Þessi hefur líka farið
víða enda vel ort:
Þegar mín er gróin gröf
og grasið vaxið kringum
hlotnast mér sú guða gjöf
að gleyma Húnvetningum.
Munu vísur þessar hafa vakið
nokkra gleði með hans gömlu
sýslungum,
Þingeyingum, þangað til hann
kvað:
En svo þegar í er gáð
artir Þingeyinga
finnst mér vera fagurt ráð
flestra Húnvetninga.
Þegar Höskuldur hafði eignast
húnveska sonardóttur breyttist
allt og hann orti í öðrum dúr:
Unga fagra foldu klæða
forlög engin mega þvinga.
Fyrirgef mér faðir hæða
fúkyrðin um Húnvetninga.
Höskuldur orti þegar séra Hjálm-
ar Jónsson sótti um Sauðárkrók
- og frá Húnvetningum:
Enga sá ég á þér nauð
er þú hérna tafðir.
Og er nú þetta betra brauð
en brauðið sem þú hafðir?
Það sem skilur okkur að
Eftir að vísur Höskuldar höfðu
birst á Leir sendi Óttar Einarsson
þetta á Leirinn: Nú finnst mér mál
til komið að rifja upp vísu Heið-
reks Guðmundssonar frá Sandi
þegar hann var spurður að því
hver væri munurinn á Húnvetn-
ingum og Þingeyingum:
Það sem skilur okkur að
er í raun og veru
að Húnvetningar þykjast það
sem Þingeyingar eru.
Ekkert gort
Á hagyrðingamóti, sem Magnús
á Sveinsstöðum stjórnaði á
Blönduósi síðasta vetrardag,
kom vísan hér að ofan til um-
ræðu og þá sagði Friðrik Stein-
grímsson eftirfarandi.
Er á ferðum ekkert gort
aðeins segja vildi
Þetta sem var eitt sinn ort
er í fullu gildi.
Óskar í Meðalheimi
svaraði úr sal.
Þingeyinga mesta mein
er montið opinbera.
Það er betra í þeirri grein
að þykjast en að vera.
Endinn sem snýr að vorinu
Lárus Þórðarson, sem er snjall
hagyrðingur úr Húnaþingi, orti
þessa vísu.
Sólin nú hækkar sæl og hlý
og sífellt lengist í sporinu
og veturinn styttist alltaf í
endann sem snýr að vorinu
Mælt af
munni fram
Umsjón:
Sigurdór Sigurdórsson
„Miklar breytingar hafa átt sér
stað í íslenskum landbúnaði
undanfarin ár og áratugi. Bænd-
um í hefðbundnum greinum hef-
ur fækkað stórlega; ný tækni
hefur rutt sér til rúms og nýjar
búgreinar hafa séð dagsins ljós,“
sagði Haraldur í stuttu spjalli
við Bændablaðið. „Líklega held-
ur þróunin áfram á svipuðum
nótum. Bændum sem framleiða
mjólk og kjöt mun fækka en
sóknin verður í þjónustutengd-
um landbúnaði.“
Aðspurður sagði Haraldur að
ungt fólk hefði áhuga á að lifa og
starfa í sveitum landsins og skapa
sér atvinnutækifæri. „Ein besta
byggðaaðgerðin eru bættar sam-
göngur - og skiptir þá ekki máli
hvort um er að ræða vegagerð eða
bætt fjarskipti - en best er þegar
þetta tvennt fer saman.“ Veðurfar
undanfarnar vikur hefur verið með
þeim hætti að menn hafa áhyggjur
af jarðargróða. Rætt er um að korn
fyrir norðan liggi undir skemmd-
um. Haraldur sagði að þetta minnti
okkur á að íslenskur landbúnaður
gæti aldrei keppt við landbúnað
landa sem búa við hagstæð veður-
skilyrði. „Við getum líka tekið
dæmi af húsbyggingum. Hér norð-
ur frá byggjum við dýrari hús en
fólk gerir sem býr við miðbaug.
Með öðrum orðum þá kostar það
ákveðið að búa hér á landi - en við
fáum líka ýmislegt sem ekki verð-
ur metið til fjár í staðinn. Það er
auk þess nauðsyn hverri þjóð að
eiga öflugan og góðan landbúnað.
Ég finn ekki annað en landsmenn
séu mér sammála og ég tel að við-
horf fólks til íslensks landbúnaðar
sé jákvæðara nú en mörg undan-
farin ár. Ástæðan er meðal annars
sú að bændur hafa náð því að
lækka framleiðslukostnað sem hef-
ur leitt til lægra verðs á matvöru.
Hjá meðalfjölskyldu voru útgjöld
vegna mat- og drykkjarvara 17,5%
af útgjöldum 1997 en nú 13,5%.
Íslenskur landbúnaður ber þess
enn merki að hafa verið notuður
hér á árum áður sem kjarajöfnun-
ar- og stjórntæki í efnahagsmálum.
