Sveitarstjórnarmál - 01.12.1953, Qupperneq 10

8
SVEITARST J ÓRNARMÁL
á frumvarpinu, þá að hallærisgjald skuli á\'allt
greiða úr sveitarsjóði og skuli það vera 25 aur-
ar fyrir hvern mann í sveitinni, og skuli til-
lagið úr landssjóði líka vera 25 aurar fyrir
hvern mann. Árstekjur sjóðsins verða talsvert
minni en áður var ætlað, en þó rúmar 40,000
kr. samtals. í frumvarpinu var upprunalega
ætlazt til rniklu meiri tekna, 44,000 kr. frá
héruðunum og 22,000 úr landssjóði.
Vér álítum, að frumvarpið hljóti nú að
falla öllum þeim vel í geð, sem áður voru því
andvígir, vegna nefskattsins og gjaldhæðar-
innar.
Hins vegar er ekki raskað megintilgangi
frumvarpsins.
Fyrir því leggjum vér til, að frumvarpið
verði nú samþykkt óbreytt."
Umræður urðu svo að kalla engar og var
málið afgreitt frá Efri-deild með 12 sam-
hljóða atkvæðum 11. september 1913 og var
þar með orðið að lögum. Tveim mánuðum
síðar höfðu lögin hlotið konungsstaðfest-
ingu og hinn 11. febrúar 1914 komu lögin til
framkvæmda og var þá Bjargráðasjóður ís-
lands orðinn að veruleika.
III.
Þegar litið er til þeirra tíma, sem þetta
gerðist á, er það furðulegur stórhugur, sem
einkennir þá rnenn, sem stóðu að stofnun
Bjargráðasjóðsins. Þótt oss, sem nú lifum, og
allt teljum orðið í þúsundum og milljónum,
þyki e. t. v. gjaldið lágt, sem þingmenn Is-
lendinga voru þá að deila um, hvort leggja
skyldi á þjóðina, er það öðru nær en svo sé,
þegar litið er á allar aðstæður.
Almennt kaupgjakl verkamanna í Reykja-
vík var þá 30 aurar um tírnann. Svarar því
gjaldið, sem flutningsmenn ætluðu að leggja
á fullvinnandi karlmann, til rúmlega þriggja
klukkustunda vinnu. Nú er Dagsbrúnarkaup
hér í Reykjavík 10 kr. um klukkustund og
svarar það þá til þess, að hver karlmaður hefði
átt að greiða til sjóðsins 30 kr. á ári og rnundi
það ekki talin nein smáræðis fúlga nú sem
nefskattur.
í umræðunum 1913 kemur það fram hjá
Bjarna frá Vogi, sem er eindreginn stuðn-
ingsmaður málsins, að kjötverð í Reykjavík
sé þá 50 aurar pundið (þ. e. 1 króna kílóið).
\Aar þá bændum og öðrum sveitamönnum
ætlað að greiða í sjóðinn andvirði tveggja
kjötpunda árlega. Nú er útsöluverð kjöts í
Reykjavík kr. 12.50 pundið eða 25 kr. kílóið
og er mér sem ég sjái framan í þann þing-
mann, sem ætti nú að bera fram tillögu um
það á Alþingi að leggja 25 króna nefskatt á
allt uppkomið fólk í kjördæmi sínu.
Má af þessu sjá, hve þingmenn litu með
miklu rneira raunsæi á málin 1913 en almennt
er gert nú og að almenningur gerði sér
þá enn ljóst, að liann varð sjálfur að bera
byrðamar, ef einhverju átti að fást fram-
gengt.
Ef vér nú enn lítum á fjárlög íslenzka ríkis-
ins þá og nú og gerum einnig þar á saman-
burð kemur þetta í ljós:
Tekjur ríkissjóðs fyrir árið 1914 eru ákveðn-
ar á Alþingi 1913 sem næst 1.8 millj., en tekj-
ur fyrir árið 1953 eru ákveðnar á Alþingi í
janúar 1953 sem næst 418.6 milljónir króna.
Er því um nálega 200 falda aukningu að ræða.
Ef miðað er við dagkaup verkamanna ætti
gjaldið til sjóðsins að vera sem næst 40 krónur
á íbúa frá sveitarfélögunum eða 6 mill/onir
króna á ári. Væri liins vegar miðað við kjöt-
verðið sem var 50 aurar pundið, en er nú 12
krónur pundið, ætti árgjaldið að vera um
3.7 millj. króna, hvort tveggja miðað við
150 þús. íbúa. Sé miðað við breytingu ríkis-
teknanna, ætti gjaldið frá ríkissjóði að vera
nú 8.3 millj. króna. Samanlagðar ættu árs-
tekjur Bjargráðasjóðs frá ríkissjóði og sveit-
arsjóðum að vera 12—14 milljónir króna á
ári, ef greiðslur til hans væru nú í samræmi