Monitor - 22.03.2012, Blaðsíða 14

14 MONITOR FIMMTUDAGUR 22. MARS 2012
þess að allt ungt fólk áttaði sig á þessu, helst ættu
allir að hafa þrjú mál fyrir utan okkar móðurmál. Eitt
Norðurlandamál, ensku og svo eitt til viðbótar eins og
þýsku, frönsku eða hvað sem er.
Hvað þykir þér um stöðu íslenskrar tungu og
talsmáta ungs fólks?
Ungt fólk hefur nú alltaf haft sinn talsmáta, það
vitum við öll. Ég tel samt að við megum núna fara að
vara okkur mjög mikið. Enskan er farin að hafa áhrif á
setningaskipan í íslensku. Það eru náttúrlega að týnast
svo mikið af gömlum orðatiltækjum sem tengd eru
lífi nu eins og það var um aldir í landinu, en fyrst og
fremst megum við ekki láta ensku og enska setninga-
skipan smjúga inn í málið okkar gagnrýnislaust. Því
miður vill það við brenna, mér fi nnst ég stundum verða
vör við það að menn hugsa á ensku og þýða það síðan
yfi r á íslensku og hvaða vit er í því? Enskan er auðvitað
úti um allt, til dæmis í tölvunni og það smitar út frá sér
en því má aldrei gleyma að íslenskan er okkar akkeri
í heiminum. Íslenskan gerir okkur öðruvísi, hún gerir
okkur að sérstakri þjóð og hún er svo tengd landinu.
Landið og tungan eru tvö blöð á sömu jurtinni. Það er
mikilvægt að fólk geri sér grein fyrir þessu og langi að
vera svo öðruvísi að eiga eigið tungumál.
Hver eru helstu verkefni Stofnunar Vigdísar Finn-
bogadóttur í erlendum tungumálum um þessar
mundir?
Þetta er stórmerkileg stofnun og ég var mjög snortin
þegar ég var beðin um það að þessi tungumálastofnun
sem snýr að öllum tungumálum sem kennd eru
við Háskóla Íslands fengi að bera nafnið mitt. Ég er
velgjörðarsendiherra allra tungumála í heiminum og
sá eini hjá UNESCO (Menningarmálastofnun SÞ) og þar
hef ég unnið mikið á þessum sextán árum síðan ég
hætti í embætti. Núna er þessi stofnun sem kennd er
við nafnið mitt í Háskóla Íslands komin inn undir UN-
ESCO, rétt eins og Þingvellir eru komnir á heimsminja-
skrá og Reykjavík er orðin bókmenntaborg, ein af fi mm
eða sex í veröldinni. Stofnunin er ein sinnar tegundar
í heiminum og markmiðið núna er að reisa hús sem
verður miðstöð allra tungumála heimsins, þar á að
vera hægt að nálgast kynningar á öllum tungumálum
heimsins. Þetta hús verður reist við Suðurgötu við
hliðina á Stofnun íslenskrar tungu, mér fi nnst það svo
fl ott að íslenskan standi alein við hlið miðstöðvar allra
annarra tungumála. Þetta á eftir að verða gríðarlegt
aðdráttarafl fyrir þá sem heimsækja landið okkar því
þetta er hvergi annars staðar til.
Hvað gerir Vigdís Finnbogadóttir í frístundum sínum?
Ég held að ég geri bara það sama og aðrir í frístund-
um. Ég les, horfi á bíómyndir, fer mikið í leikhús, hlusta
á músík og svo fi nnst mér ægilega gaman að hitta
vinina og er í mörgum vinahópum. Ég fer út á land og
heimsæki fólkið mitt þar. Mér fi nnst gaman að halda
boð og fara í boð. Mér fi nnst gaman að fylgjast með
þjóðfélaginu og rökræða. Veistu það, ég er svo venjuleg
manneskja að það er engin til venjulegri.
Hvaða tónlist ratar oftast á fóninn um þessar mundir?
