Dagblaðið Vísir - DV - 25.05.2007, Blaðsíða 16

Föstudagur 25. maí 200716 Helgarblað DV
T
ímamót eru í lífi Guðna
Ágústssonar er hann
tekur við starfi for-
manns Framsóknar-
flokksins eftir að Jón
Sigurðsson kaus að
hverfa af vettvangi eftir slæma útreið
í kosningunum. Guðni er einnig að
kveðja landbúnaðarráðuneytið og
ríkisstjórnina eftir átta ára setu.
„Auðvitað hefði ég viljað taka við
flokknum við aðrar aðstæður. Ég
trúi því nú að eftir það sem á und-
an er gengið þá sé mikilvægast að
skapa samstöðu innan Framsókn-
arflokksins og að menn rói á bæði
borð. Flokkurinn hefur gengið í gegn
um mikil átök. Það hefur hent alla ís-
lenska stjórnmálaflokka, Sjálfstæð-
isflokkurinn hefur gengið í gegn-
um mikil átök og fellt foringja sinn,
eins og þekkt er. Alþýðuflokkurinn
og Alþýðubandalag gengu einnig í
gegnum erfiðleika,“ segir Guðni. „Ég
tel að þessi innanflokksátök séu að
baki. Ég tel að Jón Sigurðsson hafi
unnið með þeim hætti þetta ár að
það ríki nú eining og friður í Fram-
sóknarflokknum. Ég held að ég sé
að taka við tiltölulega samheldnum
flokki sem vill takast á við nýja fram-
tíð. Flokkurinn stendur frammi fyrir
því, eins og stundum áður, að vera
stjórnarandstöðuflokkur þótt hann
sé nú þekktari sem flokkur sem situr
í ríkisstjórn og ræður miklu í samfé-
laginu,“ segir Guðni.
Hvernig getur þú haldið því fram
að innanflokksátökin séu að baki?
„Átökin snerust auðvitað bæði
um menn og málefni. Kristinn H.
Gunnarsson var eitt dæmið um slíkt.
Hann kom inn í Framsóknarflokkinn
á viðkvæmum tíma. Hann lenti þar
fljótt í andstöðu, hann ber auðvitað
þar þunga ábyrgð sjálfur. Honum var
vel tekið og átti þar mikil tækifæri. Í
kringum hann geisaði ófriður sem
var flokknum mjög erfiður.
Halldór Ásgrímsson, formaður
flokksins var mjög núið upp úr því
að vera hægrimaður í samstarfinu
við Davíð, svo tók hann auðvitað u-
beygju í stefnu flokksins í átt að Evr-
ópusambandinu. Um það var eng-
in samstaða í Framsóknarflokknum
og því áttu sér stað þau átök sem
er ástæðulaust að vera að tala um
í dag því ég held að við séum sam-
ferða og einhuga hvert við horfum
sem félagshyggjuafl í íslensku sam-
félagi.“ Jón Sigurðsson var Fram-
sóknarflokknum mikilvægur á ör-
lagastund.
Höfum heitið hvert öðru
samheldni
Heldurðu að það sé samt ekki gott
fyrir stuðningsmenn flokksins að fá
loksins að vita hvað gerðist, að þeir
trúi því að þessi átök séu að baki? Af
því að þau hurfu ekki með Halldóri,
Jóni tókst ekki að snúa skipinu við.
Hvernig á fólk að trúa því að þér tak-
ist það og að þetta sé að baki?
„Ég vil trúa því að þegar svo mikil
átök hafa verið og svona mikill sárs-
auki í flokkum og ekki trúnaður þá
ganga einar kosningar í gegn þar
sem þetta er gert upp og ég tel að
átökin séu að baki. Ég er ekki maður
sem velti mér mikið upp úr fortíðinni
og ég fullyrði að átökin eru að baki.
Þingflokkurinn hefur komið saman
og við höfum heitið hvert öðru því að
róa á bæði borð, vera samheldin og
vinir. Við höfum kosið Siv Friðleifs-
dóttur sem þingflokksformann og
veljum okkur varaformann á næstu
dögum og svo sjáum við hvað fram-
tíðin ber í skauti sér. Framsóknar-
menn vita allir hvað gerðist í Fram-
sóknarflokknum og um hvað átökin
snérust.“
Viltu ekki ræða þau frekar?
