Selfoss - 17.07.2014, Side 8

3 m/s - raforkuframleiðsla hefst 15 m/s 28 m/s 34 m/s - raforkuframleiðsla stöðvastKjöraðstæður til raforkuvinnslu
Það er allt í lagi
að það blási svolítið
Í Búrfellsstöð við Þjórsá er gagnvirk orkusýning og skammt norður af stöðinni
eru fyrstu vindmyllur Landsvirkjunar. Þeim er ætlað að veita vísbendingar um
framtíðarmöguleika í beislun íslenska roksins. Við vonum auðvitað að sumarið
Velkomin í heimsókn í sumar!
Búrfellsstöð

Starfsfólk tekur á móti gestum við vindmyllurnar
www.landsvirkjun.is/heimsoknir
8 17. júlí 2014
Erum við viðbúin?
Hver er viðnámsþróttur samfélaga sem búa við náttúruvá?
Markviss uppbygging meistara- og doktorsnáms á Suðurlandi.
Stefnt er að því að á Selfossi verði til alþjóðlegt háskólaumhverfi samfélags í
jarðskjálfta- og eldfjallalandi sem laði til sín vísindamenn, stefnumótendur og
nemendur hvaðanæva að úr heiminum.
Í sumar hefur Rannsóknarmiðstöð
Háskóla Ísland á Selfossi í jarðskjálfta-
verkfræði og Háskólafélag Suðurlands
staðið fyrir alþjóðlegu námskeiði fyr-
ir meistara- og doktorsnemendur í
tækni-, jarð- og félagsvísindum. Á
námskeiðinu sem bar yfirskriftina“-
Urban Resilience in Disaster-Prone
Areas“ var sérstaklega fjallað um þá
þætti sem áhrif hafa á viðnámsþrótt
samfélaga sem búa við náttúruvá.
Umsjón með námskeiðinu hafði dr.
Ásthildur Elva Bernharðsdóttir en
ásamt henni kenndu á námskeiðinu,
dr. Delta Silva og dr. John Osteraas.
„Áhrif náttúruvár á byggð er áhætt-
an sem sveitarfélög og sérstaklega
þeir sem koma að almannavörnum
glíma við,“ segir Ásthildur. „Glím-
an við náttúruvá spannar frá leit að
skilningi á eðli hinna ýmsu fyrirbæra
sem flokkast undir náttúruvá til skiln-
ings á hvernig maðurinn með hegðun
sinni og mótun umhverfis getur haft
áhrif á seiglu samfélaga til að lifa við
áhættu vegna náttúruvár og standa
af sér afleiðingar náttúruhamfara.“
Hvaða þættir draga úr getu samfélags-
ins til að meta og bregðast við áhættu
af náttúruvá?
Ásthildur segir landfræðilega stað-
setningu íbúakjarna og aðgengilegt
byggingarefni skipta sköpum en aðrir
þætti eins og pólitískir, menningar-
legir og sögulegir geta einnig vegið
þungt. Nemendur hafi beitt sjónar-
miði námskeiðisins á fyrri rannsóknir
sem þeir höfðu sjálfir komið að sem
og á nýjar rannsóknir sem voru sér-
staklega kynntar á námskeiðinu. Og
Ásthildur skilgreinir verkefni sem
nemendur glímdu við. Hér eru tekin
dæmi um viðfagsefnin:
Nemandi rannsakar jarðskjálfta-
virkni í Mongolíu sem hluta af
doktorsverkefni. Hvers vegna nær
jarðskjálftaógnin ekki meiri athygli
stjórnvalda þrátt fyrir að landið liggi
á þéttriðnu sprungusvæði? Skýringar
taldi hún mega finna í strjálbýli lands-
ins og því að annars konar náttúru-
hamfarir eru tíðari, hættulegri og
fjárfrekari. Mongolía er fátækt land
og skortur á fjármagni hindrar bæði
rannsóknir og forvarnarvinnu. Mun
fleiri jarðvísindamenn vinna við
námuiðnaðinn en við jarðskjálftar-
annsóknir.
Annar nemandi með bakgrunn í
arkitektúr hafði unnið verkefni sem
fól í sér tillögu að borgarskipulagi
fyrir Harisiddi í Kathmandudalnum
í Nepal og skýrði hvernig slík áætlun
getur stuðlað að skipulagi sem styrk-
ir viðnámsþrótt samfélaga. Skipulag
umferðar vóg þar þungt þar sem
byggð er þétt og hugsanleg rýming
ill framkvæmanleg.
Þá tók nemandi sérstaklega fyr-
ir áherslubreytingu í stefnumótun
innan Evrópu vegna flóðahættu.
Hefur hún færst frá því að einblínt
sé á verndun flóðasvæða yfir í mótun
heildstæðrar áhættustjórnunar vegna
hugsanlegra flóða. Viðnámsþróttur
þessara svæða er þannig styrktur með
því að varna því að byggð verði fyrir
flóðum með t.d. breyttu byggða-
skipulagi og með auknum viðbún-
aði sem felst t.d. í aukinni fræðslu
til almennings um hvernig bregðast
skuli við þegar flæðir.
