Prentarinn - 01.03.1998, Síða 15

Hv e rj u b reyta nýj u
Ný íög um skyldutryggingu
lífeyrisréttinda og starf-
semi lífeyrissjóða tóku gildi
1. júlí sl. Fyrir launafólk er
mikilvægast aö áfram er
byggt á hópabild á grund-
velli kjarasamninga sem
gilda á vibkomandi starfs-
svibi. Lífeyrissjóbsabild
flestra landsmanna er því
óbreytt. En meb skilgrein-
ingu á lágmarkstrygginga-
vernd er opnab á þann
möguleika ab sjóbfélagar
geti rábstafab þeim hluta
ibgjalds, sem er umfram
lágmarkstrygginguna, í
lífeyrissparnab. Almennum
lífeyrissjóbum launafólks
er nú heimilt ab ávaxta
slíkan sérsparnab fyrir
sjóbfélaga. Einnig eru skil-
greindar þrjár leibir til ab
jafna lífeyrisrétti til maka.
Nýju lögin festa skylduab-
ild ab lífeyrissjóbi í sessi og
eftirlit meb því ab allir séu
meb verbur hluti af
almennu skattaeftirliti.
Allir verba ab greiba
í lífeyrissjób
I nýju lögunum er ítrekuð sú
lagaskylda að allir launamenn og
sjálfstætt starfandi verði að greiða
í lífeyrissjóð og iðgjaldið skal
vera a.m.k. 10% af heildarlaunum
fyrir hvers konar vinnu, starf og
þjónustu. Hjá launafólki ákvarð-
ast skipting iðgjalds af gildandi
kjarasamningi og á almennum
vinnumarkaði er skiptihgin yfir-
leitt þannig að launafólk greiðir
4% og atvinnurekandi 6%.
Skattfrelsi lífeyrisibgjalda
Þegar launafólk greiðir í lífeyris-
sjóð eru ekki reiknaðir skattar af
'iðgjöldunum. 4% framlagið er því
dregið frá skattstofninum.
Samhliða nýjum lögum um
lífeyrissjóði var ákveðið að
heimila fólki sem vill greiða
hærra iðgjald til lífeyrissjóða að
draga allt að 6% iðgjald frá skatt-
stofni frá og með 1. janúar 1998.
Þessum 2% getur launafólk ráð-
stafað til að auka lífeyrisspamað
sinn. (Sjá 2. og 6. grein laga nr.
141/1997 um breytingu á lögum
um tekjuskatt og eignarskatt.)
Skilgreining lífeyrissjóba
Með nýju lögunum verður sú
framför að nú er skilgreint hvaða
skilyrði lífeyrissjóðir verða að
uppfylla til að nota það nafn.
Meginskilyrðið er að sjóðimir
verða að ábyrgjast öllum sjóð-
félögum lágmarks ellilífeyri alla
ævi auk lífeyris vegna örorku eða
andláts. Þetta þýðir að nú er ekki
lengur hægt að koma sér hjá því
að taka þátt í uppbyggingu líf-
eyristrygginga með því að safna
peningum inn á bankabækur sem
kallaðar voru lífeyrissjóðir.
Abild ab lífeyrissjóbi
Aðild að lífeyrissjóði ræðst hér
eftir eins og hingað til af þeim
kjarasamningi sem ákvarðar
lágmarkskjör í hverri starfsgrein
fyrir sig. Öflun lífeyrisréttinda er
því áfram hluti af umsömdum
kjömm hverrar starfsstéttar eða
starfshóps. 1 undantekningartil-
fellum getur verið um það að
ræða að ekki sé til neinn kjara-
samningur um viss sérhæfð
starfssvið eða starfsgreinar. Þá
þurfa viðkomandi að sækja um
aðild að einhverjum sjóði skv.
reglum sjóðanna.
Lágmarkstrygging
I lögunum er miðað við lág-
markstryggingu sem öllurh ber
skilyrðislaust að verða sér úti um.
Lágmarkið er ævilangur ellilífeyr-
ir frá 70 ára aldri hið síðasta.
Upphæðin skal nema a.m.k. 56%
af þeim mánaðarlaunum sem
greitt hefur verið af að jafnaði á
40 ára inngreiðslutíma. Þá skulu
allir hafa tryggt sér jafn háan
örorkulífeyri auk þess sem
lágmarkslífeyrir skal einnig fela í
sér maka- og bamalífeyri.
Flestir lífeyrissjóðir á almennum
markaði tryggja sjóðfélögum sín-
um nú þegar mun betri lífeyrisrétt-
indi en sem nemur þessu lágmarki.
Samsettur lífeyrir
Lífeyrissjóðir geta ákveðið að
breyta starfsreglum sínum þannig
að iðgjaldagreiðslum sjóðfélaga
sé skipt. Þá er skilgreint hvað
greiða þarf til að uppfylla skilyrði
um lágmarkstrygginguna. Þvf '
iðgjaldi sem er umfram lágmarks-
trygginguna geta viðkomandi
sjóðfélagar þá ráðstafað að eigin
vali, t.d. í lífeyrisspamað í formi
séreignar en ekki tryggingar telji
þeir það hagstæðara.
