Selfoss - 27.02.2014, Blaðsíða 8

8 27. febrúar 2014
Veturinn hjá fuglunum
„Ég held að engu sé logið þegar ég fullyrði að Ölfusforir séu stærsta fuglasvæðið,“
segir Jóhann Óli Hilmarsson fuglafræðingur.
Flestir leggja að jöfnu, sumar og fugla. En þó að vissu-lega sé minna af fuglum á
veturna, þá eru ýmsir þættir sem
hjálpast að við að gera vetrarfugla-
fánuna fjölbreyttari en vænta má,
miðað við hnattstöðu okkar. Við
búum við úthafsloftslag og svo fáum
við grein af Golfstraumnum upp-
að sunnanverðu landinu, auk þess
sem jarðhitinn hjálpar til. Það er því
ávalt talsvert um fugla sem þreyja
þorrann og góuna. Það eru ekki síst
fjörufuglar, sem komast af, þó að
vetur og skammdegi grúfi yfir láði
og legi. Fjörurnar leggur ekki og þar
er víða gnótt ætis.
Vatnafuglar eiga sér líka athvarf,
því margir af bestu ferskvatnsstöð-
um landsins eru á Suðurlandi. Hér
er stærstu lindár landsins, að Laxá
í S-Þingeyjarsýslu undanskilinni:
Sog, Brúará, Eldvatn og fleiri ár í
Meðallandi og Landbroti, svo og
Rangárnar. Miklar uppsprettur eru
á nokkrum stöðum, sem tengjast
flestir fyrrnefndum ám: Þingvalla-
vatn og í Fljótsbotnar í Meðallandi.
Jafnframt er hluti Hlíðarvatns í
Selvogi ísalaust í hörðustu vetrum.
Áhrifa jarðhita gætir víða og ég held
að engu sé logið þegar ég fullyrði að
Ölfusforir séu stærsta fuglasvæð-
ið, þar sem jarðhiti heldur opnum
tjörnum og lækjum á veturna, en
þar gætir einnig áhrifa kaldavermsla.
Vetrargestir
Þó merkilegt sé, sækir talsvert af
fuglum hingað til lands til vetr-
ardvalar. Flestir koma norðan að,
algengasti vetrargesturinn hér við
land er bjartmáfur, sem er varp-
fugl á Grænlandi, Baffinslandi og
nálægum eyjum. Bjartmáfar sjást
helst í höfnum, kringum fiskibáta
og sækja jafnvel í brauð þar sem
fuglum er gefið. Bjartmáfurinn
er t.d. algengasti máfurinn í Þor-
lákshöfn á veturna. Annar kunnur
vetrargestur að norðan er æðarkóng-
ur. Æðarkóngarnir eru jafnan með
æðarfuglum og parast stundum
með æðarkollum. Þeir sjást árlega
á svæðinu frá Þjórsárósum og í Þor-
lákshöfn.
En það koma ekki allir vetrargest-
ir af hánorrænum slóðum. Gráhegr-
ar og hvinendur koma frá Skandin-
avíu. Gráhegrinn er mjög sérstakur,
sérstaklega á flugi, með sinn langa
háls og fætur og breiðu vængi.
Hingað koma aðallega ungfuglar
frá Noregi. Stakir fuglar eða fáeinir
saman sjást um land allt í fjörum,
við ár, læki, tjarnir og vötn þar sem
íslaust er og fisks að vænta, oftast
þó á Suður- og Suðvesturlandi,
stöku fuglar halda til sumarlangt.
Hegrarnir eru hvergi algengari en í
Ölfusforum, þar hafa sést á þriðja
tuginn. Hvinöndin er náskyld hús-
önd og eru þær frænkur algengar
á Soginu, Apavatni, Laugarvatni,
Brúará og Fljótsbotnum á veturna.
Fjöruspóar eru ársvissir vetrargestir
í skerjagarðinum á Eyrum, en óvíst
er um uppruna þeirra.
Flækingar
Í vetur hefur óvenju mikið borið
á hraknings- eða flækingsfuglum á
landinu. Þeir hafa komið bæði aust-
ur og vestur um haf. Ameríkanar
hafa verið óvenju algengir. Fyrsti
„kaninn“ sem sást hér var brúðönd
í Vestmannaeyjum í lok nóvember,
en síðan voru að finnast fuglar allan
desember og janúar. Umtalaður
seylutittlingur (brjósttittlingur) í
Hafnarfirði er orðinn þekktur með-
al evrópskra fuglaskoðara og hefur
sennilega enginn fugl verið skoðaður
af jafnmörgum hér á landi fyrr og
síðar. Við sunnlendingar höfum ver-
ið frekar afskiptir í þessari innrás. Þó
fundust tvær brúðendur og sefgoði
í Eyjum og flóðhæna í Fljótshverfi.
Það er aðeins í þriðja sinn sem hún
sést hérlendis. Korpönd í Þorláks-
höfn er af evrópskum uppruna og
ljóshöfðasteggur á Stokkseyri, reynd-
ar kominn vestan um haf, er búinn
að halda þar til um árabil.
Fóðrun
Það er góður siður að fóðra fugl-
ana í vetrarhörkum. Fjölbreytt
fóður eykur líkurnar á að fá sjald-
séðari gesti í heimsókn. Fánan er
stöðugum breytingum undirorpin
og á það líka við um þá fugla sem
heimsækja gjafmilda garðeigendur
á veturna. Svartþrestir eru að nema
land „fyrir austan fjall“. Þeir hafa
orpið á Innnesjum um árabil og
eru sums staðar orðnir algengari
en skógarþrösturinn. Þeir eru mjög
heimakærir, verpa og halda til í sömu
görðunum árið um kring, hafi þeir
nóg æti. Krossnefur er annar nýr
landnemi. Hann sækir gjarnan í sól-
blómafræ og annað fóður sem ætl-
að er auðnutittlingum, sérstaklega í Krummi dansar fyrir ljósmyndarann á Stokkseyri.
Húsendur eru algengir vetrargestir frá Mývatni og Laxá á Sogi, brúará, apavatni og Laugarvatni.