Morgunblaðið - Sunnudagur - 02.11.2014, Blaðsíða 16

16 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 2.11. 2014
Fjölskyldan Það getur verið erfitt að vakna í rökkrinu og fara fram úr heitu ból-inu. Til að gera stundina notalegri mætti klæða ungviðið í notalega
sloppa, kveikja á nokkrum kertaljósum við morgunverðarborðið og
klæða sig svo þegar allir hafa borðað og komið hita í kroppinn.
Morgunmatur í skammdeginu
Morgunblaðið hitti ungt fólkfrá öllum norrænu þjóð-unum sem statt var hér á
landi til að taka þátt í umræðum um
umhverfismál í tilefni 25 ára afmæl-
is umhverfismerkisins Svansins. Þau
heita Hugrún Geirsdóttir, 29 ára,
Mads Wædegaard, 18 ára, Dan-
mörku, Sara Fosstvedt, 30 ára, Nor-
egi, David Collste, 26 ára, Svíþjóð,
og Mia Halmén, 25 ára, Finnlandi,
og voru sammála um að upp væri
að vaxa kynslóð meðvitaðri neyt-
enda. Ýmislegt vantaði þó upp á ef
snúa ætti við slæmri þróun í um-
hverfismálum.
Hver er ykkar snertiflötur við
umhverfismál?
Hugrún: „Ég er í mastersnámi í
Háskóla Íslands í umhverfis- og
auðlindafræði.
Wædegaard: „Ég er í menntaskóla
en hef mikinn áhuga á við-
skiptafræði og samfélagsmálum og
óneitanlega eru umhverfismál tengd
því. Og ég er auðvitað framtíð-
arneytandinn.“
Fosstvedt: „Ég er hönnuður með
mitt eigið fatamerki. Ég spái mikið í
umhverfismál og nota til að mynda
lífræna bómull í fatalínu mína. Ég
var beðin að koma hingað því ég til-
heyri þessum textílheimi en innan
tískuheimsins eru umhverfistengd
vandamál.“
Collste: „Mín tenging er meðal
annars sú að ég hef starfað fyrir
umhverfisverkefni Sameinuðu þjóð-
anna þar sem einblínt er á sjálf-
bærni og framleiðsluferli.“
Halmén: „Ég hef unnið bæði sjálf-
boðavinnu í tengslum við umhverf-
ismál en einnig í tengslum við há-
skólanám mitt en ég hef lært
ferðamálafræði og starfað fyrir
ferðamálaráð Helsinki. Þar er þróun
sjálfbærrar ferðaþjónustu ofarlega á
blaði.“
Hvað er ykkur ofarlega í huga í
umhverfismálum?
Wædegaard: „Ég held að í raun sé
ómögulegt að hafa ekki áhuga á um-
hverfismálum í dag. Við viljum öll
að börnin okkar geti búið í heimi
þar sem þau geta andað og haft að-
gang að ómenguðu vatni og mat.
Áhrif af okkar eigin neyslu er það
sem fólk þarf að vakna til vitundar
um. Ég hef áhyggjur af því að það
þurfi eitthvað of stórt og dýrkeypt
að gerast til að við förum að breyta
einhverju. Enginn vill breyta lífsstíl
sínum, allir vilja hafa það gott og
það er helsta vandamálið að það er
einmitt ekki þannig. Við getum ekki
öll verið á stórum bíl og keypt ný
föt fyrir hvern dag. Það dæmi geng-
ur ekki upp.“
Hugrún: „Mér er efst í huga hve
mikilvægt er að það verði hugar-
farsbreyting. Bæði hjá hinum al-
menna borgara og hjá stjórnmála-
mönnum. Að það sé hægt að breyta
þessari gróðahugsun og það skiljist
að við getum tekið ábyrgð á eigin
gjörðum og stuðlað þannig að betra
umhverfi í heild fyrir allan heiminn.