Í upphafi 20. aldar var landbúnað-
urinn rekinn án mikillar íhlutunar
en þetta breyttist fljótt. Það þótti
þægilegt að jafna kjör fólks í gegn-
um búvöruverð og það hefur ein-
faldlega tekið langan tíma að vinna
landbúnaðinn út úr því, vissulega
slævði þetta „kerfi“ markaðsvitund
bænda. Gleggsta dæmið er nú
mikil aukning á greiðslumarki í
mjólk, þar sem ný starfsskilyrði,
nýr mjólkursamningur sem
Bændasamtök Íslands gerðu á síð-
asta ári, leysa úr læðingi meiri
möguleika markaðarins.
Á síðustu árum hafa afskipti
ríkisins af landbúnaði verið ein-
földuð til muna og fólk kann vel að
meta aukið gagnsæi. Útgjöld ríkis-
sjóðs til landbúnaðar, sem hlutfall
af heildarútgjöldum, hafa lækkað
mikið frá því fyrir 15 árum og nú
síðast á örfáum árum farið úr um
5% í 3,8% árið 2004.
Fólk í þéttbýli hefur ekki orðið
vart við þá staðreynd að bændur
hafa líka minnkað umfang félags-
kerfis síns. Neytendur njóta þess
líka í lægra vöruverði.“
-Nú er gjarnan á það minnst
að auka þurfi innflutning matvæla
til að bæta hag landsmanna. Varla
ertu sammála því?
„Við megum ekki gleyma því
að Íslendingar flytja inn um helm-
ing þeirrar búvöru sem þeir kaupa.
Íslenskur landbúnaður framleiðir
það sem á vantar. Fólk sem telur
að hagsmunum landsins sé best
borgið með auknum innflutningi
verður að hafa í huga að hér er
ekki bara verið að ræða um pen-
inga. Matvælaöryggi er hugtak
sem æ fleiri nota. Ef landbúnaður-
inn dregst mjög saman þá getur ör-
yggi þjóðarinnar beinlínis verið í
hættu ef eitthvað bjátar á. Íslenskar
landbúnaðarafurðir eru ekki dýrar
ef verð þeirra er borið á sanngjarn-
an hátt saman við þau lönd sem
eru næst okkur. Rannsóknir sýna
sterkt samhengi milli verðlags og
launa. Matvara í láglaunalöndum
er þannig ódýrari en í þeim lönd-
um þar sem lífskjörin eru betri. Ef
Íslendingar flyttu inn öll sín mat-
væli þá yrðu - eðli málsins sam-
kvæmt - matvæli dýrari hér. Það
kostar sitt að flytja vörur til Íslands
og markaðurinn er lítll. Það er óá-
byrgur málflutningur að halda því
fram að matvörur á Íslandi geti
verið ódýrari en t.d. í Danmörku
þar sem verð matvöru liggur um
20-30% yfir meðalverði Evrópu-
sambandslanda. Það verður aldrei
neitt „Evrópuverð“ á matvælum
hér, án eða með íslenskum land-
búnaði.
-Þeir sem fylgst hafa með land-
búnaðinum í langan tíma hafa
upplifað hann eins og í vörn. Má
segja að þetta sé að breytast?
„Já, atvinnugreinin er í sókn,
sem er óneitanlegra skemmtilegra
en að vera í vörn. Það eru sóknar-
færi í íslenskum landbúnaði og
þeim mun ekki fækka. Bændasam-
tökin hafa lagt æ meiri áherslu á að
kynna landbúnaðinn meðal yngri
kynslóðarinnar - og ég er ekki frá
því að það starf sé farið að skila
sér. Við ætlum að gera meira á
þessu sviði og það skiptir máli að
bændur landsins standi saman þeg-
ar kemur að því að kynna landbún-
aðinn og skapa honum jákvæða
ímynd,“ sagði Haraldur Benedikts-
son, formaður Bændasamtaka Ís-
lands, að lokum.
Haraldur Benediktsson, formaður Bænda-
samtaka Íslands, býr á Vestra-Reyni undir
Akrafjalli. Vestri-Reynir er fremur lítil jörð
en tún eru 28 hektarar. Að jafnaði eru 32-
34 mjólkandi kýr í fjósi og fjárstofninn tel-
ur tíu kindur. Haraldur er kvæntur Lilju
Guðrúnu Eyþórsdóttir, frá Kaldaðarnesi í
Flóa. Lilja Guðrún er búfræðikandidat og
starfaði áður sem ráðunautur en sinnir nú
búi og börnunum sem eru tvö; Benedikta
sem er 9 ára og Eyþór sem er 4 ára.
Viðhorf fólks til landbúnaðarins er
jákvæðara nú en mörg undanfarin ár
Fjölskyldan á fögrum sumardegi á túninu á Vestra-Reyni. F.v. Lilja Guðrún, Haraldur, Benedikta og Eyþór. Bændablaðsmynd/Magnús.