Verkamannafélagið Hlíf 30 ára - 09.01.1937, Qupperneq 3

VERKAMANNAFÉLAGIÐ HLIF
3
Verkamannafélagið Hlíf og
áhrif pess í bæjarfélaginu.
Eftir Emil Jónsson, bœjarstfóra
UPP úr aldamótunum síðustu
hefir vöxtur Hafnarfjarðar
Yerið hvað örastur. Á árunum
frá 1902—1908 fjölgar fólkinu um
jþað bil um 1000 manns, úr 500
«pp í 1500 eða um 200% á 6
árum. Flytur þá fólk til Hafn-
arfjarðar svo að segja hvaðan-
æfa að af landinu, en líklega
mest þó úr nærliggjandi sveitum
Gullbringusýslu og Ámessýslu.
Orsakir þessara fólksflutninga
▼om hinar alkunnu: Breyttar
vinnuaðferðir við fiskveiðamar
og stórkostleg aukning 'þeirra.
Um þetta sama leyti fer fólki
feinnig að fækka í sveitunum, sem
áður hafði heldur farið fjölgandi
eða að minsta kosti staðið í stað.
Fólkið leitaði til verstöðvanna, í
hina nýju og að sumu leyti arð-
vænlegri atvinnu, og Hafnar-
fjörður var þá ein sú álitlegasta.
Mörg veiðiskip, bæði innlend og
útlend, lögðu þá afla sinn á land
þar, og þangað safnaðist því
ifólkið.
Á síðustu ámm þessa tímabils
gerðust tvéir atburðir, sem að
langmestu leyti voru afleiðing af
Jjessum breyttu atvinnuháttum:
Hafnarfjörður fær kaupstaðar-
réttindi og verkamannafélagið
Hlíf er stofnað. Þetta skeði með
-eins árs millibili, og hefir sjálf-
sagt þótt ólíkt merkilegri atburð-
ur þá að fá kaupstaðarréttindi,
heldur en verkamannafélagið. En
sú hefir þó orðið raunin, að fyrir
hafnfirzka verkamenn og yfir-
gnæfandi meirihluta Hafnfirðinga
má nefna því nafni, hafa að vísu
báðir þessir atburðir haft úrslita-
þýðingu, og hinn síðamefndi
■engu minni en sá fyrri, og sjálf-
sagt miklu meiri.
Saga félagsins og saga kaup-
s'taðarins em annars svo sam-
tvinnaðar, sérstaklega hin síðari
ár, að ógemingur er að gera þar
alveg upp á milli. Einmitt þetta
télag, verkamannafélagið Hlíf,
hefir mótað svo alla stjóm kaup-
staðarins, að enginn einn félags-
skapux hefir haft þar ti^ líka þau
áhrif, enda er það eðlilegt, þar
sem bæjarbúar em að svo mi'klu
leyti verkamenn, eins og áður
er sagt.
Ég ætla ekki hér að fara að
nékja hvorki sögu félagsins né
kaupstaðarins, en ég vil aðeins
benda á hvemig þróunin hefir
gengið í stómm dráttum. Sögu
félagsins má skifta í tvo ólíka
kafla. Fyrri hlutinn nær frá stofn-
un félagsins og fram til ársins
1926, en síðari kaflinn frá 1926
og síðan. Fyrra tímabilið er mót-
að af baráttu, fyrst og fremst
auðvitað við atvinnurekendur, og
einnig, og engu síður, við stjóm-
arvöld bæjarins, sem alt fram til
ársins 1926 vom að meiri hluta
andstæðingar verkalýðssamtak-
anna.
A þessum árum voru margir
bardagar háðir, og margir sigr:{i<
unnir. Kaupgjaldið var hækkað
stórkostlega, 'úr 16 aurmn um
klst. eins og það mun hafa verið
þegar félagið var stofnað upp í
EMIL JÓNSSON.
það, sem það nú er. Aðbúnaður
allur hefir verið bættur mjög
Minningarljóð
á 30 ára afmæli V.M.F. Hlíf
(La rj: Vormenn íslands)
'EJTÉR er vígið! Við oss talar
-*■ -*viðkvæm reynsla um liðna tíð:
Gegnum þrautir grárrar malar,
gegnum þrjátíu ára stríð,
félag vort var brautarbending,
benti á nýtt og fyllra líf,
Þar var ætíð þrautar lending.
Þar var fólksins trausta HLÍF.
II
Hversu brjóstið var sveitt, hversu bakið var þreytt,
og hið bugandi strit allri lífsgleði sneytt.
