Sveitarstjórnarmál - 01.12.1953, Qupperneq 7

SVEITARST J ÓRNARMÁL
5
ur vetur, verður þessi algenga óforsjálni afar
háskaleg.
Sé nú gætt að lifnaðarháttum sjómanna,
þá virðist svo, sem ófoTsjálnin sé þar engu
minni, heldur öllu meiri. Þó að þeir fái ágæt-
ar vertíðir ár eftir ár, er því líkast, sem þess
sjái engan stað; eyðslan verður þeim mun
nreiri og fæstir hafa hug á því að safna fé í
góðu árunum til þess að standast vondu ár-
in. Revnslan er jafnan sú í sjávarsveitum, að
bregðist aflinn eitt ár, þá verður búþröng
hjá fjölda sjómanna og vandræðin öllu meiri
en í landsveitum, þegar þar árar illa. Og menn
skyldu sízt ætla, að höfuðstað landsins,
Reykjavík, sé með öllu óhætt, þar geti aldrei
komið atvinnuleysi, eymd og bágindi. Nú
á dögum er bæjarbúum yfirleitt mest hætta
búin af atvinnuskoiti. Þess vegna er það orð-
ið alsiða í öðrum löndum, að vinnulýðurinn
í bæjunum hefur sjálfur stofnað tryggingar-
sjóði — hallærissjóði — til að tryggja sig gegn
vinnuskorti. Og sums staðar er nú þessi at-
vinnutrygging íögboðin, og þessum hallæris-
sjóðum ætlaður ríflegur styrkur úr ríkissjóði.
Kaupstaðimir hér á landi mundu að sjálf-
sögðu nota séreign sína í hallærissjóðnum í
þessar þarfir, sem try'ggingarsjóð gegn vinnu-
skorti.
í því illa árferði, sem gekk yfir landið
1882—1887, Aosnaði fólk upp hópum sam-
an og stökk af landi burt þúsundum saman.
Við fáum ekki séð, að búhvggindi manna
hafi tekið neinum gagngerðum stakkaskipt-
um á síðasta mannsaldri, og hyggjum, að þessi
almenna óforsjálni sveitabænda og sjómanna
hljóti enn sem fyrr að verða þjóðinni til stór-
hnekkis, hvenær sem óvenju illt árferði ber
að höndum.
En þess ber líka vel að gæta, að megin-
þorri alþýðu manna hlýtur jafnan að eiga
við erfið kjör að búa; svo er í öllum lönd-
um; margir em fátækir, fáir ríkir; fjöldamarg-
ir berjast ávallt í bökkum og geta með engu
inóti búið svo í haginn fyrir sig, að þeim sé
óhætt hvað sem upp á kemur. Þeim er og
verður jafnan um megn, að þola nokkurt
verulegt ah'innutjón. Fyrir allan þann fjölda
manna er það ein hin brýnasta lífsnauðsyn,
að geta átt kost á því að kaupa sér einhvers
konar tryggingu gegn atvinnutjóni — hall-
æristryggingu — fyrir iðgjöld, sem þeim eru
ekki ofviða. Þetta hefur nú alþýða manna
fundið í öðrum löndum og sjálf mjög víða
komið sér upp hallærissjóðum, einkum í
bæjunum, sem fyrr var getið, en líka nú
orðið víða til sveita. Hér á landi hefur al-
þýða manna ekki haft hugsun á þessu.
Þegar ræða á um hallærisvamir hér á
landi, verður því aðallega og fyrst og fremst
um tvennt að tala. — 1) leita iáða til þess að
glæða forsjálni manna og fyrirhyggju. 2) koma
á fót almennri atvinnutryggingu eða hallæris-
sjóði.
Þessi eru þá líka þau tvö nytsömu mark-
mið, sem frumvarpið stefnir að.
Þar er farið fram á að stofna hallærissjóð
fyrir alla þjóðina.
Og þar er ætlazt til, að gerðar séu hallæris-
samþykktir í hverri sýslu og hverjum kaup-
stað, og þjóðin með því hvött til þess og upp-
örvuð til að athuga vandlega þær hættur,
sem vofa yfir atvinnuvegum hennar — og
sjá við þeim.
Þessar eru ástæðumar fyrir því, að vér telj-
um frumvarpið svo einkar þarflegt og nauð-
synlegt, að það nái fram að ganga.
Það er mikið álitamál, hvað hallærissjóð-
ur muni þurfa að vera stór, til þess að hann
komi að fullum notum, eða með öðrum orð-
um, hversu mikið muni þurfa að leggja í liann
á hverju ári.
En oss virðist sem árstekjur sjóðsins megi
naumast vera miklum mun minni, en til er
ætlazt í frumvarpinu. Við álítum, að þjóðin
þyrfti að eiga 4—5 milljónir kr. í þessum sjóði
— til tryggingar atvinnuvegum sínum í illu