Morgunblaðið - 11.07.2012, Síða 4

4 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 11. JÚLÍ 2012
FRÉTTASKÝRING
Hólmfríður Gísladóttir
holmfridur@mbl.is
Það reyndist afar erfitt að mæta þeim
niðurskurðarkröfum sem gerðar voru
til Landspítala í fyrra, segir Björn
Zoëga, forstjóri Landspítalans, en
hann er bjartsýnn á að niðurskurði sé
nú lokið. Starfsemisupplýsingar og
uppgjör fyrir árið 2011 voru birtar á
vefsvæði sjúkrahússins á mánudag en
þar kemur m.a. fram að í árslok 2012
muni uppsöfnuð hagræðing í rekstri
sjúkrahússins frá 2007 nema 23%, að
teknu tilliti til gengisáhrifa.
Í uppgjörinu er m.a. farið yfir þær
tölur sem kynntar voru á ársfundi
Landspítalans í apríl en þar kom m.a.
fram að rekstrarkostnaður sjúkra-
hússins lækkaði um 730 milljónir í
fyrra og að það skilaði rekstrar-
afgangi upp á 4,8 milljónir króna. Á
sama tíma og ráðist var í frekari að-
haldsaðgerðir, fjölgaði þeim einstak-
lingum sem leituðu til LSH um 3,3%,
úr 103.384 einstaklingum í 106.804.
Þá fjölgaði þeim sem leituðu til bráða-
móttaka sjúkrahússins um 5,6% og
skurðaðgerðum fjölgaði um 4,9%.
Hafa haldið í gæðin
Björn segir að niðurskurðurinn
hafi kallað á breytta þjónustu; t.d.
hafi rúmum verið fækkað og aukin
dagþjónusta verið veitt í stað þess að
fólk liggi inni yfir nótt. Áhersla hafi
verið lögð á að halda í öryggi og gæði
eins og hægt hafi verið og gæðamæl-
ingar, sem gert hafi verið átak í frá
2009, hafi ekki sýnt fram á að gæði
þjónustunnar hafi minnkað, þrátt fyr-
ir niðurskurð. Þvert á móti hafi mátt
merkja jákvæða þróun hvað þetta
varðaði en tilfellum spítalasýkinga
hafi t.d. farið fækkandi síðastliðin ár.
9,9% innliggjandi sjúklinga fengu
spítalasýkingu árið 2009, 7,6% árið
2010 og 6,7% 2011.
Hvað biðlista varðar hefur þróunin
verið í báðar áttir. Þeim hefur t.d.
fjölgað sem bíða eftir gerviliða-
aðgerðum á hné eða mjöðm en í byrj-
un árs 2011 höfðu 219 einstaklingar
verið lengur en þrjá mánuði á biðlista
eftir gerviliðaaðgerð á hné og 121
eftir aðgerð á mjöðm.
„Biðlistarnir hafa sumstaðar lengst
en þeir gerðu það líka fyrir þennan
niðurskurð, þannig að það er ekki
alveg hægt að tengja þetta saman,“
segir Björn. „Þetta getur líka tengst
öldrun þjóðarinnar; slit í hnjám og
mjöðmum er sjúkdómur aldraðra og
öldruðum er að fjölga hjá okkur. Ann-
að sem má benda á er að fyrir niður-
skurðartíma var langur biðlisti eftir
hjartaþræðingu, sem við höfum ekki í
dag,“ segir Björn.
Þjóðin að eldast
Í ávarpi framkvæmdastjóra fjár-
málasviðs Landspítalans á ársfundin-
um í apríl, kom fram að íbúum lands-
ins 75 ára og eldri hefur fjölgað um
tæp 35% frá síðustu aldamótum og að
eldri borgarar, 70 ára og eldri, áttu
um 51% allra legudaga á spítalanum
árið 2011.
Mannfjöldaspár gera ráð fyrir að
gríðarleg fjölgun verði í aldurshópn-
um 60-79 ára á næsta áratug og segir
Björn ljóst að þróunin muni kalla á að
meira fjármagn verði sett í heil-
brigðiskerfið og þá þurfi mögulega að
endurskipuleggja kerfið hægt og síg-
andi í takt við fjölgunina. „Það hefur
verið gert á mörgum stöðum í heim-
inum, að minnsta kosti hefur verið
reynt að stýra skútunni þangað,“ seg-
ir Björn en Íslendingar séu þó tiltölu-
lega ung þjóð samanborið við mörg
OECD-lönd.
Komið að þolmörkum
Björn segir erfitt að gefa einhlíta
skýringu á því að komum á bráðamót-
töku fjölgaði jafn mikið árið 2011 og
raun bar vitni en segir þessa þróun
hafa haldið áfram og að á fyrstu sex
mánuðum ársins 2012 hafi komunum
enn fjölgað, um 4%. Hann segir að
með samstilltu átaki hafi Landspítal-
anum tekist að halda sæmilega í á nið-
urskurðarárunum en komið sé að
þolmörkum.