„Ég er búinn að segja hver þau
voru, ég er búinn að fara yfir það. Ég
ætla ekkert að fjalla um innanbúðar-
mál flokksins. Ég á þau með mér og
ég var hluti af þeim og ég held að þau
séu að baki.“
Vill ekki tala um afsögn
Halldórs
En viltu tala um hvað gerðist þeg-
ar Halldór hætti?
„Nei.“
En um samstarfið ykkar á milli
sem var ekki eins gott og best var á
kosið?
„Ég fann það auðvitað í okkar
samstarfi að Halldór vildi mig ekki
sem arftaka sinn. Við höfðum sitt
hvort sjónarmið á stefnunni. Hann
horfði í aðrar áttir en ég og vildi leiða
flokkinn þann veg. Halldór vildi auð-
vitað foringja sem sá framtíðina á
sama hátt og hann. Eitthvað gerðist
af hans hálfu sem varð þess valdandi
að hann treysti mér ekki til að leiða
flokkinn en það er nú að baki. Hall-
dór Ásgrímsson er farinn og kom-
inn til annarra starfa. Ég minni á að
hann var sterkur stjórnmálamaður
og viðurkenndur sem slíkur lengst af
sínum stjórnmálaferli,“ segir Guðni.
„Það er náttúrulega engin spurn-
ing að síðasta kjörtímabil var báð-
um ríkisstjórnarflokkunum erfitt.
Sjálfstæðisflokkurinn tapaði fjórum
mönnum í síðustu alþingiskosn-
ingum, 2003. Davíð Oddsson var í
miklum hremmingum. Það var að
honum veist af öflum sem risu upp
gegn honum. Davíð Oddsson reis
gegn skapara Sjálfstæðisflokksins,
frelsinu, því óheft frelsi getur orðið
ógnarskepna þegar of mikil völd eru
komin á of fáar hendur. Það má segja
að hann hafi á þessu kjörtímabili í
fyrsta sinn á sínum langa ferli átt erf-
itt,“ segir Guðni.
„Davíð auðnaðist það hins vegar
að gera málin upp í sínum flokki og
hverfa frá vettvangi og skipa nýja for-
ystu án átaka. Þetta gerðist allt með
einingu í flokknum að því er virtist.
Davíð hvarf á braut eftir erfið mál
sem fóru mjög illa með flokkinn. Þar
get ég nefnt Íraksmálið og fjölmiðla-
málið. Reyndar voru átök um fleiri
mál til að mynda einkavæðingu. Það
reyndi mikið bæði á Halldór og Dav-
íð en Sjálfstæðisflokkurinn klóraði
sig út úr erfiðleikunum og tókst að
sýna mikla samstöðu, skipa nýtt fólk
í brúna, en við lentum aftur á móti í
miklum hremmingum, ekki síst eft-
ir að Halldór hafði tekið það stóra
verkefni að sér að verða forsætisráð-
herra. Erfiðleikar hans stöfuðu ef til
vill af því að sjálfstæðismenn undu
honum ekki embættisins. Einnig
lenti þessi maður, sem hafði staðið
svo sterkur sem stjórnmálamaður í
gegnum tíðina í miklum pólitískum
árásum.
Hverjum helst þá? Frá hverjum?
„Það er Írak, Baugsmálið, fjöl-
miðlamálið og einnig voru árásir á
hann út af einkavæðingu, ekki síst út
af Búnaðarbankanum, sem ekki áttu
við rök að styðjast eins og búið er
að margsýna fram á. En það var erf-
itt fyrir hann að standa undir þess-
um árásum. Þetta er þó allt að baki.