„Í þeim rannsóknum sem ræddar
voru á námskeiðinu kom skýrt fram
að samfélög sem bjuggu að mótaðri
endurreisnarskipulagi vegna hugs-
anlegra áhrifa náttúruhamfara voru
mun fljótari að ná sér á strik en þau
samfélög sem engar áætlanir höfðu,“
segir Ásthildur.
Mismunandi
menningarsjónarmið.
Á námskeiðinu var áhersla lögð á að
greina mikilvægi vandaðrar upplýs-
ingastjórnunar vegna forvarna, við-
búnaðar og viðbragða vegna náttúru-
hamfara. Eins var litið sérstaklega til
menningarlegra- og siðferðislegra
þátta þegar kemur að áhættu- og
áfallastjórnun.
Mismunandi menningarsjónar-
mið koma m.a. fram í viðhorfum
til ábyrgðar hins opinbera á öryggi
almennings. Heildarhyggjan, sjón-
armið jafnaðarhyggju og stigveldis,
gerir kröfu á að hið opinbera axli þá
ábyrgð meðan sjónarmið einstak-
lingshyggju leggur áherslu á ábyrgð
einstaklingsins við að tryggja öryggi
sitt og sinna.
Í umfjöllun á viðbrögðum vegna
jarðskjálftans í Kobe í Japan árið
1995, var sýnd mynd þar sem fá-
menn fjölskylda leitaði af líkamsleif-
um ömmunnar og afans í húsarúst
meðan stórvirkar vélar lögðu malbik
yfir veginn sem húsið stóð við. Þótti
hún geta endurspeglað áherslur Jap-
ana á tæknilegar úrlausnir og það að í
þeirra menningu er almenningur ekki
vanur að véfengja réttmæti stjórn-
valdsákvarðana.
Litið er til Hollands sem fyrir-
myndar þegar kemur að stefnumótun
og framkvæmdum vegna áhættunnar
af flóðum. Á námskeiðinu sköpuð-
ust umræður um þá staðreynd að
Hollendingum hefur ekki tekist að
fá aðgengi að flóðatryggingu. Stjórn-
völd hafa verið andstæð því að opin-
bert fjármagn sé lagt í eitthvað sem
einkarekin tryggingafyrirtæki eiga að
sjá um. En áhættan er slík að fyrir-
tækin eru ekki tilbúin til að bjóða þá
þjónustu. Þetta viðhorf endurspeglar
sjónarmið einstaklingshyggjunnar þar
sem áhersla er lögð á markaðslausnir.
Rannsóknir sýna að í valdstýrð-
um samfélögum sé fjárhagslegt tjón
vegna náttúhamfara minna en í vald-
dreifðum samfélögum meðan tjón
vegna mannskaða sé minna í þeim
síðarnefndu.
Uppbygging almannavarna á
Íslandi endurspeglar sjónarmið
jafnaðarhyggju.
Uppbygging almannavarna á Ís-
landi endurspeglar sjónarmið jafn-
aðarhyggju. „Hún hefur að miklu
leyti legið í undirbúningsvinnu
sjálfboðaliðahópa. Með vísun til
umræðunnar um tryggingarmál má
segja að með tilurð viðlagatryggingar
taki samfélagið allt þátt í að styrkja
viðnámsþrótt þeirra svæða sem búa
við náttúruvá,“ segir Ásthildur.
Hluti af vinnu nemenda fólst í að
meta og draga lærdóm af því hvernig
unnið hefur verið að því að styrkja
viðnámsþrótt samfélaga á Suður-
landi, nánar tiltekið Árborgar og
Hveragerðis. Við öflun og greiningu
gagna nutu þeir liðsinnis bæjarstjóra
sveitarfélaganna. Strax í kjölfar jarð-
skjálftanna í maí 2008 fengu sveitar-
félögin í hendur nýjar leiðbeiningar
til starfsmanna sem nýtast eiga í við-
brögðum vegna náttúruhamfara. Var
þeim fylgt eftir og sértækar áætlanir
mótaðar.
Í lok námskeiðisins héldu nem-
endur opna kynningu á verkefnum
sínum og buðu upp á umræður á
eftir. Endurmat á uppbyggingaferli
vegna áhrifa jarðskjálftanna 2008 er
í gangi hjá sveitarfélögunum og mun
þessi skoðun nemenda og umræða
við þá vafalaust nýtast í þeirri vinnu.
Viðhorfskannanir vegna fyrri
Myndin er tekin á lokadegi þar sem nemendur tóku við viðurkenningarskjölum
vegna þátttöku sinnar á námskeiðinu . Frá vinstri til hægri:
Símon Ólafsson, Rajesh Rupakhety, Dustin Brookman, Puja Acharaya , Margaret
Kimble, Evelyn Schuermann, Sanne van der Neut, Kendra johnson, Ásthildur
E. Bernharðsdóttir, Hrafnkell Guðnason og Elínborg Gunnarsdóttir.
Hluti af vinnu nemenda fólst í að meta og draga lærdóm af því hvernig unnið
hefur verið að því að styrkja viðnámsþrótt samfélaga á Suðurlandi, nánar
tiltekið Árborgar og Hveragerðis. Við öflun og greiningu gagna nutu þeir
liðsinnis bæjarstjóra sveitarfélaganna. Hér eru þær Ásta og Aldís bæjarstjórar
með Ásthildi Elvu sem var umsjónaðmaður með námskeiðinu.