Allar upplýsingar eru aðgengilegar,
við þekkjum helstu staðreyndir um
það sem er efst í umræðunni eins
og loftslagsmál en það sem skortir
er aðgerðahæfnin; að við förum
samfara þessum upplýsingum að
gera eitthvað. Ég hef tekið fyrir
umhverfismennt ogloftslagsbreyt-
ingar í mínu námi svo það eru
margir þættir þar sem eru mér
hugleiknir. Afleiðingar loftslags-
breytinga eru svo víðtækar, allt frá
bráðnun jökla hér heima upp í felli-
bylji í Bandaríkjunum. En það eru
líka önnur áhyggjuefni eins og að
hugmyndafræðin um heildrænt
samfélag, sem við öll höfum áhrif á,
virðist ekki ná fótfestu. Hugmyndin
um sjálfbæra þróun ætti að komast
á flug innan stefnumála ríkisstjórna
í heiminum en þar vantar verulega
á.“
Fosstvedt: „Í ljósi starfs míns sem
fatahönnuðar er mér ofarlega í huga
það sem snýr að fataframleiðslu í
heiminum. Ég hef áhyggjur af
neyslunni, við kaupum of mikið –
sem hljómar kannski kaldhæðn-
islega þar sem ég er að búa til og
selja föt, en mitt innlegg er að búa
til föt sem endast lengi, úr góðum
og náttúrulegum efnum. Ég vil að
fólk kaupi minna og það er stóra
málið í heiminum; of mikil neysla.“
Collste: „Sjálfbærni og að þróa
hana í öllum greinum samfélagsins
er mér ofarlega í huga. Með því
vinnum við bæði umhverfinu í hag
en um leið erum við að vinna gegn
fátækt í þriðja heiminum. Þetta eru
enda afar tengd mál.“
Halmén: „Ég hef mikinn áhuga á
umhverfismálum í tengslum við
ferðaiðnaðinn og sjálfbærni innan
hans. Skortur á auðlindum og of
mikil neysla eru stóru vandamálin
frá mínum bæjardyrum séð. Það
verður líka hvað erfiðast að breyta
neyslu jarðarbúa, sem snýst of mik-
ið um að fólk kaupir of mikið og
hluti sem það notar stutt því þeir
endast ekki lengi og hendir svo.“
Haldið þið að ykkar kynslóð sé
meðvitaðri um umhverfismál en
kynslóðirnar á undan?
Hugrún: „Ég held að mjög margir
hafi ágæta þekkingu á umhverf-
ismálum, kunni skil á staðreynd-
unum að baki þeim en geri lítið til
að breyta hlutunum. Ég held samt
að mín kynslóð og komandi kyn-
slóðir verði meðvitaðri um sitt hlut-
verk í því að breyta hlutunum á víð-
tækan hátt.“
Wædegaard: „Ég held að það sé
ýmislegt sem mín kynslóð passar
sig á að gera og gera ekki sem fyrri
kynslóðir spá ekkert í. Þetta eru
litlu atriðin. Ég myndi til dæmis
aldrei láta vatnið bara renna meðan
ég er að bursta tennurnar, ég reyni
alltaf á allan mögulegan hátt að
spara orku og auðlindir. Það er orð-
inn sjálfsagður partur af því að
alast upp á 21. öldinni. Fyrir nokkr-
um áratugum hefði enginn spáð í
bensíneyðslu bíla og þannig. Við er-
um upplýst frá vöggu.“
Fosstvedt: „Ég tel að unga fólkið sé
upplýstari. Kannski er það vegna
þess að við erum klárari á netið!
Þetta er öld upplýsingar. Við höfum
aðgang að alls kyns upplýsingum.
Ég held að það sé að stærstum
hluta því að þakka. Það er næstum
ómögulegt að vera illa upplýstur um
þessi mál. Þetta hefur breyst á bara
örfáum árum.“
Collste: „Já, það er algjör kynslóða-
munur. Fyrir nokkrum vikum vor-
um við með stærstu mótmælagöngu
fyrir umhverfið í sögunni um allan
heim. Stærsta mótmælagangan var í
New York þar sem 300.000 manns
marseruðu, ég var sjálfur í Amst-
erdam. Við höfum ekki séð svo stór
mótmæli um allan heim frá því að
stríðið í Víetnam var. Ég held að
fólk sé að vakna. Fólk í mínum
heimabæ í Svíþjóð, sem er lítill, vin-
ir mínir sem höfðu engan áhuga á
þessu ekki alls fyrir löngu, eru flest-
ir farnir að ræða þetta í dag að
fyrra bragði. Umhverfismál eru
nokkuð sem fólk ræðir orðið um í
partíum og ekki bara fólk sem er
sérstaklega ástríðufullt í þessu,
þetta er bara orðið almennt um-
ræðuefni.“
Halmén: „Maður sér þetta með
kynslóðamuninn einna skýrast á
fundum sem þessum í dag. Það er
allt öðruvísi að hlusta á það sem
fyrirtæki segja og það sem yngri
kynslóðir hafa til málanna að
leggja.“
Eruð þið bjartsýn fyrir hönd um-
hverfisins?
