Hermes - 01.04.1971, Blaðsíða 8

þýðingin á Snælandi er um 130 blaðsíður í smáu
broti, en það er sagt að Kawabata ynni að henni
í 13 ár. Það samsvarar 10 síðum á ári, á máli skýrslu-
gerðarmanna. Slíkt nostur kynni með naumindum
að þykja fyrrigefanlegt góðu ljóðskáldi á Vesmrlönd-
um, en varla skáldsagnahöfundi. En það er nú annað
mál. Eitt af því fáa, sem við höfum séð bregða fyrir
úr japönskum bókmennmm er smáljóðform, sem
nefnist haiku. Helgi Hálfdanarson, hefir þýtt fáein
erindi af þessu tagi. Til dæmis:
Þegar ég seildist upp í hálimið
eftir blómum
handa systur minni,
vöknaði ég
af dögg Iægstu greinanna.
Ég hefi séð þess getið, að Kawabata hafi að ein-
hverju leyti tekið sér þessi smáljóð til fyrirmyndar.
Eitt haiku erindi er 17 atkvæði samkvæmt formúl-
unni. Þeim hefir verið lýst svo, að þau leitist við að
kveikja skyndilega meðvitund fegurðar með sam-
ræmingu andstæðra eða ósamstæðra hugmynda, í vet-
fangi. Til dæmis hreyfing og kyrrstöðu eða hugmynd
fjarlægðar og nálægðar. Hin óvænta samlíking lest-
arinnar og Vetrarbrautarinnar er þessa eðlis, þannig
að okkur er ef til vill frjálst að sjá söguna form-
lega dragast saman í haiku allt í einu um leið og
við lesum síðustu línuna. Hvað sem því líður þá
bregður stöðugt fyrir í sögum Kawabata eins og
glampa eftir glampa í hálfrökkri þessum sam-
slætti hugmynda, sem minnir svo mjög á haikuljóðið.
Kawabata talar um dunandi þögn vetranæturinnar,
um ávala mýkt rennandi vatns og svo framvegis.
Yfirleitt gætir þess mjög eins og í haiku, að skynj-
anir renni saman, hljóð verði áþreifanlegt, ilmur að
sjón, sýn að heyrn. Ég get ekki stillt mig um að taka
upp örlítinn kafla úr Snælandi þar sem þess konar
skynhverfing kemur fram. 'Sagan gerist a ofurliflu
sveitahóteli. Maður frá Tokyo sezt þar upp um smnd
og hittir fyrir stúlku að nafni Komako. Þetta er
kaflinn:
Gestgjafinn hafði léð honum gamlan teketil í Kyotostíl,
sem var haglega renndur silfri með blómum og fuglum,
og úr katlinum kom vindhijóð í furutrjám. Eiginlega
heyrði hann tvo vinda í furuskógi, annan nær og hinn
fjær. Rétt fyrir handan fjarlægari vindinn heyrði hann
óljóst hljóm í bjöllu. Hann lagði eyrað við ketilinn og
hlustaði. Langt í fjarska, þar sem bjallan hljómaði áfram,
sá hann allt í einu fætur Komako, sem trítluðu í hljóðfalli
við bjölluna. Hann reis upp. Það var komið mál að fara.
Þannig skrifar Kawabata, ef nokkuð er að marka
vafasama þýðingu á annarri þýðingu.
Svo að ég víki enn að líkingunni um lestina og
Vetrarbrautina, þá er hún ef til vill stórfenglegri og
opinskárri en gerist um líkingar þessa höfundar, þó
að hún sýni gerð þeirra vel. Þær em alla jafna smá-
gerðari og hljóðlátari, eins og samtöl hans. Þau eru
full af tvíræðni, sem virðist raunvemlega sama eðlis
og hinar andstæðufullu líkingar. Samtölin, eins og
beinar lýsingar sagnanna, minna á glampa, sem upp-
Ijóma persónurnar skyndilega, án útlismnar. Bend-
ing, hreyfing, athöfn, samlíking er mál sagnanna. Og
samkvæmt lögmáli andstæðanna er þögnin einatt
látin segja meira en orð. Það væri freistandi að ætla,
að við Islendingar mættum vera þess umkomnir öðr-
um fremur, að skilja hlutlægni af þessu tagi og ólík-
indatal, af því það minni á stíl Islendingasagna, en
hins vegar efast ég um, að samanburður við þær
skipti verulegu máli, vegna þess, hve hin Ijóðræna
myndauðgi hinna japönsku sagna er ráðrík. Lang-
flestar hinar helztu Islendingasögur eru dramatísk
verk í epísku eða sögulegu umhverfi; skáldsögur