Prentarinn - 01.01.1996, Qupperneq 22

■ ■■ KJARAMÁL
Kauphækkun, styttri
vinnutími, endurmenntun
Ljóst er að kjara-
samningar verða
lausir í árslok
1996. Ég tel
skynsamlegt að
nýta vel þann
tíma sem eftir er
af samnings-
tímanum til að
efla innra starf
stéttarfélaga og
brýna félags-
menn til baráttu.
Þau œttu að
hœkka framlög í
verkfallssjóði til
að sýna við-
semjendum að
launþegum sé
alvara með
kröfunni um bœtt
kjör. Það eru
auðskilin
skilaboð.
Annað atriði sem taka þarf til
íhugunar er að læra af fenginni
reynslu. Þar þarf m.a. að viðurkenna
að verkalýðshreyfingin hafí samið af
sér ef þeir vamaglar sem núverandi
samningar byggjast á eru ekki nægj-
anlega tryggir. Enn fremur tel ég að
samningar síðustu ára þýði í raun að
það sé afar erfitt að semja við ríkis-
valdið, því það stendur sjaldnast við
gerða samninga. Fyrirgreiðsla á einu
sviði hefur í raun þýtt niðurskurð á
öðrum sviðum ríkisrekstrar og jafnvel
fækkun opinberra starfsmanna. I raun
má segja að verkalýðshreyfingin eigi
nokkum þátt í niðurskurði velferðar-
kerfisins með því að trúa í einfeldni
sinni að hægt væri að semja við ríkis-
stjómir, er hafa frjálshyggju að leiðar-
ljósi, um skattaívilnanir án þess að
það bitni á heilbrigðis- og mennta-
kerfi landsins. Næstu samningar ættu
því skilyrðislaust að vera einungis á
milli atvinnurekenda og launafólks.
Nú þarf verkalýðshreyfingin að
stilla saman strengi og mæta til við-
ræðna síðari hluta ársins með full-
mótaðar kröfur. Hluti af þeim vanda
sem nú er við að etja stafar af sundr-
ungu innan hreyfingarinnar, einkan-
lega milli ASI og annarra samtaka
launafólks. Afar brýnt er að móta
samræmda launastefnu sem tekur
mið m.a. af starfsaldri, ábyrgð og
menntun. Innan prentiðnaðarins
starfa t.d. faglærðir og ófaglærðir
bókagerðarmenn, grafískir hönnuðir
sem margir hverjir em myndlistar-
menntaðir og langskólagengnir
blaðamenn. Launakjör þessara hópa
þarf að samræma að nokkm. Umfram
allt þarf að færa umræðuna um launa-
kjör úr skúmaskotum í opna umræðu.
Hlutur Félags bókágerðarmanna
þyrfti að vera meiri f næstu samn-
ingum en þeim síðustu. Þá urðu
bókagerðarmenn að láta sér lynda að
setjast að samningaborðinu þegar
aðriiihópar launamanna höfðu
samið um kaup og kjör. Bókagerðar-
menn verða að endurheimta það
frumkvæði í samningamálum sem
þeir höfðu forðum tíð þegar þeir
sömdu fyrstir um 40 stunda vinnu-
viku og fleiri mikilvæg mál. Leið að
því marki er að hefja nú þegar sam-
starf við önnur iðnaðarmannafélög
(Samiðn), Blaðamannafélag íslands
og Félag grafískra teiknara. A þeim
vettvangi þyrfti félagið að móta
kröfur og fylgja þeim eftir í sam-
vinnu við önnur félög. Eitt og sér
má FBM sín lítils.
