Verkamannafélagið Hlíf 30 ára - 09.01.1937, Page 4

4
VERKAMANNAFÉLAGIÐ HLIF
Næstu framkvæmdirnar
og nauðsyn samtakanna.
lýðsfélaganna yfirleitt. Af þeirri
sögu má mikið læra.
Með árinu 1926 hefst nýr þátt-
tur i starfssögu félagsins. Barátt-
lunni við bæjarstjórnaríhaldið er
þá lokið með fullum sigri félags-
ins, þar sem það fékk kosna 6
fulltrúa af' 9 í bæjarstjóm. Við
þetta gerbreytist aðstaðan. í stað
Vonlítillar baráttu áður, þar sem
fulltrúar félagsins í bæjarstjóm
fund eftir fund bám fram kröfiur
sinar með þungum rökum, en
oftast án árangurs, kom nú full
samvinna milli bæjarstjórnar-
meirihlutans og verkalýðsfélag-
ánna, sem nú voru orðin þrjú,
nefni!egai auk Hlifar Sjómanna-
félag Hafnarfjarðar og verka-
kvennafélagið Framtíðin, sem þá
voru nýstofnuð. Hafa þessi
verkalýðsfélög síðan haft stjórn
allra bæjarmála Hafnarfjíárðar
með höndum óbeinlínis, þar sem
þau hafa kosið sem sína fulltrúa
þann bæjarstjórnarmeirihluta,
sem setið hefir síðan.
Þar sem atburðir síðustu ára
eru öllum í fresku minni, er ef
til vill óþarft að rifja þá upp, en
ég get þó ekki stilt mig um að
minnast nokkurra mála, sem
þessi bæjarstjórnarmeirihluti hef-
ir beitt sér fyrir og komið í ifram-
kvæmd, sem ég tel víst að fengið
hefðu að biða, !e|f þessi breyt-
ing hefði ekki orðið.
Ég nefni sem dæmi byggingu
nýs verkamannaskýlis í stað ó-
vistlegrar pakkhúskompu, sem
áður var notuð, byggingu verka-
mannabústaðanna, sem eru að
öllu leyti verk fulltrúa verklýðs-
félaganna, bæði á alþingi og í
bæjarstjóm, byggingu nýrra
skólahúsa, fyrir samtals upp und-
ir hálfa milljón króna, byggingu
nýrrar hafskipabryggju, í stað
einkabryggju, sem áður var hér
einráð, atvinnubótavinnuna, sem
áður var ekki til, en nemur sam-
tals á þessu tímabili mörgum
hundruðum þúsunda króna, og
síðast en ekki sízt bæjarútgerð-
ina, sem síðustu árin hefir verið
líftaug þessa bæjar, bæði beint
og óbeint. Má óhætt fullyrða, að
hún hafi veitt bæjarbúum at-
vinnubót svo milljónum króna
skiftir. Margt fleira mætti telja,
en ég læt hér staðar numið og
ætla að þessi dæmi muni næ|gja
til að sýna þann meginmun.sem
varð 'á stefnu Ibæjarstjómarinn-
ar, er verkalýðsfélögin fengu þar
ráðin.
Á tímamótum, þegar horft er
yfir farinn veg, vakna minning-
arnar hver af annari. Persónu-
lega þekki ég bezt til starfsemi
Hlífar hin síðustu ár, en einnig
Eftir Þórð Þórðarson,
formann Hlífar.
EGAR yfirvegað er hvernig
ástandið var hjá megin-
þorra alls verkalýðs þessa lands
áður en verklýðsfélög voru al-
mennt stofnuð, sjáum við fyrst,
hversu geysimikill munur er á
kaupi og kjörum verkamanna
þá og nú. Þá var verkamaður-
inn alls ekki viðui’kenndur sem
vinnuseljandi, er rétt hefði á
að vei’ðleggja sína vinnu. At-
vinnurekendur ákváðu sjálfir
hversu hátt kaup verkamann-
inum skyldi goldið í það og það
skiptið, hversu lengi á sólar-
hring hann inni fyrir auðvitað
sama taxta, hvort það var nótt
eða dagur, sömuleiðis hvort
hann fengi nokkurntíma á
meðan vinna stóð yfir að fá
sér matarbita eða kaffi. Sjá-
um við hversu geysimikið hef-
ir á unnizt til hagsbóta fyrir
verkalýðinn í verklýðsbarátt-
unni. Með hvaða hætti hefir
þetta á unnizt? mun máske
einhver spyrja. Er því fljót-
svarað. Það er af því að fram-
sýnir menn og stéttvísir hóf-
ust handa um stofnun verk-
lýðsfélaga. Þeir sáu að slíkt
ásigkomulag, er þá ríkti, var
í alla staði ómögulegt, ef að
verkalýðurinn átti nokkurn-
tíma að hljóta viðurkenningu
sem aðilar, er rétt hefðu á að
verðleggja sína vinnú og ákveða
vinnustundafjölda og annað
þar að lútandi, og hér í Hafn-
arfirði var engin undantekn-
ing í þessum efnum frekar en
fyrstu ár félagsins standa mér
Ijóslifandi fyrir hugskotssjónum.