Mér fi nnst ægilega gaman að hlusta á Hjálma, Hjalta-
lín og Baggalút. Ég held mikið upp á þessa þrenningu
og ekki má maður nú gleyma Sigur Rós. Svo fylgist ég
nú reyndar sæmilega með nýjustu plötuútgáfu.
Ert þú stöðugt að eða kemur fyrir að þú slakir á
heima fyrir, pantir þér til dæmis pítsu eða leigir þér
kvikmynd á fríkvöldi?
Ég held að það sé ekki til sá maður sem ekki slakar á
heima hjá sér öðru hverju, guði sé lof. Ég myndi nú síð-
ur panta mér pítsu, frekar eitthvað hjá Kínverjunum.
Ég á þessa yndislegu fjölskyldu sem býr í grenndinni
við mig og ég nýt þess að verja tíma mínum með þeim.
Ég horfi mikið á kvikmyndir og var til skamms tíma
mikill viðskiptavinur vídjóleigunnar á Klapparstígnum
þar sem fi nna má franskar og þýskar myndir sem rata
ekki í kvikmyndahúsin.

Íslenska kvennalandsliðið í knattspyrnu er á meðal
fremstu landsliða í Evrópu í dag. Sparkaðir þú í bolta
sem ung stelpa?
Nei, það var ekki búið að fi nna upp fótbolta fyrir
stelpur í minni tíð, því miður. Við stelpurnar vorum
í handbolta. Ég var bakvörður lengi vel, síðar sett í
markið en ég var svo hrædd við boltann að ég ætla ekki
að segja þér það en hetjulundin var svo mikil að ég lét
það aldrei uppi hvað ég væri hrædd. Ég óð bara á móti
boltanum, þannig var ég alin upp. Maður mátti aldrei
láta á því bera að maður væri hræddur eða hryggur.
Svoleiðis var alltaf falið í gamla daga, en slíkt á ekki að
gera, hræðslu og hryggð á að sýna ef hún er til staðar
– en þó ekki í boltanum.
Núorðið virðist vera hægt að komast í samband við
hvaða manneskju sem er, hvar og hvenær sem er
með aðstoð tölvupósts, farsíma og annarra sam-
skiptamáta. Hvernig horfi r öll þessi samskiptatækni
við þér?
Það á auðvitað að fara varlega með hana eins og allt
annað. Auðvitað er fallegt hvernig stofnað er til vináttu
á Facebook, menn skiptast á fregnum af fjölskyldu og
sjálfum sér og það fi nnst mér fallegt. En þegar farið
er að nota Facebook til að höggva í fólk þá fi nnst mér
erfi tt að sitja undir því og því miður er of mikið af því
í þjóðfélaginu. Fólk er of fl jótt að fara að rífast, það
er eins og öllum fi nnist eitthvað að því að fólk hafi
mismunandi skoðanir en það er einmitt fl ott að lifa í
þjóðfélagi þar sem fólk hefur ólíkar skoðanir, tjáir þær
og getur rökrætt þær málefnalega sín á milli.
Átt þú Facebook-síðu?
Ég er ekki með Facebook-síðu, nei. Ég hefði ekkert þar
að gera, ég frétti allt sem ég vil frétta nógu fl jótt.
Hversu tæknivædd myndir þú segja að þú værir?
Notast þú við tölvur dagsdaglega?
Ég vinn við tölvu frá morgni til kvölds og ég var
mjög snemma tölvuvædd. Það fyrsta sem ég gerði við
þá tölvu var að tefl a við sjálfa hana, ég kunni ekkert
annað (hlær). Það fannst mér ægilega sniðugt, þetta
var fyrir 1980. Ég gæti þess samt að tapa mér ekki
alveg í tölvupóstinum. Maður getur kannski setið heilu
dagana og tekið við tölvupósti og sent tölvupóst en
allt í einu hugsar maður: Hvar er mannsröddin? Nú
vil ég gjarnan heyra í einhverjum. Þá sendi ég svar til
einhvers í pósti: „Viltu TALA við mig?“ með áherslu á
að „tala“ sé ritað í hástöfum.
