Alþýðuhelgin - 15.07.1950, Blaðsíða 1

2G. tbl.
Laugardaginn 15. júlí 1050.
II. árg.
Gils Guðmundsson:
r
Jörnson og
í fyrri grein minni um norska
skáldið Björnstjerne Björnson og
afskipti hans af íslandsmálum, rakti
ég nokkuð kynni hans af íslending-
um, og gerði stuttlega grein fyrir
því, hversu viðhorf hans til sjálf-
stæðismála þjóðar vorrar breyttust
smám saman, er hann kynntist mála-
vöxtum. Var hann í fyrstu heldur
andvígur íslenzku sjálfstæðishreyf-
ingunni, taldi forystumenn hennar
einþykka og næsta ósanngjarna í
kröfum, en komst við nánari athug-
un á allt aðra' skoðun, og tók þá
skörulega málstað íslendinga í blaði
sínu, ,,Norsk Folkeblad.“ Eftir að
hið illræmda frumvarp til stöðulaga
hafði verið lagt fyrir Alþingi 1369,
gerðist Björnson hinn ötulasti máls-
vari okkar á erlendum vettvangi,
og hóf nú að fyrra bragði bréfaskipti
við Jón Sigurðsson, sem hann hafði
eigi þekkt áður persónulega. Lét
hann það lítt fyrir standa, þótt vin-
ur hans, Hilmar Finsen stiftamtmað-
ur, væri fyrirliði í öndverðum fylk-
ingararmi, en hann fylgdi stöðulaga-
frumvarpinu fast eftir.
Fyrsta bréfið, sem Björnson rit-
aði Jóni Sigurðssyni, er ekki langt,
en lýsir höfundi þess mjög vel,
kappi hans og ákafa. Ætla ég því
að birta það í íauslegri þýðingu. Það
er dagsett 23. marz 1870, og er á
þessa leið:
„Þar eð vér eigum ýmis sameig-
inleg áhugamál, vænti ég þess, að
þér misvirðið eigi við mig, er ég
sný mér nú til yðar og bið yður að
útvega mér tímarit, blaðagreinar,
skjöl og önnur plögg, sem ég gæti
hagnýtt í hinu útbreidda blaði
mínu, til að skýra fyrir Norðmönn-
um viðhorf íslands gagnvart Dan-
mörku, eins og þau eru í raun og
sannleika. Einkum æski ég eftir
hagfræðilegum gögnum um afleið-
ingar hinnar dönsku óstjórnar, um
einokunarverzlunina og böl það, sem
af henni leiddi. Einnig væri gott að
fá fleyg ummæli, og laust mál, sem
sýna glögglega þann þunga hug,
sem íslendingar hafa borið til
Dana.
Ef þér eruð vant við látinn, og
eigið óhægt mcð að láta mig fá þessi
gögn, getið þér þá ekki falið það
öðrum á hendur? Gcgnin verð ég að
fá, svo fljótt sem auðið er.
Enginn maður veit, að ég hef
snúið mér til yðar, né fær að vita
það, ef yður sýnist svo.
Ennfremur: Ef atkvæðagreiðsla
væri látin fara fram á íslandi, og
því lýst yfir á atkvæðaskrám, að
íorn saga, sameiginleg afrek og
svipaðir þjóðhættir valdi því, að
framtíð íslands sé betur tryggð með
tengslum við Noreg en Danmörku
— þá gæfu íslendingar okkur ákveð-
ið verkefni til umræðu á þjóðfund-
um og til athafna handa stórþing-
inu. Ef íslendingar vilja, þá sleppa
Norðmenn aldrei framar máli þessu
úr hendi sér.
En málið þolir enga bið!
Með' tilstyrk Noregs geía orðið
miklar framfarir á íslandi. Norð-
menn geta komið á föstum gufu-
skipaíerðum til íslands og hafið
strandferðir þar, lagt ritsíma til
landsins og beitt sér fyrir samtök-
um um stórauknar fiskiveiðar. Ekk-
ert land í heiminum er færara um
að gera þetta en Noregur. Öll fram-
tíð íslands er í Noregi, eða réttara
sagt, hér í Björgvin. Hér er stórfé,
hér er áræðnir menn, hér er mikill
áhugi á nýjum tækjum. En það, sem
fyrst þarf að koma. eru gufuskip og
ritsími. — Hér er þegar komin all-
mikil hreyfing á mál íslands og hún
dcyr ekki framar.
Ef þér viljið ekki sinna neinu af
þessu, bið ég yður að láta mig viía
með símskeyti, því það liggur á.
Með virðingu. Yöar
Björnstjerne Björnson.
Eins og að líkum lætur tók Jón
Sigurðsson vel máli Björnsons. Það
var að vísu ákaflega fjarri honum, að
gína við þeirri flugu, sem fáeinir
Norðmenn höfðu reynt að egna og
Björnson virtist ekki með öllu frá-
bitinn, — að fá ísland í stjórnarfars-
leg tengsl við Noreg. En Jón var allra
manna lægnastur að nota menn og
stefnur hinum íslenzka málstað til
framdráttar, jafnvel þótt hann sæi
á þeim einhverja agnúa. Þótti hon-
um ekki nema gott að geta hótað
Dönum með Norðmönnum, svo lengi
sem ásjnlni Norðmanna gæti talizt
hættulaus fyrir ísland. Þá sá hann
það og allra manna ljósast að auk-
in verzlunarviðskipti við Noreg
gátu orðið íslendingum mikill hagn-
aður í baráttunni við selstöðukaup-
mennina dönsku. Um þetta leyti
voru, meðal annars fyrir atbeina Jóns
Sigurðssonar, að rísa á fót verzlunar-
samtök víðs vegar um land, og
stefndu þau að ráði hans viðskiptum
sínum mjös til Björgvinjar. Var þá
stoínað „Islenzka samlagið í Björg-
vin“ mjög um sama leyti og bréfa-
skintin hófust milli Björnsons og
Jóns Sigurðssonar.
Jón svaraði bréfi Björnsons um