Morgunblaðið - 13.12.2013, Blaðsíða 30

30 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 13. DESEMBER 2013
Fyrsta desember fór
saman upphaf jólaföstu
með fullveldisdeginum.
Báðir þessir hátíð-
isdagar eru að týnast.
Fyrsta sunnudag í
aðventu eigum við að
hefja undirbúning fyrir
fæðingu frelsarans inn í
líf okkar. Komu Hans,
sem gerir alla hluti
nýja. Dagurinn á að
gefa von og kveikja ljós, sem lýsir
upp myrkrið í kring um okkur.
Sambandslagasamningurinn 1.
desember 1918 markaði fullveldi okk-
ar fyrir 95 árum og ætti að vera mesti
hátíðisdagur þjóðarinnar og end-
urvekja með okkur von um betri
framtíð til að verja sjálfstæði landsins
og eigið sjálfstæði með eignarrétti.
Aðrir gleðidagar virðast hafa tekið
við hjá þjóðinni, með allt öðrum for-
sendum og fyrirheitum.
Síðasta dag nóvember kom ríkis-
stjórnin með fyrsta útspil sitt fyrir
heimilin eftir maraþonfundi nefnd-
arinnar eftir sjö mánaða bið. Fyrir
heimilin, sem hafa þolað 450 til 500
milljarða hækkun lána vegna verð-
tryggingar, mikla lækkun og skerð-
ingu örorkubóta og lífeyris, lækkun
launa og lækkun eigna, þá var vissu-
lega von vakin. Þessi fyrsta leiðrétt-
ing um 80 milljarða plús 70 milljarða
fyrir þá sem geta nýtt sér séreignar-
sparnað gefur von, einkum þó vegna
orða forsætisráðherra um að í fleiri
aðgerðir verði ráðist.
Hver er vonin hjá um 10 þúsund
heimilum sem hafa hrakist á vergang
vegna nauðungarsölu fjármálafyr-
irtækja undanfarin sex ár? Í þessari
fyrstu viku aðventunnar verða boðin
upp í lokaaðgerð 88 heimili, þar af 72
á Suðurnesjum og eiga fjölskyldurn-
ar þá þrjár vikur til að yfirgefa heim-
ilið fyrir fullt og allt. Hvernig verða
jólin þeirra eða sjálfstæði og von
gagnvart ráðstöfun eða ráðstöf-
unarleysi ríkisstjórna?
Hver er von eldri borgara og ör-
yrkja, sem hafa mátt þola kjara-
skerðingu vegna sérstakra laga 1. júlí
2009 og einnig þess að njóta ekki
hækkana samhliða hækkun lægstu
launa, í allt um 34 milljarða, sem auk
þess hafa í mörgum tilfellum veitt veð
til barna sinna, sem ganga á að? Fjár-
lögin reikna þeim um
1,7 milljarða upp í
kjaraskerðinguna,
þannig að þeir virðast
ekki njóta þessara
fyrstu ráðstafana.
Hver er von þeirra,
sem flúið hafa land sér
til bjargar, námsmanna
með námslánin, leigj-
anda, sem hafa flúið
íbúð sína og leigt minna
húsnæði til þess að lifa
af, þeirra, sem bíða eftir
að geta gert sig gjaldþrota, bænda
með heimili sín og fyrirtæki á sömu
kennitölu, einnig eigenda smárra og
meðalstórra fyrirtækja í sömu að-
stöðu – þeirra allra gagnvart stökk-
breyttum verðtryggðum lánum. Allir
í þessum aðstæðum virðast lítið geta
notið þessara fyrstu ráðstafana.
Vonin er fólgin í aðgerðum til rétt-
lætis og sjálfstæðis. Að lög séu sett
um afnám verðtryggingar af neyt-
endalánum og tímabundið fasta lægri
vexti. Að lög séu sett um starfsemi
vogunarsjóða, upplýst hverjir séu
eigendur og að hætt sé að greiða til
þeirra vexti og arð mánaðarlega í er-
lendum gjaldeyri, heldur í íslenskum
krónum, eins og hæstiréttur hefur
kveðið á um. Að lög séu sett um líf-
eyrissjóðina, að þeir skili hlut ríkis og
sveitarfélaga í skatti af um tvö þús-
und og sjö hundruð milljörðum, rúm-
lega þúsund milljörðum, en borgi
þess í stað út lífeyri skattfrjálst frá og
með lögfestingu.
