Fréttablaðið - 08.12.2012, Síða 16

8. desember 2012 LAUGARDAGURSKOÐUN
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík Sími: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is og Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is HELGAREFNI: Sigríður Björg Tómasdóttir, ritstjórnarfulltrúi, sigridur@frettabladid.is
MENNING: Bergsteinn Sigurðsson bergsteinn@frettabladid.is DÆGURMÁL: Kjartan Guðmundsson kjartan@frettabladid.is ÍÞRÓTTIR: Sigurður Elvar Þórólfsson seth@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Ólafur Þ. Stephensen olafur@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að
fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í
gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
Á
kvörðun stjórnvalda í Finnlandi og Svíþjóð um að taka
þátt í loftrýmiseftirliti Atlantshafsbandalagsins (NATO)
á Íslandi hefur vakið athygli, ekki sízt vegna þess að með
því verður samvinna ríkjanna og NATO enn nánari.
Hin hliðin á málinu er ekki síður athyglisverð. Óhætt
er að segja að eins og mál hafa þróazt undanfarin ár hafi orðið til ný
vídd í Norðurlandasamstarfinu. Það snýst nú að verulegu leyti um
hluti sem áður voru þar bannorð; utanríkis-, öryggis- og varnarmál,
þar með talið hernaðarsamstarf.
Í samtölum Fréttablaðsins
við Erkki Tuomioja, utanríkis-
ráðherra Finnlands, og Frank
Belfrage, aðstoðarutanríkis-
ráðherra Svíþjóðar, í tengslum
við utanríkisráðherrafund NATO
í Brussel, kemur skýrt fram að
Norðurlandasamstarfið er fremur
í brennidepli hjá þeim en tengslin við NATO.
Tuomioja bendir þannig á að þegar Stoltenberg-skýrslan um aukið
norrænt varnarsamstarf kom út fyrir tæpum fjórum árum hafi
margar tillögur í henni í raun verið þegar komnar til framkvæmda.
Tvennt nýtt hafi hins vegar verið í skýrslunni; tillagan um sameigin-
legt norrænt eftirlit með loftrými Íslands og hin um að norrænu
ríkin samþykktu formlega samstöðuyfirlýsingu, þar sem þau
skuldbinda sig til að koma hvert öðru til aðstoðar ef ógn steðjar að.
Samstöðuyfirlýsingin var samþykkt í fyrra, en undanskilur
reyndar beina hernaðarógn. Með ákvörðuninni um sameiginlegt
loftrýmiseftirlit má segja að flestar tillögur Stoltenbergs séu komnar
að meira eða minna leyti til framkvæmda. Tuomioja segir að Finnar
hafi metið það svo að Norðurlandasamstarfinu hafi miðað fram á við
á öllum sviðum, líka í varnarmálum, og ákvörðunin hafi því verið
eðlilegt framhald á skrefum sem áður voru stigin.
Góður stuðningur er við þátttöku í loftrýmiseftirlitinu í Svíþjóð og
Finnlandi, ekki sízt vegna þess að málið er þar sett undir norrænan
hatt, eins og fram kom í fréttaskýringu hér í blaðinu í gær. Að
einhverju leyti hlýtur það sama að eiga við hér á landi. Þótt aðild
Íslands að NATO hafi notið víðtæks stuðnings undanfarna áratugi,
er þátttaka í Norðurlandasamstarfinu enn síður umdeild.
Samstarf og samfélag Norðurlanda er eitthvað það nánasta sem
um getur. Að sjálfsögðu hlýtur norræna samstarfið þess vegna líka
að snúast um öryggis- og varnarmál, nú þegar kalda stríðið er búið
og þær aðstæður úr sögunni sem gerðu að ekki mátti ræða slík mál.
Þá er reyndar áhugaverð staða uppi, ekki sízt fyrir stjórnmála-
menn á vinstri vængnum, sem hafa aldrei mátt heyra minnzt á
þátttöku Íslands í neinu varnarsamstarfi. Það er ekki lengur hægt
að setja varnarmál Íslands í einn kassa, merktan vonda NATO. Þau
eiga líka heima í kassanum sem er merktur Norðurlandasamstarf og
fólki yzt á vinstri vængnum hefur þótt eftirsóknarvert að gramsa í.
Kannski finnst gömlum varnarandstæðingum jafnvel skárra að
finnskar og sænskar orrustuþotur hafi eftirlit með íslenzka loft-
rýminu en til dæmis brezkar eða bandarískar. Finnland og Svíþjóð
eru alltént sjaldan útmáluð sem árásargjörn herveldi, jafnvel þótt
þau taki iðulega þátt í aðgerðum með NATO sem villta vinstrið for-
dæmir, til dæmis í Afganistan og Líbíu.
Norðurlandavæðing loftrýmiseftirlits gæti stuðlað að auknum
skilningi í þeim herbúðum á nauðsyn þess að Ísland taki þátt í
varnarsamstarfi. Það væri skref í rétta átt.
SPOTTIÐ
Ólafur Þ.
Stephensen
olafur@frettabladid.is
AF KÖGUNARHÓLI ÞORSTEINS PÁLSSONAR
Þ ingmenn stjórnarandstöð-unnar þæfðu aðra umræðu fjárlaga rækilega. Forystu-menn ríkisstjórnarinnar
segja að með því hafi þeir verið að
brjóta niður innviði ríkiskerfisins.
Þær yfirlýsingar féllu saman við
fjöldauppsagnir hjúkrunarfræð-
inga á Landspítalanum. Talsmenn
þeirra staðhæfa að rætur uppsagn-
anna liggi í ákvörðun velferðar-
ráðherra um launahækkun til for-
stjóra spítalans. Hún varð aldrei
vegna þess að innan ríkisstjórnar-
innar var tekið í taumana.
