Verkamannafélagið Hlíf 30 ára - 09.01.1937, Qupperneq 6

6
VERKAMANNAFÉLAGIÐ HLÍF
JÖN JÓNSSON, Dvergasteini.
karlmenn. Það varð því fyrsta
verkefni félagsins, að reyna að
rétta við kaup kvennanna, og
var krafan 18 aura um tímann.
Baráttan fyrir þessari kröfu
varð mjög ströng og lauk með
því, að konur fengu 15 aura
um tímann.
Þetta var fyrsta áhlaupið, og
það var ekki til einskis.
Oft hafa þær endurminning-
ar vaknað hjá mér, hve aðdá-
anlega vel var staðið saman í
þessari deilu. Konurnar sýndu
í henni mikinn skilning og
viljafestu, og um ungu stúlk-
urnar vil eg segja þetta: Minn-
ingin um þessar konur ætti að
vera ofarlega í huga ykkar, því
að hefðu þær ekki háð sína
baráttu, þá væru kjör ykkar
allt önnur nú.
Eftir þennan fyrsta bardaga
sem félagið háði, varð hver
sóknin á fætur annari háð, og
allt af vannst eitthvað á. —
Þeirri sögu þarf ekki a ð lýsa,
hún er svo kunn. Verkamenn
hafa nú unnið í verklýðsmálum
í 3 áratugi og alltaf unnið eitt-
hvað á í hvert sinn.
Nokkru eftir að félagsskap-
urinn var stofnaður og árang-
urinn af samtökunum fór að
koma í ljós, fóru menn að tala
um það, að sjálfsagt væri, að
verkamenn hefðu einnig sam-
tök um að fá íhlutun í stjórn
bæjarfélagsins. Verkamönnum
var það ljóst, að þeir þurftu að
eiga sína eigin fulltrúa, sem
þeir gætu rætt við um sín eig-
in mál, og hagsmuni bæjarfé-
lagsins sem heild.
Verkamenn munu hafa fyrst
stillt upp sjálfstæðum lista ár-
ið 1914, og 1926 tókst okkur
að ná hreinum m eirihluta í
bæjarstjórninni — honum höf-
um við haldið síðan, og Emil
okkar Jónsson, sonur eins
brautryðjandans í verklýðs-
málunum, Jóns í Dvergasteini,
vann þingsæti bæjarins með
glæsilegum meirihluta eins og
kunnugt er, árið 1934.
Eg veit það, að þó að á þess-
um hættulegu kreppuárum
gangi margt illa, þá viður-
kenna verkamenn almennt, að
margt myndi öðruvísi hér, ef
samtakanna, bæði í verklýðs-
málum og stjórnmálum, hefði
ekki notið við.
Þegar eg lít yfir þessi 30 ár,
þá finnst mér að eg hafi lifað
á merkilegum tímum, tímum,
þegar fátæk alþýða reis upp og
heimti sinn rétt, og skapaði sér
lýðræðislegt jafnrétti við þær
stéttir, sem áður voru drottn-
arar. —
Og nú er að skapa lýðræði í
atvinnumálum og fjármálum!
fiísli JÓGSSOD
verkamaðir.
GÍSLI JÓNSSON.
Gísli Jónsson verkamaður, sem
nú er aldraður, var frenrur fáolrið-
ur ium aðdragandann að stofnun
vierkamannafélagsins. Hann er
einn af öruggustu Hlífarfélögun-
um iog einn af stofnendunum,
„Við stofnuðum félagið, af því
að það mátti til. Það var svo mik-
il nauðsyn að myinda einhver
samtök með fólkinu, því að at-
vmnurekendur réðu og regeruðu
alveg einir, og enginn þorði í
raun iog veru að æmta undara
boðum þcirra eða bönnum.
Við réðumst í þetta fyrst og
fremst til að hjálpa kvenfólkinu,
því að þó að kjör okkar verka-
mannanna væru slæm, þá voru
kjör þeirra enn þá verri. Enda
var byrjað með því að gera kröf-
ur fyrir þess hönd og töluvert
vanst á. Verkamenn fetigu trú á
Liðni tíminn og
viðfangsefni hans.
