Sveitarstjórnarmál - 01.12.1953, Síða 12

10
SVEITARST J ÓRNARMÁL
þetta svara til ekki minna fjár en 7—8 mill-
jóna króna nú. Til þess tíma var ekkert lán
veitt úr sjóðnum.
Á árinu 1925 eru sett lög á Alþingi „um
heimild til að veita lán úr Bjargráðasjóði."
Aðalatriði þessara laga eru þau, að atvinnu-
málaráðherra er veitt heimild til, „að fengn-
um tillögum stjórnar Bjargráðasjóðs íslands,"
að lána fé sjóðsins:
a) hreppsfélögum og bæjarfélögum, sem
eru nauðulega stödd vegna afleiðinga heims-
stvrjaldarinnar miklu eða af öðrum ófyrir-
sjáanlegum atvikum.
b) fóðurbirgðafélögum eða öðrum félög-
um eða stofnunum, er hafa það eitt að mark-
miði að koma í veg fyrir hallæri.
c) hreppsfélögum, er koma á fót hjá sér
bústofnslánadeildum. Þá er og í lögum þess-
um það ákvæði, að því er lán, samkvæmt a-
lið, til hreppsfélaga og bæjarfélaga snertir,
að „meðan nokkuð er ógreitt af slíku láni,
er hlutaðeigandi hreppsfélagi eða bæjarfélagi
skylt að senda atvinnumálaráðuneytinu ár-
lega, nægilega snemma, áætlun um tekjur
sínar og gjöld, og má ekki, meðan svo
stendur á, ráðast í neinar framkvæmdir án
samþykkis ráðuneytisins, nema þær séu
beinlínis lögskipaðar, enda er hreppsnefnd
eða bæjarstjóm skyld til að breyta áætlun-
inni, ef ráðuneytið leggur svo fyrir.“ Þetta
ákvæði jafngildir þannig eftirliti með fjár-
reiðum sveitarfélagsins, fái það lán úr sjóðn-
um samkvæmt a-lið. Loks skal það nefnt, að
í 6. gr. laga þessara segir, að ekki megi „að
jafnaði“ „veita hærri lán úr Bjargráðasjóði
í neina sýslu eða kaupstað en sem svarar
hluta þeirra í séreigninni og hinum sameig-
inlega sjóði.“
Þegar í ársbyrjun 1926 hefjast útlán úr
sjóðnum samkvæmt lögum þessum. Fvrsta
lánið er veitt 2. janúar 1926 Holtshreppi í
Skagafirði og virðist það veitt af ráðherra án
samþykkis sjóðsstjómar, því að sjóðsstjórnin
leggur á móti lánveitingunni. Lánið er að
upphæð 6500 krónur. Á þessu ári er 12 öðr-
um hreppsfélögum veitt lán úr sjóðnum, öll-
um gegn sýsluábyrgð og eftir tillögu sjóðs-
stjómar, og flestum til að koma upp bú-
stofnslánadeildum, en nokkrum vegna örð-
ugs fjárhags sveitarsjóðanna. Alls nema þessi
lán, á árinu 1926, 44400 krónum. Nokkrum
lánum er bætt við á árinu 1927 og í lok þess
árs er hagur sjóðsins ágætur því að þá á
hann í handbæru fé um 800 þús. krónur og í
útlánum rúmlega 63 þús. krónur. Á árun-
um 1928 og 1929 vaxa lán til sveitarfélag-
anna ekki mikið, en á því ári er ríkissjóði veitt
300 þús. króna lán úr Bjargráðasjóði, en lán
sveitarfélaga eru þá rúmlega 300 þús. krón-
ur samanlagt.
VI.
Næstu árin eru veitt nokkur lán úr sjóðn-
um til sveitarfélaga, og sjóðurinn vex jafnt
og eðlilega allt frarn til ársins 1932. Á því
ári voru sett á Alþingi lög „um bráðabirgða-
breytingu nokkurra laga“. Þessi lög voru bæði
af alþingismönnum og öðrum kölluð „band-
ormurinn". Eitt af mörgum ákvæðum þess-
ara laga var það, að fresta skyldi greiðslu ár-
legs tillags sveitarfélaga og ríkissjóðs til
Bjargráðasjóðs íslands. Voru þar með aðal-
tekjur sjóðsins felldar niður um ófvrirsjáan-
legan tíma. Jafnframt þessu áfalli tapaði
Bjargráðasjóður allmiklu af því fé, sem liann
átti í útlánum hjá sveitarfélögum þeim, sem
fóru undir skuldaskil í Kreppulánasjóði sveit-
arfélaga 1936—1938. Var nú allur hagur sjóðs-
ius næsta bágborinn og megn vanskil af
hálfu sveitarfélaganna við sjóðinn enda áttu
þau í miklum fjárhagsörðugleikum, vel flest
þessi árin. En svo kom heimsstyrjöldin 1939,
og þá tók fjárhagur hins opinbera að breyt-
ast aftur til batnaðar. Vigfús Einarsson
skrifstofustjóri gekk að því með lagni og
festu að fá inn vanskilaskuldir sveitarfélag-