Þetta var því að mörgu leyti stremb-
ið kjörtímabil. Nú blasir hins vegar
við, sem er öllum lýðum ljóst, sátt
hjá þeim stóra eiganda sem er Baug-
ur, sátt við Sjálfstæðisflokkinn, Dav-
íð Oddsson er horfinn. Þá á ég við
Baug, sem er stærsta eignafyrirtæki
á Íslandi, á miklu miklu fleiri sviðum
en við gerum okkur grein fyrir. Baug-
ur er gríðarlega öflugt fyrirtæki sem
hefur unnið margt mjög gott en er
mjög valdasækið. Nú er Sjálfstæðis-
flokkurinn hins vegar kominn í sátt
við þetta mikla veldi. Lokakveðjan er
kveðja Jóhannesar í Bónus til kjós-
enda Sjálfstæðisflokksins, þar sem
hann bað þá að stroka nafn Björns
Bjarnasonar út og koma honum þar
með fyrir kattarnef. Það tókst svona
hér um bil. Björn skaddaðist, en
Sjálfstæðisflokkurinn er það hrædd-
ur enn við þennan arm í sínum
flokki, Davíðsarminn, að hann gerir
Björn nú tímabundið að ráðherra.
Hann mun auðvitað hverfa inn-
an skamms úr því hlutverki og ein-
hver tekur við hans starfi. Kannski
frændi hans Bjarni Benediktsson.
Þannig að nú er sáttastundin runn-
in upp hvað þetta varðar. Fram und-
an er hins vegar hjá okkur framsókn-
armönnum hörð barátta í glímu við
svo sterka ríkisstjórn.“
Alvarlegt inngrip í lýðræðis-
lega kosningabaráttu
Hvað áttu við með því að Baugur
hafi tekið ríkisstjórnina í sátt?
„Ég hef skýrt frá því að það var
alvarlegt inngrip í kosningabaráttu
í lýðræðisríki, sem átti sér stað mið-
vikudaginn fyrir kosningar þegar DV
sá ástæðu, sem aldrei hefur gerst
áður í íslenskri pólitík, að gefa út tvö
DV-blöð þann daginn. Annars veg-
ar hið hefðbundna DV og hins vegar
DV sem heitir Blaðið þitt – Uppgjör-
ið, og er uppgjör við íslenska stjórn-
málaflokka. Þetta er inngrip af hálfu
stórveldis á Íslandi í lýðræðislega
kosningabaráttu stjórnmálaflokk-
anna, sem höfðu með samkomulagi
sín á milli ákveðið að eignamenn-
irnir hvorki styrktu flokkana stórt í
auglýsingum eða með fjárhæðum.
Stjórnmálamennirnir höfðu orðið
sammála um að það væri hlutverk
ríkisins að verja lýðræðið. Stjórn-
málaflokkar mega þiggja þrjúhund-
ruð þúsund krónur á ári af hálfu fyr-
irtækja, en inngrip af öðrum hætti
duttu engum í hug. Þess vegna er
það engin spurning, og allir sem
unna lýðræði sjá að þetta var mjög
alvarlegt inngrip með hundraðþús-
und eintökum með miklum áróðri,
þar sem Hreinn Loftsson, formaður
Baugs, skrifaði auðvitað leiðarann
um að nú sé að koma ný Viðeyjar-
stjórn. Hann sagði þar alveg réttilega
að með nýrri Viðeyjarstjórn mætti
nást sátt um að vinna verk sem
hefðu aldrei náðst fram að ganga
með Framsóknarflokknum í ríkis-
stjórn. Það er svo önnur saga hvern-
ig stjórnmálaflokkarnir taka á svona
uppákomum og ég mun fara yfir
það með forsætisráðherra og for-
ystumönnum flokkanna hvort það
þurfi enn að endurskoða ákvæðið
um hvernig einstaklingar og stórfyr-
irtæki koma að þátttöku í pólitík. Ég
vil að allir hafi sitt málfrelsi og sinn
rétt til að skrifa greinar, en ég tel það
mjög alvarlegt þegar það liggur fyrir
að það er gert með pólitískum ásetn-
ingi að hafa mikil áhrif og mikið auð-
vald er þar að baki.“
En nú ert þú þá að saka blaða-
menn, og þá ritstjóra sem komu að
þessu blaði, um að hafa tekið þátt í
pólitískum áróðri.
„Ég ætla ekkert að sakast við þetta
blessaða, ágæta fólk.“
En þú ert að því.
„Hver sá sem skoðar þetta blað,
skoðar forsíðu þess og efnisval veit
að þetta er pólitískasta blað sem gef-
ið var út í kosningabaráttunni.“
Er þetta ekki bara eðlileg blaða-
mennska?