Það er vonandi að þessum fyrstu
ráðstöfunum fylgi frekari úrræði til
þess að heimilin verði sjálfstæð á ný,
þannig að fyrsti desember eignist
endurnýjað gildi og að á aðventunni
birti yfir með ljósi, sem sigrar
myrkur og örvæntingu.
Von fyrir heimilin?
Eftir Halldór
Gunnarsson
Halldór Gunnarsson
»Hver er vonin hjá
um 10 þúsund heim-
ilum vegna nauðung-
arsölu fjármála-
fyrirtækja? Í þessari
viku verða boðin upp 88
heimili, þar af 72 á
Suðurnesjum
Höfundur er fyrrverandi sóknar-
prestur í Holti.
Það gerðist vestur í
Bandaríkjunum fyrir
tæpum sextíu árum að
12 ára einhverfur
drengur var úrskurð-
aður fáviti. Hann
skoraði 40 stig á
greindarprófi. Hann
var ekki talandi en
hafði þó gengið í skóla
í fimm ár. Að þessari
greiningu fenginni var
skólinn laus við hann, hann var
ekki kennsluhæfur. Móðir hans
ákvað að hafa hann heima og varð
hann mjög sjálfala næstu árin. Um
þetta leyti er hann að vaxa út úr
einhverfunni, braggast mjög fé-
lagslega, er hjálpsamur og verk-
laginn. Sautján ára gamall fer
hann aftur í greindarpróf og skor-
ar þá 137, er þá orðinn afburða-
greindur. Er þá tekið til við að
kenna honum að tala og lesa. Tal-
kennslan gekk upp en lestrar-
kennslan misheppnaðist. Var hon-
um þá tjáð að hann væri með
heilaskaða og myndi aldrei geta
lært að lesa eða skrifa eins og
venjulegt fólk. Því trúði hann
næstu tuttugu árin. Hann naut vel-
gengni sem verkfræðingur, (vott-
aður), í viðskiptalífi og sem lista-
maður. Hann vann markvisst að
því að bæta orðaforða sinn og mál-
skilning, en lesblindan var leynd-
armálið hans. Tuttugu og sjö ára
gamall skoraði hann 169 á greind-
arprófi. Haustið 1980 uppgötvar
hann að hann muni ekki vera með
heilaskaða, heldur sé hann með
heila sem hann kunni ekki að nota.
Í framhaldi af þessari uppgötvun
tekst honum, með hugrænni ögun,
að ná tökum á lestrinum. Nokkru
síðar er komið á fót rannsókn-
arhópi, sem undir stjórn doktors í
námssálarfræði þróar aðferð til
þess að leiðrétta lesblindu. Rann-
sóknar- og þróunarvinnan tekur
um hálft annað ár en það er fyrst
tólf árum síðar sem gefin er út bók
um aðferðina.
Bókin nefnist „The
Gift of Dyslexia“,
undirtitill „Why some
of the smartest
people cant read and
how they can learn“.
Höfundar Ronald D.
Davis og Eldon M.
Braun. (Á íslensku
„Náðargáfan les-
blinda“.)
Þessi aðferð við að
leiðrétta lesblindu
nefnist Davis-
lesblinduleiðrétting.
Við þróun Davis-kerfisins kom
ýmislegt merkilegt í ljós. Til dæm-
is að lesblindir virðast almennt
hnjóta um tiltekin smáorð þegar
þeir eru að glíma við lestur. Þessi
orð eiga það sameiginlegt að vera
myndlaus. Það kom einnig í ljós að
þeir, sem verða lesblindir, eiga það
sameiginlegt að hugsa í myndum.