„Afleiðingar þess að halda áfram í
einhvers konar niðurskurði yrðu það
erfiðar og miklar að ég tel að það væri
bara glapræði að ætla að halda áfram
með það,“ segir Björn. Hann segir að
frekari niðurskurður myndi þýða að
leggja þyrfti einhverja þjónustu niður
en er bjartsýnn á að niðurskurðar-
aðgerðum sé lokið. „Ég held að það
geri sér allir grein fyrir því að það er
ekkert meira að hafa í hinum
svokallaða niðurskurði,“ segir hann.
Glapræði ef niðurskurði
verður haldið áfram
Morgunblaðið/Ómar
Þrengingar Björn segir ljóst að ef niðurskurði yrði haldið áfram yrði að leggja niður einhverja þjónustu.
 Fjölgun í hópi aldraðra kallar á endurskipulagningu í heilbrigðiskerfinu
Þingvallanefnd hefur tekið ákvörðun
um að hefja gjaldtöku fyrir köfun of-
an í gjána Silfru á Þingvöllum þann
1. janúar næstkomandi. Upphaflega
stóð til að gjaldið yrði 750 kr. á mann
en nú hefur nefndin ákveðið að það
verði eitt þúsund krónur á mann
þegar gjaldtakan hefst um áramótin.
Í fréttatilkynningu sem barst frá
nefndinni í gær segir m.a.: „Eftir
umræður í nefndinni í gær var eftir-
farandi samþykkt: „Að reglur um
djúpköfun og yfirborðsköfun í Silfru
taki gildi eftir einn mánuð, þ.e. 10.
ágúst nk., og talning kafara hefjist
sem fyrst. Að gjaldtaka hefjist 1.
janúar nk. á grunni nýrrar rekstrar-
og framkvæmdaáætlunar sem liggi
fyrir eigi síðar en 15. ágúst nk., að
lokinni kynningu fyrir hags-
munaaðilum.“
„Þegar gjald er sett þá þarf það að
standast á við þá þjónustu sem er
þarna veitt á móti. Á næsta ári er
ætlunin að bæta aðstöðu og þjónustu
við kafarana og við Silfru sem stenst
á við þær væntanlegu tekjur sem
koma af þessu gjaldi,“ segir Ólafur
Örn Haraldsson þjóðgarðsvörður.
Gjaldtaka
hefst 2013
Silfra Frá og með næstu áramótum
hefst gjaldtaka fyrir köfun í Silfru.
„Það liggur í aug-
um uppi að ráð-
herrum og hand-
höfum ríkisvalds
ber að fylgja
stjórnarskránni
eins og hún er á
hverjum tíma, að
því marki að hún
er skýr um skyld-
ur þeirra,“ segir
Róbert Spanó, prófessor og forseti
lagadeildar Háskóla Íslands, en í
Reykjavíkurbréfi í Sunnudagsmogg-
anum síðastliðna helgi kom fram að
16. grein stjórnarskrárinnar hefði
lengi verið „lakar fylgt eftir“ en 17.
greininni sem Geir H. Haarde, fyrr-
verandi forsætisráðherra, var fund-
inn sekur um að hafa virt að vettugi í
Landsdómi.
Í 16. greininni segir: „Forseti lýð-
veldisins og ráðherrar skipa ríkisráð,
og hefur forseti þar forsæti. Lög og
mikilvægar stjórnarráðstafanir skal
bera upp fyrir forseta í ríkisráði.“ Í
Reykjavíkurbréfi er því haldið fram
að þessu sé ekki framfylgt, þar sem
ríkisráðsfundir séu fátíðir og mál
hvorki rædd þar né skýrð.
Róbert segir niðurstöðu Lands-
dóms sýna svo ekki verður um villst
að ákvæði stjórnarskrárinnar séu
efnislega virk og stjórnmálamenn
verði að átta sig á því að stjórnar-
skráin sé í gildi hvað varðar skyldur
þeirra og þeir verði að fylgja henni
eins og hún er skrifuð. Niðurstaða
Landsdóms hvað varðar 17. grein-
ina, eigi jafnframt við um aðrar
greinar.