„Nei!“
Af hverju segirðu það? Er ekki
hlutverk fjölmiðla að veita stjórn-
málamönnum aðhald líkt og þarna
er gert?
„Það sem við óttumst, og óttuð-
umst þegar við töluðum um að setja
fjölmiðlalög, snéri líka að því að fyr-
irtæki kæmu ekki inn í pólitíska bar-
áttu. Ég er því ekkert að sakast við
blaðafólkið í þessu efni, það var að
vinna sitt verk, þetta var sett svona
upp, þetta var aukablað þennan dag.
Mig vantar allar skýringar enn á út-
gáfu þess en við skulum ekki ræða
þetta frekar hér.“
Framtíðin sker úr um hverjir
taka við flokknum
Svo við tölum aðeins aftur um
Framsóknarflokkinn. Nú hefur því
meðal annars verið haldið fram að
þeir sem vilja formannsstólinn, og
þar hefur Björn Ingi Hrafnsson verið
helst nefndur, hafi séð hag sinn í því,
í fyrsta lagi að Framsóknarflokkur-
inn fari ekki í ríkisstjórn, og að þeir
hafi unnið markvisst að því að svo
myndi verða, vegna þess að þeir sáu
að ef þeir færu ekki í ríkisstjórn væri
ómögulegt fyrir Jón að vera formaður
flokks utan þings. Og í öðru lagi hafi
þeir stuðlað að mjög svo neikvæðri
umfjöllun um Jón eftir þessi miklu
átök í kjölfar kosninganna. Þetta eru
menn, er það ekki, sem hafa beitt sér
gegn þér þegar þú íhugaðir alvar-
lega, og stefndir á, að bjóða þig fram
sem formaður þegar Halldór hætti
en þú hættir við og Jón Sigurðsson
tók við í kjölfarið?
„Ég stefndi aldrei á það vegna
þeirra alvarlegu átaka sem urðu milli
mín og Halldórs sem þjóðin fylgdist
með. Ég var varaformaður flokksins
og tók mína ákvörðun í ljósi þess að
vera varaformaður áfram. Ég hef átt
samtöl við Björn Inga og fleiri um
þennan orðróm og hann segir mér
að hann eigi ekki við rök að styðjast
og styður mig heilshugar við þess-
ar aðstæður til að taka við flokkn-
um. Ég held að bæði af hans hálfu
og annarra að það sé mikil samstaða
um það á öllum vígstöðvum að efla
Framsóknarflokkinn í þeirri stöðu
sem hann er. Auðvitað sker framtíð-
in úr um það, eins og í öðru, hverjir
taka við flokknum í fyllingu framtíð-
arinnar. En það er önnur saga.“
En hvað sérðu að þú þurfir að gera
núna? Hvert ætlar þú með flokkinn?
„Það þarf auðvitað að efla hann
málefnalega og menn munu sjá það
af hverju þeir eru að missa, þeg-
ar okkar nýtur ekki frekar við til að
standa vörð um það sem fólkinu
þykir mikilvægast. Ég er ekkert kvíð-
inn um að Framsóknarflokkurinn
muni ekki styrkja sig á næstu árum
og ég trúi því að hann verði sigurveg-
ari næstu þingkosninga, hverjir svo
sem þá fara með forystumál Fram-
sóknarflokksins, en eins og í öllu í líf-
inu er óráðið í framtíðina.“
Íraksmálið fór illa með flokkinn
Nú sagðirðu áðan að það hefði
verið ágreiningur á milli þín og Hall-
dórs um hvaða stefnu flokkurinn ætti
að taka. Mun þér takast að fylkja
fólki að baki þér til þess að fylgja
þinni stefnu sem er kannski ekki sú
sama og Halldórs?
„Ég nefndi Evrópusambandsum-
ræðuna hér áðan sem eitt atriði sem
reyndi á flokkinn. Ég hygg að tals-
menn hennar hafi auðvitað séð að
það var ótímabært mál. Við eigum
að styrkja EES-samninginn og hafa
opin augu fyrir öllu því sem gerist
í Evrópu en fyrst og fremst standa
vörð um íslenska hagsmuni.“
Annað mál sem þú nefndir var
Íraksmálið. Það reyndi mikið á flokk-
inn, og svona eftir á að hyggja var tal-
að um að Framsóknarflokknum hafi
verið þröngvað út í þessa ákvörðun.