Hugrún: „Ég vil vera bjartsýn. Ég
held að það sé eina leiðin til að geta
horft fram á veginn. Sjálf er ég í
námi sem er lausnamiðað og það er
auðvitað svo að í raun búum við yfir
fjölmörgum lausnum en það er bara
spurning hvernig við förum að því
að nýta þær og fá breytingarnar í
gegn.“
Fosstvedt: „Ég veit það ekki. Við
hér á norrænum slóðum erum svo
rík og svo fá – við finnum ekki lofts-
lagsbreytingarnar á líkama okkar
eins og fólkið í Þriðja heiminum. En
ég reyni að vera bjartsýn. Við þurf-
um að huga að því að fjárfesta í
sjálfbærum viðskiptatækifærum og
vörum. Og spara orku, það eru litlu
verkefnin sem við getum sinnt. Það
sem við getum gert er að vera góð
fyrirmynd því neysla okkar er
vandamálið og þriðji heimurinn
horfir til ríkari landa og vill það
sama og við.“
Collste: „Já og nei, ég er bjartsýnn
og svartsýnn. Fræg spá fyrir fram-
tíðarheiminum út frá umhverfinu er
til frá árinu 1972. Þá var gert líkan
af heiminum og þeirri þróun sem
gæti orðið á umhverfi hans næstu
50 árin. Sú spá hefur hingað til ræst
skref fyrir skref og miðað við hana
er framtíðin svört. Við erum ofur-
neytendur, við þurfum að breyta
þessari neyslu, það er enginn annar
kostur. Ég er bjartsýnn því fólk er
farið að hugsa út fyrir kassann og
hvað er hægt að gera í litlum skref-
um.“
Halmén: „Ég trúi því að okkar
kynslóð muni koma betur fram við
umhverfið en auðvitað er von manns
breytileg frá degi til dags. Stundum
finnst manni þetta vonlaust verkefni
en maður reynir að vera jákvæður.“
UNGIR NEYTENDUR
Helsta vanda-
málið er að
allir vilja hafa
það gott
Frá vinstri: David Collste, Sara Fosstvedt, Hugrún Geirsdóttir, Mads Wædegaard og Mia Halmén.
Morgunblaðið/Þórður
FIMMMENNINGAR FRÁ ÖLLUM NORRÆNU RÍKJUNUM
SEGJA MIKILVÆGT AÐ NORÐURLANDABÚAR SÉU FYRIR-
MYND OG ÞURFI AÐ MINNKA NEYSLU.
Júlía Margrét Alexandersdóttir julia@mbl.is
„Við þekkjum helstu staðreyndir um
það sem er efst í umræðunni eins og
loftslagsmál en það sem skortir er
aðgerðahæfnin.“
Hugrún Geirsdóttir
„Þetta eru litlu atriðin. Ég myndi til
dæmis aldrei láta vatnið bara renna
meðan ég er að bursta tennurnar.“
Mads Wædegaard
„Ég tel að unga fólkið sé upplýstara.
Kannski er það vegna þess að við er-
um klárari á netið!“
Sara Fosstvedt
„Umhverfismál eru nokkuð sem fólk
ræðir orðið um í partíum og ekki
bara fólk sem er sérstaklega ástríðu-
fullt í þessu.“
David Collste
„Það verður líka hvað erfiðast að
breyta neyslu jarðarbúa, sem snýst of
mikið um að fólk kaupir of mikið.“
Mia Halmén