Velferðarráðherra sækist nú
eftir því að verða formaður Sam-
fylkingarinnar. Hefði hann verið
í þeirri stöðu þegar þessi ákvörð-
un var tekin er óvíst að nokkur
hefði haft áhrifavald til að stöðva
atburðarásina. Þá hefði allur vinnu-
markaðurinn
farið í uppnám á
svipstundu með
þekktum afleið-
ingum óðaverð-
bólgu.
Formaður
Sjálfstæðis-
flokksins full-
yrti á Alþingi í
vikunni að aðeins væri ein leið til
að mæta óskum hjúkrunarfræð-
inga: Að auka verðmætasköpunina.
Þetta er ekki rétt. Það er annað ráð:
Að borga með stýfðum krónum.
Velferðarráðherrann hafnaði leið
formanns Sjálfstæðisflokksins.
Með því var hann í raun að velja
leið verðbólgunnar.
Þegar verðbólgan er notuð til
að leysa deilur af þessu tagi borga
launþegar sjálfir launahækk-
unina og kjör þeirra sem skulda
rýrna. Þessi einfalda mynd sýnir
álita efnin sem fjárlagaumræðan
á að snúast um. Eftir að Alþjóða-
gjaldeyrissjóðurinn fór er engin
samræmd stefna í ríkisfjármálum,
launamálum og peningamálum.
Launastefna ríkisstjórnarinnar
á að birtast í fjárlögum. Það vill
velferðarráðherra ekki og segir að
hún eigi bara að mælast með verð-
bólgukrónum í fjáraukalögum eftir
kosningar. Það er gamla Ísland.
Þegar aukin útgjöld til velferðar-
mála eru greidd með lántökum er
verið að grafa undan undirstöðum
velferðarkerfisins til lengri tíma.
Þessa setningu kunnu ráðherrarn-
ir í byrjun kjörtímabilsins meðan
Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn hélt
þeim við efnið. Það er nú gleymt.
Enginn spyr hvers vegna.
Fjárlög og verðbólga
Forsætisráðherra réðist fyrir skömmu á stjórnendur Seðla-bankans fyrir hækkun stýri-
vaxta. Mörg atriði hafa áhrif á
vaxtastigið. Afgerandi þættir eru
hvort nægu aðhaldi er beitt í rík-
isrekstrinum og hvort laun þró-
ast í samræmi við verðmætasköp-
un og framleiðni. Seðlabankinn
steytir ekki görn við ríkisstjór-
nir. Álit hans birtist bara í vaxta-
ákvörðunum.
Ríkisstjórnir ráða sjálfar hvort
ríkisfjármálin eru í samræmi við
það verðbólgumarkmið sem þær
eru ábyrgar fyrir og þær hafa
afgerandi áhrif á launastefnuna.
Athafnir ríkisstjórnarinnar á
báðum þessum sviðum stangast
nú á við verðbólgumarkmiðið.
Vaxtahækkanir við þessar
aðstæður eru þar af leiðandi á
ábyrgð ríkisstjórnarinnar þó að
ákvarðanir um þær séu teknar
af Seðlabankanum. Afleiðingin
er minni fjárfesting, minni verð-
mætasköpun en þörf er á og verri
hagur heimila en efni standa til.
Þessi skortur á samhæfðri efna-
hagsstefnu gengur einnig þvert
gegn aðildarumsókn Íslands að
Evrópusambandinu og því mark-
miði að geta tekið upp stöðugri
gjaldmiðil eða styrkt krónuna.
Enginn yfirheyrir ráðherrana um
þennan tvískinnung.
Fjárlög og vextir
Í raun réttri ætti umræðan á Alþingi og úti í þjóðfélaginu að snúast um afleiðingar þess
að ákvarðanir í ríkisfjármálum
stangast á við opinber markmið
um stöðugleika. Trúlega hefur
stjórnarandstöðunni mistekist að
koma þeim skilaboðum út fyrir
veggi þinghússins.
Í gegnum fjölmiðla hefur
almenningur fengið rækilegar
upplýsingar um tvennt: Annars
vegar um fjölda klukkutíma sem
þingmenn stjórnarandstöðunnar
hafa talað. Hins vegar um þramm
þingmanna stjórnarflokkanna
fram og til baka í þingsal með and-
ófsspjöld gegn málþófi stjórnar-
andstöðunnar.
Lítið hefur hins vegar farið fyrir
frásögnum um mismunandi mat
á efnahagslegum áhrifum fjár-
laganna. Þegar úrslit liggja fyrir
í prófkjörum eru stjórnmálafræð-
ingar gjarnan fengnir til að leggja
mat á áhrif þess að einn frambjóð-
andi nær betri árangri en annar.
Þetta er virðingarvert.
Þegar kemur að fjárlögunum er
sjaldan kallað á hagfræðinga til
að leggja mat á röksemda færsluna
eða greina hvernig ákvarðanir
á einstökum sviðum tengjast og
geta virkað hver gegn annarri ef
heildarsýn og samhæfingu skortir.
Frásagnir af rökræðum stjórnar
og stjórnarandstöðu eru ekki rúm-
frekar. Sennilega vegna þess að
stjórnarþingmenn koma sér hjá
þeim. Almenningur á samt rétt á
að fá rök og mótrök og mat á þeim.
Ef fjölmiðlarnir legðu meiri
rækt við efnislega hlið fjár laganna
myndi það ugglaust hafa bætandi
áhrif bæði á framgöngu ríkis-
stjórnarinnar og umræðuhætti
stjórnarandstöðunnar. Þeir þurfa
líka að bæta sig.
Fjárlög og fj ölmiðlar
Ný vídd er orðin til í Norðurlandasamstarfinu:
Norrænar varnir