Sveitarstjórnarmál - 01.06.2003, Qupperneq 5

Forystugrein
Ríki og sveitarfélög
í landinu eru tvö stjórnsýslustig, þ.e. ríki
og sveitarfélög. í langflestum öðrum lönd-
um Evrópu eru þau þrjú, þ.e. ríki, héruð
og sveitarfélög. Óhætt er að fuilyrða að
stjórnsýslan hér á landi sé á margan hátt
einfaldari og skýrari en hjá flestum þjóð-
um sem við þekkjum til. Á hinn bóginn er
oft óljóst í huga almennings hvort stjórn-
sýslustigið hafi forræði í einstaka mála-
flokkum og beri ábyrgð á stofnkostnaði og
rekstri. Skýr verkaskipting er mikilvæg og
er í raun forsenda þess að stjórnun mála-
flokksins sé markviss, hagræðingar sé gætt
og nauðsynleg yfirsýn sé fyrir hendi.
Margt hefur áunnist í þessum efnum á
undanförnum árum samanber flutning á
öllum rekstri grunnskólans frá ríki til sveit-
arfélaga árið 1996. Ýmis verkefni eru þó
enn í höndum beggja aðila eins og stofn-
kostnaður nýrra framhaldsskóla, þar sem
ríkinu ber að greiða 60% en hlutdeild
sveitarfélaganna er 40%. Rekstur fram-
haldsskólanna er þó að öllu leyti verkefni
ríkisins.
í stefnuyfirlýsingu nýrrar ríkisstjórnar er
í tveimur tilvikum minnst á sveitarfélögin
og verkefni þeirra.
í öðru tilvikinu er fjallað um sveitarfé-
lögin í tengslum við málefni aldraðra en
þar segir: „Heimaþjónusta við aldraða
verði aukin og unnið að því að allir geti
búið sem lengst á eigin heimili. Mikilvægt
er að samþætta þjónustu ríkis og sveitarfé-
laga við aldraða til að þjónustan nýtist
sem best." Undir þessa mikilvægu stefnu-
mörkun skal tekið. Heimaþjónusta við
aldraða, önnur en heimahjúkrun, hefur
verið verkefni sveitarfélaga um langt
skeið. Sú áhersla að auka þessa þjónustu
enn frekar felur í sér að tryggja verður
sveitarfélögunum tekjur til að standa undir
auknum verkefnum á þessu sviði. Sama
má segja um að samþætta þjónustu ríkis
og sveitarfélaga í málaflokknum.
í hinu tilvikinu koma sveitarfélögin við
sögu í umfjöllun um sjávarútvegsmál, en
þar segir: „Leitast verður við að styrkja
hagsmuni sjávarbyggða til dæmis með því
að kanna kosti þess að styrkja forkaups-
réttarákvæði sveitarfélaga og lögaðila."
Þetta er jákvætt markmið gagnvart fjöl-
mörgum byggðarlögum sem í dag eiga f
vök að verjast í atvinnumálum. Ef af verð-
ur er líklegt að sveitarfélögin standi
frammi fyrir því að þrýstingur á þau muni
aukast til að ganga inn í verslun og við-
skipti með skip og kvóta til að halda uppi
atvinnustigi í sveitarfélaginu. Á hinn bóg-
inn er Ijóst að flest sveitarfélög á lands-
byggðinni hafa ekki það rúm fjárráð að
þau geti gengið inn í slík viðskipti án lán-
töku. Því er mikilvægt fyrir sveitarfélögin
að fylgjast vel með þróun þessa máls. Að-
gerðir í atvinnumálum á landsbyggðinni
mega ekki felast í því að auka enn á mik-
inn fjárhagsvanda fjölmargra sveitarfélaga.
Ennfremur er í yfirlýsingu nýrrar ríkis-
stjórnar fjallað um málefni sem tengjast
verkefnum sveitarfélaganna með einum
eða öðrum hætti. Þar má nefna hækkun
lánshlutfalls almennra íbúðarlána á kjör-
tímabilinu í allt að 90% af verðgildi eigna
að ákveðnu hámarki, en sveitarfélögin
geta nú samþykkt svokölluð viðbótarlán
þannig að lánshlutfallið getur numið allt
að 90% til þeirra sem uppfylla tiltekin
skilyrði.
Á næstu mánuðum hefst endurskoðun
á tekjustofnum sveitarfélaga og fjárhags-
legu umhverfi þeirra. í þeirri vinnu er
nauðsynlegt að fulltrúar ríkis og sveitarfé-
laga fari ítarlega yfir þær skyldur sem
hvíla á sveitarfélögunum og endurspeglast
í lögum og reglugerðum. Þá þarf ekki síð-
ur að skoða ákvarðanir ríkisins í skatta-
málum sem skert hafa tekjur sveitarfélag-
anna. Einnig verður að fjalla um þau verk-
efni sem sveitarfélögin sinna en eru ekki
lögskyld verkefni þeirra, s.s. almennings-
samgöngur.
Vilhjálmur Þ. Vilhjálmsson
formaður
SVEITARSTJÓRNARMÁL
Útgefandi: Auglýsingar:
Samband íslenskra sveitarfélaga P. J. Markaðs- og auglýsingaþjónusta
Háaleitisbraut 11-13 • 108 Reykjavík • Sími: 515 4900 Símar: 566 8262 & 861 8262 • pj@pj.is
samband@samband.is • www.samband.is Umbrot og prentun:
Ritstjórar: Alprent • Glerárgötu 24 • 600 Akureyri
Magnús Karel Hannesson (ábm.) • magnus@samband.is Sími 462 2844 • alprent@alprent.is
BragiV. Bergmann • bragi@fremri.is Dreifing:
Ritstjórn: Fremri kynningarþjónusta ■ Furuvöllum 13 • 600 Akureyri íslandspóstur
Forsíðan:
Sími 461 3666 • fremri@fremri.is Kröftugir knattspyrnustrákar á Akranesi prýða forsíðuna að þessu
BlaÖamenn: sinni. Fjallað er um Akraneskaupstað í blaðinu.
Þórður Ingimarsson • thord@itn.is Tímaritið Sveitarstjórnarmál kemur út mánaðarlega, að undanskildum
Haraldur Ingólfsson • haraldur@fremri.is júlí- og ágústmánuði. ■ Áskriftarsíminn er 461 3666.
5