Sá brennandi áhugi, sú fómfýsi
og sá dugnaður, sem einkendi
'starf brautryðjendanna, varð til
þess, að ég þegar í æsku lærði
að bera djúpa virðingu fyrir
Starfi þessara manna. Og þeir,
sem við hafa tekið starfi þeirra
nú, eiga að lyfta þungum arfi,
þar sem til þeirra verður gerð
sú krafa, að þeir með festu og
dugnaði fylgi frain þeirri stefnu,
sem brautryðjendur og fyrri for-
vígismenn hafa markað, og noti
til fulls þá sigra, sem þeir hafa
unnið.
Það er afmælisósk mín til fé-
lagsins, að þetta mætti takast.
Emil Jónsson.
ÞÓRÐUR ÞÓRÐARSON.
annars staðar. Því var það, að
nokkrir áhugasamir menn hér
í Hafnarfirði hófust handa um
stofnun verklýðsfélags árið
1907. Að vísu mun stofnunin
hafa verið talsvert undirbúin
árið áður, en stofnfundur ekki
haldinn fyrr en að ofan grein-
ir. Erfiðleikar á því að halda
slíkum félagsskap saman á
þeim tíma eru auðsæir, þar
sem hann stóð fyrst og fremst
saman af tiltölulega fáum
mönnum, og svo hitt, að allt
var gert af andstæðinganna
hálfu til að eyðileggja slíkan
félagsskap í fæðingunni. Þess-
ir menn voru hundeltir, sátu
á hakanum með vinnu, gert
gys að þeim, forsmáðir og fyr-
irlitnir á allan hátt. Alla þessa
eldraun stóðust gömlu menn-
irnir, létu ekkert á sig fá, og
mættum við yngri mennirnir
mikið af þessu læra, því það
gefur að skilja, að það hafi
verið tvennt ólíkt að halda
saman félagsskap þá eða nú.
Á fyrstu árum sínum, áður
en ákveðin viðurkenning
fékkst fyrir hinum nýstofnuðu
félögum, voru þau fámenn, er
stafaði meðal annars af því,
að þeir voru hundeltir á allan
hátt, er í félögin gengu, og al-
staðar látnir sitja á hakanum
(um Alþýðusamband var ekki
að ræða á þeim tíma og þar af
leiðandi engan stuðning hægt
að fá við félagsstofnanir). —
Þrátt fyrir alla þessa örðug-
leika tókst „Hlíf“ að halda
velli, og hefir hún nú starfað
í 30 ár og á þeim tíma hefir
hún háð látlausa baráttu fyrir
bættum kjörum meðlima sinna
og miðað vel áfram, vaxið að
tiltölu við fólksfjölgun í bæn-
um, og er félagstala nú hátt
á 7. hundrað meðlimir, — en
milli 30—40, er félagið var
stofnað, — og er eitt stærsta
verklýðsfélag þessa lands og
öflugasta. Er nú svo komið, að
engum verkamanni dettur I
hug að ympra á að fá hand-
tak að stai’fa í bænum fyrr en
hann hefir gengið í ,,Hlíf“, og
fyrsta verk unglingsins er að
ganga í félagið, áður en hann
leggur út í sína lífsbaráttu. —
Sama er að segja með atvinnu-
rekendur, engum þeirra dett-
ur í hug að bregða út af þeim
taxta, er félagið hefir sett sér,
og hefir það því hlotið fyllstu
viðurkenningu atvinnurek-
enda. Kaupsamningar hafa
verið sarndir af beggja aðila
hálfu undanfarin ár, og varð-
ar fjársektum, ef út áf er
brugðið. í fyrra sagði félagið
samningum við atvinnurek-
endur upp og hefir verið
samningslaust síðan og gefist
vel.
Eg mun ekki fara mikið út
í sögu félagsins á þessu 30 ára
starfstímabili, er það hefir
starfað, eða nefna nöfn í því
sambandi, — það mun verða
gert af öðrum mér kunnugri
mönnum á öðrum stað hér i
blaðinu. Hins vegar er vert að
gera sér grein fyrir viðburð-
um fyrstu ára þess sökum þess,
að fyrsta fundarbók félagsins
er glötuð, og afla verður heim-
ilda eftir minni þeirra fáu
gömlu manna, er nú eru á lífi
af stofnfélögunum, og geta
þær aldrei oi’ðið eins ljósar
eins og ef ekki þyrfti annað
en fletta upp gjörðabókinni og
glöggva sig á hlutunum eins
og þeir voru af þeim skráðir,
er með málefnin fóru á þeim
tíma.
Ef umrædd gjörðabók væri
til, væri hún ábyggilega ein af
merkustu fundagjörðabókum
frá þeim tíma.
í verkamannabænum Hafn-
arfirði hafa menn fundið, að
eitt mesta böl verkalýðsins í
atvinnuleysinu er hátt vöru-
verð. Til að ráða bót á því eft-
ir því sem hægt væri, réðist
félagið í að setja á stofn mat-
og hreinlætisvöruverzlun fyr-
ir nokkrum árum, og gafst hún
mjög vel og varð til þess, að
vöruverð stórlækkaði í bæn-
um. Nokkru síðar var önnur
verzlun sett á stofn, er verka-
mannabústaðirnir voru byggð-
ir, og höfð í þeim, og þá með
flestar vörutegundir, er alþýða