„Það er ljóst að það eru önnur
stjórnarskrárákvæði sem mæla fyrir
um skyldur ráðherra og dómurinn
staðfestir að þessi ákvæði eru virk og
geta leitt til refsiábyrgðar ef út af
þeim er brugðið og mál höfðað á
hendur ráðherra af hálfu þingsins,“
segir Róbert. holmfridur@mbl.is
Verða að
framfylgja
ákvæðum
Róbert Spanó
 Refsivert að hunsa
stjórnarskrána
Fæðingum á Landspítalanum
fækkaði milli ára í fyrra en þær
voru 3.420 árið 2010 og 3.240 árið
2011. Í uppgjörinu kemur fram að á
Landspítalanum fara fram fleiri en
70% allra fæðinga á Íslandi og
skiptust þær þannig árið 2011 að í
539 tilfellum var framkvæmdur
keisaraskurður, sogklukkufæð-
ingar voru 251, tangarfæðingar 14
og aðrar fæðingar 2.436. Flestar
voru fæðingarnar í ágúst, eða um
290, en fæstar í nóvember, eða um
235.
Í uppgjörinu kemur einnig fram
að við árslok í fyrra höfðu flestar
ljósmæður og læknar sem starfa
við fæðingar fengið þjálfun í sér-
stökum vinnubrögðum, sem miða
að því að draga úr tíðni spangar-
rifa í fæðingu en markmiðið er að
ná henni niður í 1-2%.
Flestar fæðingar í ágúst
FÆÐINGAR
Ingvar P. Guðbjörnsson
ipg@mbl.is
„Ég er náttúrulega alsæl og ánægð.
Ég verð nú að viðurkenna að þetta
kom mér kannski ekkert sérlega á
óvart. Ég hafði vonast eftir þessu og
fannst góðar líkur á að við myndum
vinna þetta,“ sagði Björk Eiðsdóttir
blaðamaður um dóm sem féll í gær-
morgun fyrir Mannréttindadómstól
Evrópu þar sem hún og Erla Hlyns-
dóttir blaðamaður unnu mál gegn
íslenska ríkinu.
Dómstóllinn taldi að brotið hefði
verið gegn 10. gr. mannréttindasátt-
mála Evrópu þar sem fjallað er um
tjáningarfrelsið þegar þær voru
dæmdar hér á landi fyrir meiðyrði
með störfum sínum þar sem þær
vitnuðu beint í viðmælendur sína.
Erla segir þetta sigur fyrir blaða-
menn alla og þjóðina því það komi öll-
um við að tjáningarfrelsið fái að lifa á
Íslandi. Hún sagðist sátt við bæturn-
ar en að það fari ekkert af þeim í sinn
vasa enda hafi kostnaðurinn við þetta
mál verið mikill á þessum langa tíma
sem það hefur tekið hjá Mannrétt-
indadómstólnum.
Vegvísir fyrir íslenskt samfélag
„Niðurstaðan er vissulega afdrátt-
arlaus og nokkuð sem okkur ber að
horfa til. Ég lít á þetta sem vegvísi
fyrir okkur sem samfélag og eitthvað
sem við eigum að horfa til þegar litið
er til framtíðar með mannréttindi í
huga,“ sagði Ögmundur Jónasson
innanríkisráðherra um málið. Hann
taldi niðurstöðuna þó ekki áfellisdóm
yfir íslenskum dómstólum. „Þetta
hjálpar okkur að túlka anda laganna í
þágu frjálsrar blaðamennsku.“
Mál Bjarkar var fyrst lagt fram
fyrir dómstólinn 20. ágúst 2009 og
mál Erlu 21. júní 2010. Þær voru
dæmdar í aðskildum málum hér á
landi fyrir meiðyrði. Björk var dæmd
fyrir meiðyrði í svokölluðu Vikumáli,
en stefnandi í því var eigandi nektar-
staðarins Goldfinger. Erla var dæmd
fyrir meiðyrði fyrir umfjöllun sína
um nektarstaðinn Strawberries í
Lækjargötu.
Blaðamannafélag Íslands sendi í
gær frá sér yfirlýsingu um málið þar
sem segir: „Mannréttindadómstóll
Evrópu hefur staðfest rétt blaða-
manna til að fjalla um mikilvæg mál-
efni sem varða almenning miklu á op-
inn og heiðarlegan hátt og hafa rétt
eftir viðmælendum sínum. Það er
ótrúlegt að atbeina Mannréttinda-
dómstólsins þurfi til, en íslenskir
dómstólar hafa því miður ekki haft
skilning á mikilvægi tjáningarfrels-
isins fyrir lýðræðislega umræðu í
samfélaginu. Það hefur ítrekað end-
urspeglast í úrskurðum þeirra á und-
anförnum árum og þannig lagt stein í
götu blaðamennsku og fjölmiðlunar á
Íslandi.“
Íslenska ríkinu var gert að greiða
Björk 37.790 evrur, tæpar sex millj-
ónir króna, og Erlu 21.500 evrur, 3,4
milljónir króna.
Sigur tjáningarfrelsisins
Björk Eiðsdóttir Erla Hlynsdóttir
 Íslenskir blaðamenn unnu mál gegn íslenska ríkinu fyrir Mannréttindadóm-
stólnum  Hjálpar til við að „túlka anda laganna í þágu frjálsrar blaðamennsku“