Fréttir - Eyjafréttir - 12.03.1998, Blaðsíða 11

Fimmtudagur 12. mars 1998
Fréttir
11
Undirbúningur undir lestrar-
kennslu inn í leikskólana
Bjartey Sigurðardóttir, talkennari, segir fró hugmyndum sínum um að undirbúa leikskólanemendur undir lestrarnóm
í grunnskóla. Einnig kemur hún inn ó þær miklu breytingar sem orðið hafa ó talmeinafræðinni ó liðnum órum
Talmeinafræði á sér ekki langa
söguískólumí
Uestmannaeyjum. Það uar fyrst
fyrír 11 árum að Bjartey
Sígurðardóttir réðst hingað
sem talkennari. Reyndar var
Vestmannaeyjabær með fyrstu
sueitarfélögum á
landsbyggðinni til að ráða til
sín talkennara og sem dæmi
um bað má nefna að Bjartey
uar fyrsti talkennarínn sem
ráðinn uartil starfa á
Suðurlandi.
í samtali við Fréttir segir Bjartey frá
starfi sínu og hugmyndum sem hún
hefur um að undirbúa leikskólanem-
endur á síðasta ári undir lestramám í
grunnskóla. Segir hún að það komi
bæði bömum í áhættuhópi og öðrum
nemendum til góða.
„Eg er í 75% starfi sem talkennari
við Hamarsskóla og leikskólana í
bænum en auk ntín starfar Una Rögn-
valdsdóttir, talkennari. í hlutastarfi við
Bamaskólann.“ segir Bjartey. „Það er
misjafnt hve mörg böm við fáum til
meðferðar á hverju ári en oft eru það
tvö til fjögur böm í hverjum 20 manna
bekk."
Þegar Bjartey er beðin um að út-
skýra talmeinafræðina nánar, segir
hún að starfið felist í greiningu,
ráðgjöf og meðferð talmeina. Við-
fangsefnum talmeinafræðinnar má í
grófum dráttum skipta upp í sex svið.
Þau eru seinkaður málþroski, fram-
burðargallar, stam. lesblinda, radd-
veilur og málstol vegna heilaáfalla og
á það síðastnefnda t.d. við eldra fólk
sem fær heilablóðfall og missir málið
að einhverju leyti. „Fjórir fyrstu
flokkamir em algengastir og vinn ég
mest með þá,“ segir Bjartey.
Framburðargailar geta átt sér
skýringar sem oft liggja ekki í augum
uppi. „Gallar í framburði þurfa ekki að
vera tilkomnir vegna skertrar hreyfi-
getu talfæranna. Þeir koma oftar út frá
slakri heymrænni úrvinnslu og
getuleysi til að vinna úr hljóðum. Til
að forðast misskilning er rétt að taka
fram að þetta hefur ekkert með sjálfa
heymina að gera.“
Hefur bæði kosti og galla að
vinna úti á landí
í Ijósi þess hvað talmeinafræðin er
víðfeðm var Bjartey spurð að því
hvort ekki væri erfitt að starfa í jafn
einangruðu samfélagi og Vestmanna-
eyjar eru. „Það hefur bæði sína kosti
og galla að vinna úti á landi. Meðal
kostanna er að ég vinn bæði á leik-
skólunum og í grunnskóla. Þannig get
ég fylgt bömunum eftir milli
skólastiga. I leikskólunum sé ég oft
böm sem em í áhættuhóp hvað varðar
námsörðugleika. Oft er samhengi milli
seinkunar hljóðkerfisvitundar og
lestrarörðugleika. Þannig kemur það
stundum fyrir að bam sem ég hef
unnið með í leikskóla á síðar í
erfiðleikum með lestur í gmnnskóla.
Skiptir þá ekki máli þó það hafi náð
fulium tökum á framburði fyrir
skólabyrjun, vandamálið sem orsakaði
framburðargallana er enn til staðar.
Oft em þetta einstaklingar sem seinna
á ævinni greinast með lesblindu.“
lfil sjá enn betrí árangur
Aðspurð um árangur af starfi sínu
segist Bjartey oft vera ánægð með
þann árangur sem náist en eðlilega
vilji hún stundum ná enn betri árangri.
