Læknablaðið : fylgirit - 01.03.1983, Page 223
kan snakke med om det som en er opptatt av. En "fortrolig" synes
á være vesentligere enn en vid kontaktradius nár det gjelder god
tilpasning og mestring ved kriser (Lowenthal og Haven: 1968, Brown
et al, 1975; Baatstrand og Vads?5, 1 979). Selv om fortrolige kon-
takter kan redusere ensomhetsopplevelse, kan en imidlertid ikke
uten videre forvente at andre kontaktforhold skal erstatte savn
etter ektefellen. Ensomheten kan oppleves svært spesifikk som savn
av akkurat ektefellen og det han eller hun pleide á si, gj$re
(Lopata, 1973; Ingebretsen, 1981). Lopata fant i sin unders^kelse
blant enker (50 ár +) at særlig de svært ensomme kvinnene var
sosialisert til á være passive medlemmer i en naturlig gruppe- og
familiesammenheng. Nár de mistet denne rollen f?51te de seg ofte
hjelpel^se og ble isolert fordi de manglet initiativ til á ta aktiv
kontakt og utvikle alternative kontaktm?ínstre.
Nár det gjelder kontaktens innhold har dette i stor grad vært disku-
tert ut fra hvordan andre mennesker direkte kan hemme eller under-
st?$tte sorgarbeidet gjennom den mulighet de gir til at den s^rgende
kan uttrykke f?Slelser og snakke om det som har vært (Maddison &
Walker, 1977) . En annen viktig funksjon ved sosial st?Stte er
imidlertid at en fár hjelp i den kognitive prosess som blant annet
innebærer á tolke implikasjoner av tapet og fá reaksjoner pá hva
som er n(zídvendige og un^zSdvendige oppgaver, hvilke alternative
mestringsmáter en har, og hvor en eventuelt kan gá for á s?5ke hjelp
(Hirsch, 1980; Bowlby, 1980). Mens et tett nettverk kan gi trygg-
het, praktisk hjelp og f(zSlelsesmessig st(zStte i den f?Srste tiden
etter et d?5dsfall (Walker et al, 1977) synes det imidlertid ogsá
vesentlig at en har mulighet for varierte kontaktforhold der ikke
alt er bundet opp i det som har vært. Mange s?Srgende kan oppleve
at gjensidighetsnormen i forhold til andre mennesker blir truet,
fordi de generelt f(zSler seg lite pá overskuddssiden. De kan ogsá
være ambivalente og vankelvorne i forhold til andre kontaktforhold.
Der de ikke klarer á opprettholde balansen i kontaktforholdet, kan
en del appellere ensidig til skyld, f.eks. i forhold til sine barn,
mens de fleste bestreber seg pá á yte gjenhjelp eller heller trekker
seg tilbake dersom de er redd for á være til bry. Selv om kontakt-
forholdet mellom den eldre og deres barn/barnebarn er av vesentlig
betydning nár det gjelder báde praktisk og f(zSlelsesmessig st(zítte,
og er med pá á understreke kontinuiteten i livet, viser en rekke
unders(zSkelser til betydningen av kontaktforhold med jevnaldrende
(Matthews, 1979; Woods & Robertsen, 1978; Arling, 1976). Disse
kontaktforholdene er gjerne basert pá felles interesser og gjen-
sidighet og i forhold til etterlatte synes det her á være en
vesentlig ressurs innad i denne gruppen. Selvhjelpsgrupper bygger
nettopp pá muligheten til gjensidig stgStte. (Silverman & Cooper-
band, 1975; Barrett, 1978).
En rekke av de forhold som er nevnt synes á være avgj?Srende for
hvordan en s?Srgende gjennomlever krisen. Raphael (1977) benytter
f?Slgende kriterier som utgangspunkt for á bestemme hvem som er i
en "risikogruppe":
1) Lite stjítte fra familien.
2) Ambivalens i ekteskapet.
3) Tidligere kriser.
4) Traumatisk d(zSdsfall.
5) Intens sorg, smerte i tiden like etter d?Sdsfallet.
De vi har hatt kontakt med gjennom Veiledningstjenesten har vist
221