Morgunblaðið - 04.09.2014, Blaðsíða 13

ESB í máli slóvönsku hjónanna Pere-
nic og telur leiða af þeim dómi að við-
skiptahættir, sem fela í sér að gefið
sé til kynna í lánasamningi að árlegir
vextir séu lægri en raunvextir, teljist
misvísandi í skilningi 1. mgr. 6. gr.
tilskipunar 2005/29/EB um órétt-
mæta viðskiptahætti, að svo miklu
leyti sem þeir leiði eða líklegt sé að
þeir leiði til þess að hinn almenni
neytandi taki viðskiptaákvörðun sem
hann hefði ekki tekið að öðrum kosti.
Málið sem vísað er til varðar kúlu-
lán sem slóvensk hjón tóku hjá fyr-
irtæki sem ekki var fjármálastofnun
en veitti neytendalán á grundvelli
staðlaðra samninga. Árleg hlutfalls-
tala kostnaðar vegna lánsins, þ.e.a.s.
útlagður kostnaður lántakendanna
vegna lánsins, var 48,63% samkvæmt
samningnum en samkvæmt útreikn-
ingum slóvenska dómstólsins sem
dæmdi í málinu var hlutfallstalan í
raun 58,76%. Hjónin höfðuðu mál
fyrir innlendum héraðsdómstól og
kröfðust viðurkenningar á því að
ýmsir skilmálar samningsins væru
ósanngjarnir, auk þess sem þau
kröfðust þess að samningurinn yrði
lýstur ógildur í heild sinni.
Dómstóll ESB taldi m.a. að við-
skiptahættir þar sem árleg hlutfalls-
tala kostnaðar vegna lánasamnings
er sögð lægri en hún raunverulega er
væru taldir misvísandi í skilningi 6.
gr. tilskipunar nr. 29/2005 um órétt-
mæta viðskiptahætti að svo miklu
leyti sem þeir leiði eða líklegt sé að
þeir leiði til þess að hinn almenni
neytandi taki viðskiptaákvörðun sem
hann hefði ekki tekið að öðrum kosti.
Dómstóllinn sló því föstu að það væri
á færi dómstóla aðildarríkjanna að
meta hvort svo væri í hverju tilviki.
Einnig taldi hann að ef innlendur
dómstóll kæmist að þeirri niðurstöðu
að tilteknir viðskiptahættir væru
óréttmætir, væri það aðeins einn
þáttur af mörgum sem innlendur
dómstóll þyrfti að hafa í huga við mat
á því hvort samningsskilmálar í lána-
samningi um útlagðan kostnað neyt-
enda væru óréttmætir eða ekki.
Því má ætla að íslenskum dóm-
stólum yrði gert að meta hvort sú
framkvæmd að tiltaka 0% verðbólgu
í lánasamningi, en undanskilja verð-
bætur væri óréttmæt, t.d. vegna þess
að árleg hlutfallstala kostnaðar
vegna slíkra lána væri sögð lægri en
hún er í raun og veru og að slíkt hefði
verið ákvörðunarástæða hjá lántak-
andanum. Þá gætu íslenskir dóm-
stólar komist að þeirri niðurstöðu að
tiltekinn samningsskilmáli væri
óréttmætur, án þess að slíkt hefði
áhrif á matið um gildi eða ógildi
samningsins í heild.
Morgunblaðið/Golli
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 4. SEPTEMBER 2014 13SJÓNARHÓLL
Umferðarmiðstöðin BSÍ • 101 Reykjavík • 580 5400 • main@re.is • www.re.is
VIÐ
SKUTLUM
ÞÉR! Alltaf laus sæti
Frí þráðlaus internet-
tenging í öllum bílum
Hagkvæmur kostur
Alltaf ferðir
Ferðatími u.þ.b.
45 mínútur
Umhverfisvænt*Miðast við að keyptur sé miði fram og tilbaka á : 3.500 kr.
1.750 kr.*
FYRIR AÐEINS
Kauptu miða núna á
www.flugrutan.is
Áætlunarferðir Flugrútunnar eru í tengslum við allar
komur og brottfarir flugvéla um Keflavíkurflugvöll.
