Læknablaðið - 15.02.1989, Blaðsíða 39

LÆKNABLAÐIÐ
73
mörg ár. Um 10% sjúklinganna fá varanlegan
sjúkdóm með bein- og brjóskeyðingu.
Hœgfara heilahimnubólga. Einkenni um ertingu í
heilahimnum eru ekki óalgeng í byrjun
sjúkdómsins (18). Sjúklingarnir fá þá oft sáran
höfuðverk og verða stundum hnakkastífir án þess
að mænuvökvi verði óeðlilegur. Nokkrum
mánuðum eða vikum eftir byrjun sjúkdómsins fá
um 15% sjúklinganna ákveðin
miðtaugakerfiseinkenni. Um getur verið að ræða
heilahimnubólgu, heilabólgu, kóreu (chorea), eða
einkenni frá heilataugum, svo sem andlitslamanir
(Bell’s palsy) (15). Sjúkdómsmyndirnar geta verið
einar sér eða fleiri saman. Þessu fylgir aukning á
eitilfrumum í mænuvökva og stundum má sjá
breytingar á heilalínuriti. Einkennin vara í marga
mánuði en hverfa síðan algjörlega að lokum.
Carditis. Talið er að um 8% sjúklinga með Lyme
sjúkdóm fái hjartasjúkdóm (20). Algengasta
vandamálið er gáttasleglarof (atrioventricular
block) en einnig sjást breytingar á hjartalínuriti
sem benda til bólgu í hjartavöðva eða gollurshúsi.
Þessi einkenni vara yfirleitt stutt og eru alltaf
horfin innnan sex vikna.
SJÚKDÓMSGREINING
Erythema cronicum migrans er óbrigðult merki
um sýkingu af völdum B. burgdorferi. Ef þessi
dæmigerðu útbrot eru ekki til staðar í byrjun
sjúkdómsins, er líklegt að einkennin veki frekar
grun um aðrar orsakir svo sem veirusýkingar.
Tvenns konar rannsóknaraðferðir eru tiltækar til
þess að greina Lyme sjúkdóm, ræktun
bakteríunnar og mæling mótefna gegn henni í
blóðvatni sjúklingsins.
Ræktun. Erfitt hefur reynst að rækta B.
burgdorferi frá sjúklingum með Lyme sjúkdóm.
Shrestha tókst aðeins að rækta bakteríuna frá
blóði eins af 40 sjúklingum, sem rannsakaðir voru
framvirkt (21) og öðrum hefur gengið litlu betur
(5, 12). Þó hefur tekist að rækta bakteríuna frá
húðútbrotum, mænuvökva (5) og liðvökva (22)
sjúklinga með sjúkdóminn. Ræktun er gerð í
endurbættu Kellys æti (23) og tekur 3-4 vikur.
Ræktanir eru ekki gerðar hér á landi.
Mótefnamœlingar. Eins og áður sagði hefur
reynst erfitt að rækta B. burgdorferi frá
sjúklingum með Lyme sjúkdóm.
Sjúkdómsgreining er því einkum fengin með
mælingum mótefna gegn bakteríunni. Óbein
mótefna-flúrrannsókn (indirect
immunofluorescence assay) var fyrsta aðferðin
sem tiltæk var (5) en nú eru einnig hvatatengdar
ónæmisrannsóknir (Enzyme-linked
Immunosorbent Assay) (24) notaðar. Bæði prófin
eru mjög sérvirk (specific) og er aðeins vitað um
krossverkanir við mótefni í blóði sjúklinga með
syfilis, pinta og himberjasótt (yaws). Skimpróf
fyrir syfilis eru aftur á móti neikvæð hjá
sjúklingum með Lyme sjúkdóm. Næmi
mótefnamælinganna er gott og sjúklingar með
Lyme sjúkdóm fá venjulega mælanlega hækkun á
IgM mótefnum gengn B. burgdorferi þrem til sex
vikum eftir sýkingu. IgG mótefni aukast síðar og
eru alltaf mælanlega hækkuð á alvarlegri stigum
sjúkdómssins. Ekki er unnt að fá mæld mótefni
gegn B. burgdorferi hér á landi, en
sýklarannsóknadeild Landspítalans hefur
milligöngu um að senda blóð utan til slíkra
mælinga ef þörf krefur.
MEÐFERÐ
B. burgdorferi er næm fyrir sýklalyfjum eins og
aðrar spírókettur. Tetrasýklín eru talin kjörlyf í
byrjun sjúkdómsins (25), en meiri hætta er talin
vera á alvarlegri afleiðingum sýkinganna ef notuð
eru penisillín eða erýtrómysín. Mælt er með 250
mg fjórum sinnum á dag í tíu daga og lengur ef
einkenni hverfa ekki fljótt eða koma aftur (18).
Á síðari stigum sjúkdómsins er mælt með notkun
stórra skammta af penisillíni (26), 20 milljón
eininga á dag í 10 daga og áframhaldandi
penisillín meðferð í allt að 6 til átta vikur ef
alvarlegar tauga eða heilaskemmdir hafa orðið.
ER LYME SJÚKDÓMUR Á ÍSLANDI?
Ljóst er að útbreiðsla Lyme sjúkdóms fylgir náið
útbreiðslu áttfætlumaura af ákveðnum
tegundum, þó aðrar tegundir geti einnig borið
sjúkdóminn. Maurar af þeim tegundum, sem geta
borið sjúkdóminn hafa vissulega fundist á
íslandi, en þó ekki hafi farið fram sérstök könnun
á því, er ekki líklegt að þeir séu útbreiddir. Ef
lundalús ber B. burgdorferi er um að ræða
sérstaka áhættuhópa svo sem lundaveiðimenn og
aðra, sem mikið handfjatla nýdauðan lunda.
Ekki er vitað með vissu hve mikla þýðingu hýslar
blóðmauranna hafa fyrir útbreiðslu
spírókettunnar. Talið er að hin mikla aukning á
tilfellum af Lyme sjúkdómi í Connecticut, sem
leiddi til þess að orsökin fannst, hafi fylgt mikilli
aukningu dádýra á svæðinu vegna friðunar þeirra
(27). Ekki er ljóst hvort fjölgun dádýra veldur
einungis fjölgun blóðmaura eða hvort tíðni
borrelíusýkinga meðal þeirra eykst.