Sem fulltrúi lands og þjóðar fórst þú í ýmsar
opinberar heimsóknir til erlendra þjóðhöfðingja sem
og tókst á móti slíkum hérlendis. Hvaða fundur með
erlendum þjóðhöfðingja er þér eftirminnilegastur?
Ég hitti nú svo marga, meðal annars frú Thatcher
í tví- eða þrígang, það var voðalega gaman að hitta
hana. Þeir fundir sem höfðu dýpstu áhrifi n á mig
voru fundirnir við Vaclav Havel, Tékklandsforseta, og
Richard von Weizsäcker sem var bæði borgarstjóri
Berlínar og Þýskalandsforseti. Í þeim eignaðist ég
virkilega vini sem mér þótti mjög vænt um.
Þú hittir einnig fl eiri en einn Bandaríkjaforseta.
Já, það var nú ekki leiðinlegt að hitta Reagan og Bush
eldri, þeir voru reglulega skemmtilegir karlar. Við
Reagan urðum svo miklir mátar því við höfðum bæði
unnið við leiklist. Þegar ég hef
verið spurð út í það hvernig
í ósköpunum ég hoppaði úr
leiklistarstarfi yfi r í það að
vera forseti hef ég svarað:
„Það er hvergi í heiminum
hægt að læra að vera for-
seti. Það er ekki til neinn
háskóli þar sem þú getur
útskrifast sem cand. fors.
en í leikhúsinu ertu alltaf
að skilgreina mannlífi ð
frá öllum sjónarhornum.
Leikhúsið snýst um
mannþekkingu og
forsetaembættið snýst
fyrst og fremst um að
þekkja manneskjuna
og viðbrögð hennar.“
Þess vegna þykir mér
vænt um fólk og einkum
ungt fólk sem er að stíga sín
fyrstu skref í því að átta sig á því hvað
mannlífi ð er margbreytilegt.
Alla tíð hefur þú verið þekkt fyrir að vera snyrtileg
og glæsileg til fara. Sem forseti, varst þú þá með
einhvers konar stílista þér til halds og trausts?
Á svona ferðalögum gat maður ekki séð um allt
svona lagað sjálfur svo maður var háður því að vera
með gott fólk með sér. Ég hafði með mér alveg yndis-
legt fólk sem aðstoðaði mig til dæmis við hárgreiðslu.
Hvað varðar föt hef ég alltaf haft gaman af því að
klæða mig franskt, ég er sú týpa. Ég klæði mig franskt
og heldur sportlega. Það fyrirmyndarkvenfólk sem
vann á forsetaskrifstofunni hjálpaði mér einnig mikið
ef ég þurfti að kaupa eitthvað hérlendis. Ég átti líka
vinkonur í búðunum hérna heima og ef þessar konur
sáu eitthvað „Vigdísarlegt“, þá bentu þær mér á það.
Annars þykir mér best að kaupa föt í Frakklandi.
Lagðir þú upp úr að klæðast íslenskri hönnun hvað
varðar fatnað og skartgripi?
Þegar ég fór í fyrstu heimsóknina til Danmerkur þá
var ég í ull frá toppi til táar og mér var svo heitt að
ég hef aldrei vitað annað eins (hlær). Þegar ég fór í
svona ferðir klæddist ég prjónakjólum, prjónadrögtum,
ullardrögtum og lambapels svo ég kynnti Ísland og
íslenska framleiðslu í öllum svona ferðum. Ég var eitt
auglýsingaskilti fyrir íslenska framleiðslu.
Er Ísland best í heimi?
Það eru allavega mikil forréttindi að fá að fæðast á
Íslandi vegna þess að við erum svo fá að hver og einn
sem fæðist hér hefur mikla framtíðarmöguleika. Hér
er okkur gefi n besta gjöf sem hægt er að gefa nokkrum
manni. Þú færð það afhent á silfurbakka að læra að
lesa. Það er gjöf, því það er ólíklegt að þú hafi r þig eftir
því upp á eigin spýtur að læra að lesa þegar þú ert
fi mm eða sex ára. Þegar til kastanna kemur er þessi
þjóð mjög samhent, þú sérð það ef eitthvað bjátar á.
