Selfoss - 13.03.2014, Side 14

14 13. MARS 2014
Kirkjubæjarklaustur var það
Margt fólk hefur haft samband eftir síðustu myndbirtingu í
blaðinu 27. febrúar sl. Heimafólk
fyrir austan átti ekki í vandræðum
með að þekkja bæinn; gamla bæinn
á Kirkjubæjarklaustri og skólahús-
næði á Klaustri. Skólinn var byggð-
ur 1917 og kennt í honum til 1950.
Skólahúsið var rifið og efnið notað
í ýmis hús í hreppnum þar á meðal
gangnamannahúsið í Leiðólfsfelli,
segir einn heimildarmanna.
Systrafoss er þurr á myndinni,
hann rennur ekki niður bergið.
Stundum gerist það í þurrkatíð
að fossinn þornar um tíma, sem
betur fer er það sjaldan. Árið 1945
var byrjað að planta birkitrjám í
hlíðina á Klaustri. Í dag setur
skógræktin mjög mikinn svip á
umhverfið.
Myndin af Gamla bænum er
talin tekin einhvern tímann á ár-
unum 1929 til 1936. Húsráðendur
voru þá þau Elín Sigurðardóttir og
Lárus Helgason. Annar heimildar-
maður er nákvæmari á myndatöku:
Á mynd sem talin er frá um 1930
er kvisturinn á gamla húsinu t.v.
ekki kominn. Og annar kveður
myndina eldri: Húsið (skólahús-
ið) var flutt frá Kleifum og var
þinghús (stúkuhús) Kleifarhrepps.
Myndin er liklega tekin fyrir 1921
því það eru engar loftnetsstangir
á myndinni en þær komu 1921.
Gamli bærinn var um langt
árabil eina íbúðarhúsið á Kirkju-
bæjarklaustri. Húsið heitir einfald-
lega Kirkjubæjarklaustur l. Í tíð
Lárusar og Elínar bjuggu margir í
bænum og gestagangur var mikill.
Var því brugðið á það ráð að byggja
gistihús á Klaustri árið 1939. Var
það með þeim fyrstu á landsbyggð-
inni.
Skólahúsið gegndi öðrum hlut-
verkum eins og upplýst hefur verið:
Meistari Kjarval hafði aðstöðu í
þessu gamla skólahúsi, þegar hann
var að mála hérna á árunum 1940
til 1950. Lítill drengur var þá að
sniglast í kringum Kjarval, hann
heitir Guðundur Guðmunds-
son, betur þekktur undir lista-
mannanafninu Erró.
Upplýsingum verður komið til
Héraðsskjalasafns Árnesinga.
Þekk ir Þú fóLk ið?
Héraðsskjalasafn Árnesinga hef-
ur á undanförnum árum feng-
ið fjölda merkra ljósmynda.
Hérðasskjalasafnið fékk ásamt
Héraðsskjalasöfnunum á Egils-
stöðum og Sauðárkróki styrk frá
Mennta- og menningarmálaráðu-
neyti til atvinnuskapandi verkefn-
is við innskönnun og skráningu á
ljóstmyndum. Sveitarfélagið Ár-
borg og Menningarráð Suðurlands
styrkja verkefnið svo sérstaklega hér
í héraði.
Á héraðsskjalasafninu eru nú
um 150.000 ljósmyndir. Rúmlega
70.000 ljósmyndir er nú búið að
skanna og skrá um 50.000.
Mikil vinna liggur að baki skrán-
ingu á ljósmyndum og oft á tíðum
er ekki hægt að greina nákvæmlega
frá viðburðum eða þekkja einstak-
linga á myndunum. Mikilvægt er
að geta leitað til almennings og fá
aðstoð við skráninguna. Birting
ljósmynda með þessum hætti er í
raun samvinnuverkefni þeirra sem
lesa blaðið og héraðsskjalasafnsins.
Þeir sem hafa frekari upplýsingar
eru hvattir til að senda okkur tölvu-
póst á myndasetur@heradsskjala-
safn.is eða heimsækja okkur. Þá
minnum við á myndasíðuna okkar
myndasetur.is en þar eru myndir
aðgengilegar.
úr Harð Haus (5)
Að snæða dægrin
Meðal stórbóka sem í boði voru fyrir hóflegt verð á Bókamarkaðn-
um í Laugardalnum/Reykjavík var
Skeiðabókin, stórvirki Jóns í Vorsa-
bæ og ritsafn Þorsteins frá Hamri,
hátt í 700 síður í stóru broti og með
formála Njarðar P. Njarðvík.
NPN segir:„Veislan er neyslusam-
félag nútímans. Skáldinu er ekki
boðið, en fer samt staðráðið

að skyggna eitthvað af aldarsvipnum
sem mótar
ásjónur gestanna meðan þeir snæða
dægrin
og skola þeim niður með stríðsöli
drukknu af stút.

Skáldið horfir, sér og skilur – og
hugsar sitt. Hlutverk þess er að
rýna samtíð sína, verða vitni að
því sem gerist og flytja það bæði
samtíðarmönnum sínum og af-
komendum. “
Annars staðar segir NPN: „Þarna
er líka að finna titilljóð bókarinnar
Jórvík. Þar er vísun í vesturför Egils
Skallagrímssonar og einkum vísað til
59. – 61. kafla Eglu, en auk þess skír-
skotað til Vermalandsferðar Egils og
vísunnar sem hann yrkir til Ásgerðar.
En jafnframt er augljóst að ljóðið
Jórvík fjallar ekki um Egil, heldur
um nútímann, um „oss frændur“
sem er „varnað höfuðlausnar“. Egill
bar ekki fram „marklítið drykkju-
raus“ eins og við, enda leysum við
ekki höfuð okkar í ljóði Þorsteins.
Þótt vel sé flutt þarf meira en raus til
að bjarga tilveru sinni. Innihaldslítið
fleipur kemur ekki í stað baráttu.“

Jórvík
Sem löngum fyrr
er oss frændum varnað höfuðlausnar;
svölur klaka við glugg
og spyrji vinir vorir hvað kvæði líði
svörum vér frændur jafnan
að ekki er ort.

Vermalandsferðir vorar
eru að sönnu heldur rislitlar –
vér höfum verið friðmenn hér á götun-
um;
síðustu forvöð að játa
að umsvif vor mættu vera meiri.

Vér hneigjum dauðadæmd höfuð í feld
í milli þess að vér kneifum hvert full –
og faldur kemur oss í hug skáldum
meðan þekjan er rofin með hægð;
um síðir bindur blóðöx enda
á marklítið drykkjuraus vort:
Hið besta er kvæðið flutt.
Þorsteinn frá Hamri 1967
Ingi Heiðmar Jónsson
Þekkirðu bæinn?
Að þessu sinni birtum við mynd af bæ sem ekki hefur verið staðsettur.
Myndasmiður er óþekktur. Hvað-
an er myndin og hvenær gæti hún
verið tekin? Frekari upplýsingar um
byggingarsögu eða ábúenda væri
gaman að fá. Ef marka má undirtekt-
ir við síðustu mynd sem við óskuð-
um eftir að væri borin kennsl á erum
við bjartsýn á lausn. Upplýsingar eru
vel þegnar, á ritstjóra á torlakur@
fotspor.is eða í síma 8942098. Þá
má hafa beint samband við Héraðs-
skjalasafn Árnesinga.