OR
EX
PO
•
w
w
w
.e
xp
o.
is
BÓKIN
Viðskiptablaðamaðurinn Martin
Wolf, aðstoðarritstjóri Financial Tim-
es, er maður sem veit sínu viti um
fjármál. Ætti því ekki
að koma á óvart að
glæný bók hans um
alþjóðlega fjár-
málahrunið hefur
vakið töluverða at-
hygli, og þykir
merkileg viðbót við
þá röð verka sem
reynt hafa að skýra
hvaða öfl voru að
verkum þegar fjár-
málakerfi heimsins
riðaði næstum til falls
á árunum 2007-2008.
Titill bókarinnar er
The Shifts and the Shocks: What
we’ve learned – and have still to learn
– from the financial crisis og kemur
út í dag, fimmtudag.
Gagnrýnendur hafa þó löngu kom-
ið höndum á eintök af bókinni og eru
almennt hrifnir af verkinu.
Ekki ómerkilegri maður en Nób-
elsverðlaunahafinn Joseph Stiglitz
skrifaði lofsverða umsögn um bókina
í FT í síðustu viku. Bendir hann m.a.
á að bókin sé ólík fyrri verkum um
sama efni í því hvernig hún greinir
hvers vegna gengur eins hægt og
raun ber vitni að hressa hagkerfi
þjóða heims al-
mennilega við.
Kaupmáttur launa
á Vesturlöndum bif-
ast varla, atvinnu-
leysi er mikið í Evr-
ópu og sérstakt
áhyggjuefni gríð-
armikið atvinnuleysi
meðal ungmenna á
Spáni og í Grikk-
landi. Er ekki seinna
vænna að skilja hvar
hnífurinn stendur í
kúnni.
Lesendur Við-
skiptaMoggans hafa eflaust skiptar
skoðanir á Stiglitz og vilja taka því
sem frá honum kemur með fyrirvara,
en nóbelsverðlaunahafinn er þó
merkilega gagnrýninn á þá nið-
urstöðu Wolf að mikið liggi á að
stokka upp fjármálakerfið og koma
sem sterkustum böndum á bankana.
Stiglitz myndi vilja ganga enn lengra
en það, vitaskuld. ai@mbl.is
Martin Wolf kafar
ofan í kreppuna
Fyrir EFTA-dómstólnum er nú rekið áhugavertmál Alþjóðaknattspyrnusambandsins (FIFA) áhendur Eftirlitsstofnun EFTA (ESA). Málið
snýst um ákvörðun norskra stjórnvalda um að skylda
áskriftarstöðvar til þess að sýna alla leikina á heims-
meistarakeppninni í knattspyrnu í opinni dagskrá.
Ákvörðunin var rökstudd með vísan til þess að keppnin
væri svo mikilvægur viðburður fyrir norskt samfélag
að nauðsynlegt væri að hafa leikina í opinni dagskrá.
FIFA taldi sig ekki geta unað þessari reglusetningu
enda hefðu reglurnar neikvæð áhrif á sölu FIFA á rétti
til að sjónvarpa íþróttaviðburðum.
Ákvörðun norskra stjórnvalda byggist á tilskipun
ESB nr. 2010/13/ESB en hún mælir fyrir um reglur
sem skulu gilda fyrir aðila sem reka sjónvarpsstöðvar
innan ESB. Í 14. gr. tilskipunarinnar segir: „Hvert að-
ildarríki um sig getur gert ráðstaf-
anir í samræmi við lög [ESB] til að
tryggja að sjónvarpsrekendur, sem
heyra undir lögsögu þess, sendi
ekki út í lokaðri dagskrá frá við-
burðum sem það aðildarríki telur
hafa verulega þýðingu fyrir þegn-
ana og komi þannig í veg fyrir að
stór hluti almennings í því aðild-
arríki hafi möguleika á að fylgjast
með slíkum viðburðum í beinni út-
sendingu, eða seinkaðri útsendingu,
í opinni sjónvarpsdagskrá.“
Samkvæmt þessu ákvæði geta
aðildarríki ESB (og EFTA ríkin, þ.m.t. Ísland) ákveðið
að tilteknir íþróttaviðburðir hafi svo mikla almenna
þýðingu að hyggist sjónvarpsstöð sýna vissa íþrótta-
kappleiki geti hún ekki lokað útsendingu sinni og haft
hana einungis aðgengilega fyrir áskrifendur. Líkt og
fyrr greinir ákvað Noregur að nýta sér þessa heimild
og boðaði með fyrirvara að reglugerð yrði sett þar sem
tiltekið yrði að lokakeppni heimsmeistarakeppninnar í
fótbolta hefði svo mikla þýðingu fyrir norskt samfélag
að sýna bæri hana í opinni dagskrá.