Ef það er sjóslys, eldgos eða eitthvað stórt kemur fyrir
þjóðina þá standa allir saman eins og einn maður. Það
er fámennið og tungan sem gerir það að verkum. Það
er hægt að koma skilaboðum á einu tungumáli frá ysta
punkti á Reykjanestá út á ysta punkt Langaness. Það
eru forréttindi.
Þegar á heildina er litið, hvað var erfi ðast við að
gegna embætti forseta lýðveldisins í heil sextán ár?
Erfi ðast er að maður er aldrei frjáls, maður er alltaf
forseti og dagurinn er mjög ásetinn. Svo gat verið
erfi tt að vera endalaust að koma fram. Þegar ég fl etti
blöðunum á morgnana kveið ég því og vonaði að ég
yrði ekki á mynd í þeim. Mér fannst svo óbærilegt
að vera endalaust á myndum í blöðunum, ég er ekki
sjálfhverfari en það. Að svo mæltu dáist ég þó að því
að Íslendingar báru svo mikla virðingu fyrir einkalífi nu
að þeir skiptu sér ekkert af því ef við Ástríður færum til
dæmis í bíó, að því leyti vorum við alltaf frjálsar.
En ánægjulegast?
Það ánægjulegasta var auðvitað að vinna að upp-
byggingu með fólkinu hvar sem var í landinu. Á þeim
langa tíma sem ég var í embættinu tókst mér að fá
fólkið í landinu með í mín hugðarefni. Hugðarefnin
voru skýr, meðal annars að græða upp landið og hefta
uppblásturinn og það lánaðist nú þótt hlegið hafi verið
að því fyrst. „Gat nú skeð að kvenmaðurinn þyrfti að
fara að setja niður einhver tré?“ Mér hefur alltaf þótt
fyndið þegar sagt hefur verið: „Hún hafði ánægju af
skógrækt.“ Þetta snerist ekki um það, þetta var mjög
marksækið viðfangsefni gagngert til að gera sjálfu
landinu til góða. Ég er svo lánsöm að þessu var veitt
athygli. Einnig beitti ég mér öll árin mikið fyrir því að
reyna að efl a vitund fyrir íslenskri tungu. Spurningin
stóra er: Hver á að gæta íslenskunnar? Það er enginn
gæslumaður nema við sjálf. Ég hamraði það mikið
á þessu að mér fannst ég stundum hafa erindi
sem erfi ði en ég veit ekki hvort það gengur
áfram. Það eruð þið unga fólkið,
lesendur Monitor, sem hafi ð það í
hendi ykkar.
Mér fi nnst ægilega
gaman að hlusta á
Hjálma, Hjaltalín og Baggal-
út. Ég held mikið upp á
þessa þrenningu ...
Vigdís elst upp á Ásvalla-
götu í Vesturbænum.
Gengur í Landakotsskóla
og Gaggó Vest.
1930
Vigdís fæðist
þann 15. apríl
1949
Útskrifast af
málabraut
í Mennta-
skólanum í
Reykjavík.
Vigdís kennir
frönsku við MR á
árunum 1962-1967
og MH á árunum
1967-1972. Vakti
einnig athygli fyrir
frönskukennslu í
Ríkissjónvarpinu á
árunum ‘70-’71.
1972
Verður leikhús-
stjóri Leikfélags
Reykjavíkur árið
1972 sem er þá
til húsa í Iðnó
og gegnir þeirri
stöðu í átta ár.
1980Kjörin fjórði forseti íslenska lýðveld-
isins þann 29. júní. Verður þar
með fyrst kvenna í heiminum til
að vera kjörin þjóðarleiðtogi í
lýðræðislegri kosningu.