Eftir Gunnlaug
T JANOARMÁNUÐI 1906 komu
nokkrir menn síaman í Hafn-
arfirði og töluðu urn að stofna
verkamannafélag-
Þegar farið var að ræða málið
við verkamenn, voru hjá þeim
skiftar skoðanir. Nokkrir töldu
nauðsynlegt að félag væri stofn-
að; aðrir töldu það óþarft eða
jafnvel hættulegt, því að kauþ-
mennirnir mundu ekki vilja það.
Það var og orð að sönnu, að
svo var það um þá suma.
I febrúar fór ég utan og kom
ekki heim til Hafnarfjarðar fyr
en eftir ár, og vissi þá ekki
hvað gerðist í fjarveru minni,
en þegar ég kom heim í febrúar
1907, þá var búið að s'tofna
verkamannafélagið Hlíf, og þá
félausskapnum. þegar hann fór
að sýna sig, enda hækkaði kaupið
smátt og smátt og kjörin bötn-
uðu ár frá ári meðan atvinna var
nóg.
En síðan fór bærinn að stækka
of ört, einstaklingarnir að draga
saman seglin með atvinnurekstur-
ínn. Þróun þjóðfélagsins komst á
annað stig — og nú er atvinnu-
leysið sem þjáir alla, ek!ki ein-
göngu hér, því að hér hefir margt
verið gert, heldur verkamenn um
land alt. Og nú virðist mér að
nýtt tímabíl verði að hefjast.
Ég veit það, að bág væru kjör
okkar alþýðufólksins nú, ef aldrei
hefði verið stofnað til samtaka.
Það getum við gömlu mannirnir
bezt dæmt um, sem þekkjum
tvenna tímana.
Atvinnurekendur tóku félags-
skapnum okkar illa. Sigfús Berg-
mann, sem var forstjóri hér fyrir
milljónafélagið, bannaði skipstjór-
unum á sínum skipum að táka
nokkurn mann í skipsrúm,, siem
iværi í félaginu. Þieir urðu nú að
láta í minni pokann með það eins
og fleira, blessaðir, þegar tímiar
liðu.
Ég fluttist hingað til bæjarins
um aldamótin. Þá voru bvgða-
leyfislögin rikjandi og mér var
stefnt fyrir að flytja í hreppinn.
Það hefir svo sem margt á dag-
aua drifið hjá mér eins og fleiri
alþýðumönnum, en ég mun aldrei
sjá eftir því að hafa verið einn af
þeiiu, sem reið á vaðið með að
stofna verkamannafélagið Hlíf.
V. S. V.
Kristmundsson.
GUNNL. KRISTMUNDSSON.
var byrjuð barátta fyrir kaup-
hækkun.
Hér í Hafnaríirði var þá lítið
um vetrarvinnu. Á vertíðinni voru
fles'tir vaxnir karlmenn á fiski-
sikútum, og höfðu flestir hálf-
drætti. Sumir áttu róðrarbáta og
situnduðu hrognkelsaveiði og
réru til fiskjar, ef aflaðist á
grunnmiðum. Kaupgjald var oft-
ast í landi fyrir karlmenn 25
áurar, en kvennakaup 121/2 cyrir
um hverja klukkustund, og þótti
það æði djarft, að ætla að setja
kaupið hærra. Vinnuveitendur
voru kaupmenn og verkalaunin
greidd með vöruúttekt frá verzl-
un þeirra.
Á sumrum leituðu menn burtu
frá heimilum sínum. Sumir réð-
ust til heyvinnu í sveitum, aðrir
unnu að vegavinnu og sumir fóru
til Ausífjarða. Sumarkaupið var
ekki hátt, en kröfumar voru þá
færri en nú, gjöldin lægri og oft
var sparað og ódýrt lifað. Kven-
fólk, sem heima var á sumrum,
vann að fiskverkun. Kaupmenn
keyptu fiskinn og létu verka
hann. Allir munu þeir hafa verzl-
að við verkafólk sitt og greitt
kaupið í vörum.
Þegar ég kom alkominn til
Hafnarfjarðar haustið 1914, var.
alt viðhorf breytt, stríðið var
skollið á, kaupiö var hækkað,
peningar voru komnir í veltu, út-
gerðin var að breytast. Fiskiskút-
umar voru að hverfa, en togarar
og mótorbátar að koma. Nú réðu
menn sig ekki upp á aflahiut,
heldur upp á kaup. Skilgreiningin
vex með ári hverju sem líður,
milli vinnuveitanda og vinnu-