Hvar stóðst þú í þessu máli?
„Það er einfalt mál. Þeir hafa báð-
ir lýst því yfir, Halldór og Davíð, að
þeir tóku þessa ákvörðun tveir. Rík-
isstjórnin stóð frammi fyrir þess-
ari ákvörðun sem og þingmenn að
ákvörðunin var tekin á grundvelli
laga. Þetta reyndi mikið á þá báða.
Það er alveg ljóst í mínum huga að
Íraksmálið tók miklu meira á Fram-
sóknarflokkinn því hann er allt
öðruvísi stjórnmálaafl en Sjálfstæð-
isflokkurinn. Hann er flokkur sem
hefur verið klofinn í varnarmálum
frá upphafi, en Framsóknarflokk-
urinn er mjög friðelskandi flokkur.
Sjálfstæðisflokkurinn er allt öðruvísi
stjórnmálahreyfing og þess vegna
galt hann minna fyrir þessa ákvörð-
un þeirra beggja.“
Heldurðu kannski að þetta hafi
verið stóra málið sem klauf flokkinn
í herðar niður?
„Þessi ákvörðun og öll umræð-
an fór illa með Framsóknarflokkinn
en við höfum gert málið upp í okk-
ar röðum. Það gerði Jón Sigurðsson
fljótlega eftir að hann tók við for-
mennsku og það því að baki. Það er
nú svona í lífinu, að margir stjórn-
málamenn sem gera marga hluti
rétt, og oftast rétt, geta gert mistök.
Ég álít að þetta sé dæmi um slíkt.“
Reynduð þið, sem voruð á móti
þessari ákvörðun, að þrýsta alvar-
lega á það, stuttu eftir að hún var
tekin, að hún yrði leiðrétt á einhvern
hátt?
„Við gengum í gegn um kosning-
ar stuttu síðar þar sem Framsóknar-
flokkurinn hélt öllu sínu fylgi. Bæði
Halldór Ásgrímsson og fleiri töldu
það til marks um að þetta mál væri
að baki. En svo þróaðist Íraksmálið
miklu verr á næstu árum á eftir held-
ur en það leit út fyrir 2003.“
En hver var þín afstaða, þú hefur
nú lýst henni?
„Ég hef lýst því að það hefði verði
mun heppilegra að lýsa ekki yfir
þessum stuðningi.“
Gætirðu hugsað þér að biðjast af-
sökunar fyrir hönd flokksins?
„Ég tel að Framsóknarflokkurinn
sé búinn að gera þetta upp gagnvart
þjóðinni og sjálfum sér. Jón Sigurðs-
son gerði það og ég tel ástæðulaust
að ýfa þess mál frekar. Hins vegar sé
ég að þeir sem höfðu hæst, ötuðu
íslenska stjórnmálamenn eins og
Halldór Ásgrímsson og Davíð Odds-
son,óhróðri með þeim óhugguleg-
ustu orðum sem ég hef heyrt á Al-
þingi Íslendinga, þeir ganga núna
inn í ríkisstjórn án þess að gera þetta
upp við Sjálfstæðisflokkinn og kok-
gleypa öll sín stóru ummæli, skömm
sé Ingibjörgu Sólrúnu og Össurri
Skarphéðinssyni. Þetta var allt lýð-
skrum af þeirra hálfu eftir allt sam-
an.“
Hvað finnst þér um það sem þú
lýsir hér?
„Ég er bara undrandi. Ég er undr-
andi. Menn eiga að vera menn orða
sinn og vera heiðarlegir gagvart
sjálfum sér og öðrum. Jón Sigurðs-
son gerði þetta upp við sitt fólk. Það
var heiðarlegt. Menn sem hafa sagt
„Ég fann það auðvit-
að í okkar samstarfi að
Halldór vildi mig ekki
sem arftaka sinn.“
„Það sem ég er
kannski mest hissa á
er að Ingibjörg skyldi
ganga í sömu gildruna
og við gerðum.“