Með sama hætti getur allt
launafólk ákveðið að nýta sér
skattfrelsið á 2% viðbótariðgjald-
inu til lífeyrissjóða með því að
greiða það annaðhvort í lífeyris-
tryggingar eða lífeyrisspamað.
Sjóðfélagi hefur heimild til að
ákveða að greiða viðbótariðgjald,
umfram lágmarkstryggingu, til
annars aðila en síns lífeyrissjóðs
ef sá aðili uppfyllir skilyrði
laganna.
Lífeyrissparnabur
Lífeyrisspamað má aðeins greiða
út eftir sérstökum reglum sem
skýrðar eru í lögunum. Þar er
meðal annars kveðið á um að
ekki megi taka lífeyrisspamað út
nema á ákveðnum árafjölda.
Sú nýbreytni er komin í lögin að
almennir lífeyrissjóðir launafólks
mega nú taka við og ávaxta
lífeyrisspamað. Búast má við að
fjöldi launafólks muni nýta sér
það til að rýmka enn ljárráð sín
eftir að eUilífeyrisaldri er náð eða
til að komast fyrr á eftirlaun.
Lífeyrisrétti
jafnab til maka
I lögunum eru skilgreindar þrjár
leiðir sem hægt er að fara til
þess að jafna lífeyrisrétti til maka.
f nokkuð einfaldri mynd em
þær eftirfarandi:
1. Sjóðfélagi getur ákveðið að
allt að helmingur ellilífeyris-
greiðslna hans renni til maka.
Greiðslur falla niður þegar
sjóðfélagi deyr en deyi maki á
undan renna allar greiðslurnar
til sjóðfélagans.
2. í síðasta lagi 7 árum áður en
taka ellilífeyris getur hafist má
sjóðfélagi fara fram á að allt
að helmingur uppsafnaðra elli-
lífeyrisréttinda hans sé notaður
til að skapa sjálfstæð réttindi
fyrir maka eða fyrrverandi
maka. Réttindi sjóðfélagans
skerðast þá sem því nemur.
3. Sjóðfélagi getur ákveðið að
iðgjald hans renni að hálfu til
þess að mynda sjálfstæð líf-
eyrisréttindi maka. Þegar
reiknað er út hvort sjóðfélagi
standi við skilyrði um lág-
markstryggingavemdina -
56% af þeim tekjum sem
greitt er af að jafnaði - er litið
svo á að tekjum hafi einnig
verið skipt. Sjóðfélagi og maki
þurfa því hvort um sig’að
tryggja sér lágmarkslífeyri
miðað við að tekjum sé skipt
með sama hætti og iðgj.aldinu.
Grundvöllur lífeyriskerfa
Gmnnhugmyndin er einfaldlega
að tryggja framfærslu þeirra sem
lokið hafa starfsævinni. Flestallir
standa fyrr eða síðar í þeim spor-
um og meginmarkmiðið er því að
tryggja hag fólks. Það er almenn
siðferðileg krafa í vestrænum
ríkjum að öllum sé tryggð mann-
sæmandi framfærsla og því verða
lífeyriskerfi að ná til allra með ein-
um eða öðmm hætti. Séu ekki til
almennir lífeyrissjóðir sem upp-
fylla þessi skilyrði lendir það ein-
faldlega á ríkissjóði að fjármagna
lífeyri til allra með skattheimtu.
Vegna þessa er augljóst að skoða
verður lífeyrissjóðina í samhengi
við almannatryggingar og önnur
félagsleg úrræði samfélagsins.
Fastréttindasjóbir
/Fastibgjaldasjóbir
Fræðilega er hægt að skipta
lífeyrissjóðum í tvo flokka:
Fastréttindasjóðír byggja á því
að sjóðfélögum er lofað ákveðn-
um gefnum réttindum á grund-
velli ákvarðaðs iðgjalds. Áhættan
af rekstri sjóðsins er yfirleitt bor-
in af sjóðfélögunum sameiginlega
eða af bakhjarli, t.d. launagreið-
anda. Almennu lífeyrissjóðimir á
Islandi eru fastréttindasjóðir og
sjóðfélagar taka sameiginlega
ákvörðun um breytingar á réttind-
um eða iðgjöldum ef eignir og
skuldbindingar standast ekki á.
Fastiðgjaldasjóðir byggja á því
að réttindi hvers og eins sjóð-
félaga ráðast af þeirri ávöxtun
sem fæst á iðgjöld. Hver einstak-
ur sjóðfélagi ber áhættuna sjálfur.
Þetta er einkenni á svokölluðum
séreignarsjóðum.
Sameignarsjóbir
/ Séreig narsjóbir
Sameignarsjóðir einkennast af