Allt, sem dýpst hafði seitt, það var svívirt og meitt
og hið sannasta og bezta í hjörtunum deytt.
Það var auðvaldið feitt, sínu óhófi skreytt,
sem hvern einstakan króaði og geð hans fékk bleytt.
Engum óskum var skeytt, aðeins skætingi hreytt,
— inn að skyrtunni í laumi var stétt okkar reitt.
Loks var okkur svo heitt, að til áhlaups var þe.ytt:
Merkið upp! Þessi tvístringur stoðar ei neitt!
Þá var sviðinu breytt, — sterkum samtökum beitt.
Þá var svarist til dauðans í bræðralag eitt.
Svo var orkunnar neytt. — Oft um nöf hefir freytt,
marga nýjung til sigurs við höfum þó leitt,
höfum hugina spreytt, höfum hnefana steitt,
höfum hamingjuskeiðinni áleiðis fle.ytt.
En þó margt sé nú breytt og úr mörgu sé greitt,
allt það mesta þó bíður — og enn er oss heitt:
Enn skal samtökum beitt, unz það vald er oss veitt,
.sem er verklýðsins mark. Allir eitt! Allir eitt!
Jóhannes úr Kötlum.
verulega, sömuleiðis fyrir at-
beina félagsins. En á sviði bæjar-
málanna gélék allt erfiðlegp.
Atvinnubótavinna frá bæjar-
stjórn þekkist ekki. Þegar verka-
menn höfðu gengið svo lengi at-
vinnulausir á vetrum, að þeir
gátu ©kki lengur, urðu þeir að
taka til sinna ráða. Féla_gið tók að
sér fiskreitalagningar o. þ. h. fyr-
ir félaga sína, til að bæta úr brýn-
ustu þörfunum. Jafnvel útgerð
hefir félagið farið út í af sörnu
éstæðum. Gefur að skilia hve erf-
itt slíkt hefir verið fyrir févana
félag, sem samanstóð af fátækum
einstaklingum. En um annað var
ekki að ræða. Ef félagið ekki tók
þessi mál í sínar hendur, hefði
ekki lorðið úr framkvæmdum, að
minsta kosti ekki af hálfu bæjar-
stjórnar.
Síðari hluta þessa tímabils
þekki ég ekki af eigin raun, og
fyrrihlutann aðeins sem hálfþrosk
aður unglingur, en það hefi ég
fyrir satt, að þó að stundumf
hafi gefið á bátinn, og erfiðleik-
arnir virst ósigrandi, þá hafi mark
víst verið unnið af óeigingjömum,
sístarfandi forvígismönnum og
öruggri fylkingu allra verkamann-
anna, sem á bak við stóðu, til-
búnir til að fylgja fast eftir ef
þörf gerðist.
Á þessu tímabili er félagið eina
verldýðsfélagið í bænum. Verka-
konur og sjómenn og verkamenn
voru þá öll í félaginu. Hlíf var
þvi þá allsverjarverklýðssamtök
bæjarins, hin einu. — Ot á við
tók félagið einnig virkan þátt í
baráttunni, þar sem það stmx í
uqphafi var með í stofnun Al-
þýðusambands Islands, og hefir
tekið þátt í störfum þess ávalt
síðan. Allt starf, bæði inn á við
og út á við þetta tímabil er því
mótað af baráttu, baráttu, sem
allir, sem eitthvað þekkja til
verklýðshreifingarinnar, iog flestir
skilja nú orðið. En svo hefir það
ekki verið frá upphafi. Byrjunar-
örðugleikarnir voru geysilegir,
þar eins og annarsstaðar, og þeim
mun meiri, sem málefnið var
stærra. sem um var deilt. En fyr-
ir ósleitilega forstöðu brautryðj-
endanna og síðari forvígismanna,
og fyrir ötult fylgi, trú á málefn-
ið, þrautseigju og festu hjá öllum
almenningi, endaði barátta þessi
með fullum sigri. Hvað þessi bar-
átta hefir kostað af tíma og kröft-
um fórnfúsra manna, um fé vpr
ekki að tala, vita þeir einir, er
þátt hafa tekið í henni, og þektu
ástandið eins og það var og
þekkja það eins og það þó er nú.
Það væri holl lexía fyiir þá, sem
veiku augnabliki kunna áð efast
um gildi verklýðssamtakanna að
kynna sér þessa baráttutíma, elkki
einasta Hlífar, heldur einnig veik-