Læknablaðið - 15.04.1980, Blaðsíða 37

LÆKNABLADID
91
Erlingur Porsteinsson
HEYRNARSKEMMD SEM ATVINNUSJÚKDÓMUR
Námskeið um atvinnusjúkdóma
LÆKNAÞING 27. september 1979
Orsakir heyrnarskemmda eru margvíslegar.
Pær algengustu eru: Langvinn eyrnabólga,
eyrnakölkun (otosclerosis), hettusótt, heila-
himnubólga, rauðir hundar í fósturlífi, áverkar
og hávaði.
Þar eð ræða skal hér um pær heyrnar-
skemmdir, sem fólk fær við vinnu sína, mun ég
ræða eingöngu um hávaða, en aðeins minnast
á áverka sem orsök heyrnardeyfu. A vinnu-
stöðum verður fólk alloft fyrir áverkum á
höfuð. Högg á eyra getur valdið heyrnartapi,
hljóðhimna rifnað, heyrnarbein brotnað og
hvorutveggja. Lítil hljóðhimnugöt gróa oft af
sjálfsdáðum, en stór göt og brotin heyrnar-
bein, oftast steðji eða ístað, þarfnast aðgerða,
sömuleiðis liðhlaup milli heyrnarbeina.
Sprunga í höfuðkúpu, sem fer gegnum völund-
arhúsið, veldur heyrnarleysi samstundis á pví
eyra. Höfuðhögg getur skaddað völundarhúsið
og valdið heyrnardeyfu.
Hávaði er meginorsök heyrnarskemmda á
vinnustöðum. Heyrn, sem tapast vegna hávaða,
kemur ekki aftur. Það er tiltölulega nýlega
að heyrnardeyfa, sem fólk fær vegna vinnu
sinnar, hefur hlotið viðurkenningu sem atvinnu-
sjúkdómur og örorkubætur verið veittar í
alvarlegum tilfellum. Skv. skýrslum landlæknis
er heyrnardeyfa af völdum hávaða langalgeng-
asti atvinnusjúkdómur hér á landi. Hérlendis
eins og víða erlendis er talið að stöðugur eða
síendurtekinn hávaði á vinnustað sé skaðlegur
heyrninni ef hávaðinn er 85 db eða meiri. Er
pá reiknað með átta stunda vinnudegi.
Það er mjög misjafnt, hve fljótt fer að bera
á heyrnartapi við slíkan hávaða. Sumir fara að
missa heyrn eftir svo sem eitt ár en allfestir
eftir 4-5 ár.
Til skýringar vil ég minnast hér á mæliein-
ingar hljóds.
Hljóðstyrkur er mældur í decibel. Merkir
pá 0 db veikasta greinanlegt hljóð. Samtal í 1
metra fjarlægð er um 40-60 db. Hávaði við
húsasmíðar er 75-100 db, í vefnaði 90-100 db
Barst 07/11/1979. Sent i prentsmíðju 21/11/1979
og við málmsmíðar 80-114 db. Loftborar
framkalla um 110 db og flugvélar í flugtaki
120-130 db.
Tíðni hljóðs er mæld í herz (Hz) og er pað
fjöldi hljóðbylgna á sekúndu. Mannseyra getur
heyrt frá 16 upp í 20000 Hz. Mannsröddin er
aðallega á bilinu 500-2000 Hz, en stöku hljóð í
talmáli ná pó upp í um 4000 Hz.
Þegar fólk fer að missa heyrn af völdum
hávaða dregur fyrst úr næmi fyrir hljóðum
með tíðni um 4000 Hz. Þannig er pað algengt
að fólk taki fyrst eftir pví að pað heyri ekki
tifið í úrinu sínu, en pað er á allhárri tíðni.
Oft kemur fólk og kvartar um að pað
greini ekki mælt mál í nokkurri fjarlægð eða
misheyri, en heyrnarlínurit sýnir nær eingöngu
tap á 4000 Hz. Skýringin er að t.d. blísturs-
hljóð, svo sem »s«, fara upp í pessa tíðni og
verða pá orð með þessum hljóðum torskilin.
Smám saman dregur svo einnig úr næmi
fyrir lægri tíðni, milli 500 og 2000 Hz og byrja
pá fyrir alvöru erfiðleikar með að greina vel
mælt mál.
Þó pað sé einkum fólk í hávaðasömum
iðnaði, sem hlýtur heyrnarskemmdir, eru ýmsir
aðrir starfshópar einnig í hættu, svo sem þeir,
sem starfa við háværar vinnuvélar á sjó og
landi.
Einnig vil ég minnast á tvo starfshópa við
ólíka iðju: Þá sem vinna við loftbora og pá
sem spila í hljómsveitum á skemmtistöðum.
Loftboramennirnir eru svo illa settir, að
peir geta naumast varist peim geysihávaða,
sem borinn veldur, pví pótt peir noti góðar
heyrnarhlífar, duga pær skammt, pví hljóð-
bylgjurnar berast einnig með handleggjunum
til höfuðsins. Það ættu pví að vera strangar
reglur um að sami maður vinni aðeins stuttan
tíma í senn við slíkt tæki.
Hinn hópurinn eru hljómsveitarmennirnir,
en við pá höfum við háð langa, en árangurs-
litla baráttu. Fæstir peirra hafa sýnt skilning á
skaðsemi pess hávaða, sem þeir framleiða.
Sennilega valda peir þó nær eingöngu sjálfum
sér heyrnarskemmdum, en fjölda áheyrenda
miklum óþægindum tneð hávaða, sem mælst