Vegna aðildar EFTA-ríkjanna að EES-samningnum
ber þeim, þ.m.t. Íslandi, að breyta landslögum sínum
þannig að þau uppfylli ákvæði umræddrar tilskipunar.
Ekki verður séð að ákvæði hennar hafi að öllu leyti
verið tekin upp í íslenskan rétt, en í því frumvarpi sem
síðar varð að lögum um fjölmiðla nr. 38/2011 segir að
frumvarpið uppfylli „lágmarkskröfur“ sem tilskipunin
geri til EFTA-ríkjanna. Svo virðist sem íslensk stjórn-
völd hafi einungis innleitt grundvallarákvæði tilskip-
unarinnar en ekki önnur sem þeim var heimilt að inn-
leiða.
Af lestri laga nr. 38/2011 um fjölmiðla er því ljóst að
íslensk stjórnvöld hafa ákveðið að ganga skemur heldur
en ákvæði 14. gr. tilskipunarinnar mælir fyrir um. Í 65.
gr. laganna, sem breytti höfundalögum nr. 73/1972,
segir: „Nú sendir útvarpsstöð er nýtur verndar sam-
kvæmt lögum þessum út viðburð, sem vekur mikinn
áhuga á meðal almennings, á grundvelli samnings um
einkarétt til útsendingar og er þá […] annarri útvarps-
stöð sem hefur staðfestu á Evrópska efnahagssvæðinu
heimilt að senda út stutt myndskeið að eigin vali frá
viðkomandi viðburði. Heimild
þessi nær þó eingöngu til útsend-
ingar slíkra myndskeiða í al-
mennum fréttaþáttum …“.
Af framansögðu leiðir að ís-
lenskum stjórnvöldum er sam-
kvæmt núgildandi lögum léð mun
minna svigrúm en mælt er fyrir
um í 14. gr. tilskipunarinnar.
Miðað við núgildandi regluverk
er því fjölmiðli heimilt að tak-
marka sjónvarpsútsendingar af
íþróttaviðburðum ef hann hefur
einkarétt til þess að sýna af við-
burðinum en aðrir fjölmiðlar hafa einungis heimild til
að senda út stutt myndskeið í almennum fréttaþáttum.
Aftur á móti er ekkert því til fyrirstöðu að ganga
lengra og lögfesta heimild 14. gr. tilskipunarinnar og
mæla þar með fyrir um heimild til handa stjórnvöldum
til að skylda fjölmiðla til að sýna frá íþróttaviðburðum í
opinni dagskrá sem hafa almenna samfélagslega þýð-
ingu. Skynsamlegt væri þó að bíða eftir niðurstöðu
EFTA-dómstólsins áður en slíkt yrði gert þar sem ein-
ungis eftir birtingu dómsins verður ljóst hvort ákvörð-
un norskra stjórnvalda sé í samræmi við EES-rétt.
Miðað við dómafordæmi Evrópudómstólsins í sambæri-
legum málum, sem UEFA og FIFA hafa höfðað fyrir
þeim dómstóli, eru líkur á því að FIFA tapi máli sínu
fyrir EFTA-dómstólnum.
Mál FIFA fyrir EFTA-dómstólnum
LÖGFRÆÐI
Finnur Magnússon,
lögmaður á JURIS lögmannsstofu og aðjunkt
við lagadeild Háskóla Íslands.
”
Vegna aðildar EFTA-
ríkjanna að EES-
samningnum ber
þeim, þ.m.t. Íslandi,
að breyta landslögum
sínum þannig að þau
uppfylli ákvæði um-
ræddrar tilskipunar.