Hvert ætti að vera inntak næstu
samninga? Eg tel afar brýnt að þeir
snúist um að atvinnulífið axli ábyrgð
á fjölskyldum þessa lands. Þar þarf
tvennt að koma til. I fyrsta lagi skapa
atvinnu og hins vegar að stytta vinnu-
tímann verulega þannig að foreldrar
geti sinnt bömum sínum betur. Margt
í því efni er þjóðinni til háborinnar
skammar og þar geta atvinnurekend-
ur ekki skotið sér undan ábyrgð. Nú
er kominn tími til að koma á átta
stunda vinnudegi í raun. Draga þarf
úr yfirvinnu og það verður aðeins
gert með verulegri hækkun dag-
vinnulauna. Tillaga mín hljóðar upp
á 30.000 kr. grunnkaupshækkun og
e.t.v. vinnuafkastahvetjandi launa-
kerfi þar ofan á. Þar sem iðulega
hefur reynst erfitt að koma svo rót-
tækum breytingum í gegn í heildar-
samningum er ekki úr vegi að reyna
vinnustaðasamninga við stærstu
vinnuveitendurna. Mikilvægt er að
launafyrirkomulagið sé sameigin-
legt, t.d. hópbónus í deildum, til að
færa launin í almennt eftirlit og ein-
nig til að deila verkþekkingu innan
hópa og læra af mistökum. Skyn-
samlegt væri að gera slíka samninga
til þriggja ára eða svo.
Þessar hugmyndir þurfa ekki að
þýða að launakostnaður fyrirtækja
hækki ef framleiðni eykst að sama
skapi og aukavinna minnkar. Því
þurfa atvinnurekendur og launafólk
að taka höndum saman og gera átak
í framleiðni (allir vita að þar er víða
pottur brotinn báðum megin borðs-
ins). Um slíkt þarf að semja og
samningsaðilar að koma á fót hag-
ræðingamefndum eða öðru slíku, því
verulegar breytingar í atvinnulífi
gerast ekki af sjálfu sér. Tvennt er
mikilvægt í því efni. Allar erlendar
rannsóknir sýna að vinnudagurinn
megi ekki vera lengri en 8 tímar til
að framleiðni haldist mikil til lengri
tíma. Hins vegar verður að tryggja
að starfsmenn haldi sig að vinnu og
afnema þannig óþarfa pásur og
slugs. Þá verður jafnframt að efla
verkundirbúning og bæta stjómunina
þannig að verkefni séu iðulega eins
vel skipulögð og frekast er kostur.
Hver er afstaða verkalýðshreyf-
ingar til atvinnutrygginga í stað at-
vinnuleysistrygginga? Er ekki lag að
hrinda slíku í framkvæmd í næstu
samningum? Hver er afstaða samn-
ingsaðila til þess að starfsmenn sem
unnið hafa í prentsmiðjum í 5-10 ár
eigi kost á 3-6 mánaða námsleyfi til
nauðsynlegrar endurmenntunar?
Námsleyfið yrði háð þvf að sækja
námskeið Prenttæknistofnunar eða
nám erlendis með aðstoð Fræðslu-
sjóðs FBM (vel mætti hugsa sér að
starfsmaður gerði samning við fyrir-
tæki um að starfa áfram að námi
loknu í eitt ár eða svo). Á meðan
starfsmaður er í námsleyfi gætu
atvinnulausir bókagerðarmenn feng-
ið atvinnu og þannig haldið sér við í
faginu og minnkað líkur á því að
hverfa af vinnumarkaði fyrir fullt og
allt. Breyttum forsendum hæfa nýjar
lausnir.
Það sérkennilega er að þær
tillögur sem hér hafa verið nefndar
kunna að auka samkeppnisfærni
íslensks prentiðnaðar ef vel er á mál-
urn haldið. Einkanlega er mikilvægt
að tryggja aukna framleiðni með
vinnutímastyttingu og markvissu
eftirliti. Einnig er brýn nauðsyn að
bókagerðarmenn eigi kost á stöðugri
endurmenntun og ætti það að vera
öllum ljóst á ári símenntunar.
Að endingu er þess að geta að nú
er lag til stórra verka. Stjómvöld hafa
lækkað tekjuskatt fyrirtækja um 10%
á nokkrum árum, aðstöðugjald hefur
verið afnumið og laun og launatengd
gjöld eru með því lægsta sem tíðkast
í Evrópu. Ef íslensk fyrirtæki geta
ekki greitt mannsæmandi laun við
slík skilyrði eru forsendur atvinnu-
rekstrar æði vafasamar hérlendis. •
22 ■ PRENTARINN