Það þýðir, að þegar þeir rifja upp
liðna atburði og reynslu þá sjá þeir
atburðina fyrir sér í huganum eins
og þeir sáu þá gerast. Þeir geta
þannig kallað fram í huga sér og
horft á myndir af því, sem þeir
hafa áður séð og upplifað. Líklegt
er að fæst okkar njóti þeirra for-
réttinda að geta hugsað þannig í
myndum.
Hugsun með orðum – eins og að
tala við sjálfan sig í huganum –
skilar aðeins tveimur til þremur
einingum/orðum á sekúndu, en
myndhugsuður sér 25 myndir á
sekúndu. Hljóðræn hugsun er
staðsett í vinstra heilahveli en
myndræn hugsun í því hægra og
þeir sem hugsa í myndum njóta
því meiri virkni hægra heilahvels
en almennt gerist enda eru les-
blindir gjarnan verklagnir, listræn-
ir, frjóir og skapandi. Það má líka
orða það svo, að lesblindir séu læs-
ari en aðrir á flesta hluti aðra en
texta á blaði.
Myndhugsuðir eru því ekki les-
blindir, þeir lesa umhverfið öðrum
betur en þegar þeir koma í skóla
og kemur að því að kenna lestur á
bók; kenna þeim bókstafi, nöfn
þeirra og hljóð, og beita síðan
hljóðaaðferð, þá getur svo farið að
aðferðin skili ekki árangri. Vanda-
málið er síðan skilgreint með les-
greiningarprófi, sem staðfestir það
sem vitað var, að barnið getur ekki
lesið og gefur margslungnar fræði-
legar skýringar á þessum vanda
barnsins sem nefnist lesblinda.
Lesblindan er sögð meðfædd, jafn-
vel ættgeng og ólæknandi.
Myndhugsandi börn eru mjög
viðkvæm fyrir kennsluaðferðum og
eigi lestrarkennsla þeirra að ganga
upp þá verður hún að fara fram á
„öryggissvæði“ þeirra og byggja á
reynslu þeirra og myndrænum
hæfileikum. Að kenna lestur má
ekki snúast um það að teyma ráð-
villt og ringlað barn um framandi
slóðir merkingarlausra kennileita.
Börn læra tungumálið í tveimur
áföngum. Fyrst læra þau hljóð-
myndir eigin merkingar-
mynda/-reynslu, læra að nefna
hluti og atburði sem þau varðveita
í reynslubankanum. Síðan læra
þau hvernig orðin, sem þau geta
sagt, líta út – hvernig það, sem
þau hafa upplifað og geta sagt frá,
er skrifað. Máltakan gengur þá
þannig að merkingarmyndir
reynslunnar öðlast hljóðmyndir
tungumálsins og þessar hljóð-
myndir merkingarmyndanna eru
síðan varðveittar í rituðu máli. Orð
málsins eiga sér þannig þrjár
myndir, merkingarmynd, hljóð-
mynd og sjónmynd.
Þegar börn þekkja sjónmyndir
þeirra orða, sem þau hafa á valdi
sínu og eiga innistæðu fyrir í
reynslubankanum, þá hafa þau
lært að lesa.
Með Davis-aðferðinni er hægt að
kenna þeim að lesa sem hljóðaað-
ferðin gefst upp á og sendir frá
sér sem lesblinda.
Lesblinda – hvað er til ráða?
Eftir Sturlu
Kristjánsson » Að kenna lestur má
ekki snúast um það
að teyma ráðvillt og
ringlað barn um fram-
andi slóðir merking-
arlausra kennileita.
Sturla Kristjánsson
Höfundur er sálfræðingur og Davis-
ráðgjafi.
Aukablað alla
þriðjudaga
GÆÐI – ÞEKKING – ÞJÓNUSTA
Frá okkur færðu
skyrturnar þínar
tandurhreinar og
nýstraujaðar
Háaleitisbraut 58-60 • 108 Reykjavík www.bjorg.is • Sími 553 1380
ÞVOTTAHÚS
EFNALAUG
DÚKALEIGA