Annað væri hroki sem fæli í sér
stöðnun. „Eg vil sjá ýmsar breytingar,
á starfinu, m.a. í þá átt að gera meira
fyrir þessi börn sem ég ræddi um
áðan. Leikskólamir hafa verið að
vinna með þessi mál en mér finnst
þurfa að gera meira og á kerfis-
bundnari hátt. Nýta þarf síðasta árið í
leikskólanum með þetta fyrir augum
og það á ekki bara að taka fyrir böm
sem em í áhættuhóp. Öll böm hafa af
því ávinning ef vel tekst til.“
Bjartey vill fylgja þessari hugmynd
sinni eftir og hefur sótt um styrk til
Þróunarsjóðs leikskóla til verkefnisins.
Skólamálaráð fékk umsóknina til
umsagnar og lýsti sig meðmælt
verkefninu. „Eg hef hugsað mér að
bjóða upp á kennslu í einum
leikskólanum í bænum. Kirkjugerði,
þar sem ég verð eina kennslustund á
viku frá áramótum til vors fyrir böm á
síðasta ári leikskólans. Þessi kennsla
kemur sem hrein viðbót við það starf
sem þegar er unnið í skólahópum í
leikskólunum. I áætluninni geri ég ráð
fyrir að efla hljóðkerfisvitund barn-
anna og þekkingu þeirra á
svokölluðum myndönum málsins.
Myndan hefur verið skilgreint sem
minnsta merkingarbæra eining
málsins. Ef við tökum t.d. orðið
hundurinn með ákveðnum greini, þá
er hundur eitt myndan og -inn annað
myndan sem gefur til kynna að um er
að ræða einhvem ákveðinn hund.
Einnig verður lögð áhersla á
hljóðgreiningarvinnu eins og t.d. það
að geta fundið fyrsta hljóð í orði, geta
rímað og geta tengt saman hljóð á
heymrænan hátt.“
Ekki lestrarkennsla
Bjartey segir það misskilning sem
kom fram í síðustu Fréttum að þarna
sé um lestrarkennslu að ræða. „Ég
nota að vísu skrifuð orð en ég kenni
bömunum ekki að lesa. Ég vinn með
form og merkingu orðanna og
auðvitað síast lestur að einhverju leyti
inn hjá hluta bamanna en ég legg
áherslu á að þetta er ekki eiginleg
lestrarkennsla,“ segir Bjartey.
Miklar breytingar eiga sér stað
innan talmeinafræðinnar og Bjartey
segir að margir rói á sömu mið og hún
í þessum efnum. „Ég er ekki að finna
upp hjólið og ég hef m.a. leitað fanga
hjá norskum talmeinafræðingi, Sol-
veigu A.H. Lyster, en doktorsritgerð
hennar fjallar einmitt um þetta efni.
Hún var með tilraunaverkefni á
leikskólum í Noregi og kom í Ijós
mikill árangur bæði hjá börnum í
áhættuhóp og bömum utan hans.“
Jákuæð afstaða
bæjaryfirvalda
Bjartey bíður eftir svari frá Þróun-
arsjóði leikskóla og hún er bjartsýn á
jákvætt svar vegna jákvæðra við-
bragða skóla- og bæjaryfirvalda í
Vestmannaeyjum. „Reyndar finnst
mér bæjaryfirvöld vera mjög jákvæð
gagnvart þeim sem á einhvern hátt
eiga undir að högg að sækja. hvort
sem um er að ræða fötluð böm eða
önnur böm með sérþarfir. A þetta við
um mörg böm með sérþarfir og
kosturinn við að búa í svona litlu
samfélagi er sá að allir þekkja
einhvem sem nýtur góðs af þessari
þjónustu. Þá má ekki gleyma þætti
hinna mörgu líknarfélaga í bænum
sem hafa styrkt alla málaflokka mjög
myndarlega. Er þá sama hvaða mála-
flokkur er þar sem fatlaðir eða sjúkir
eigaíhlut."
Sérfræðingar á hinum ýmsu sviðum
segja að það að búa úti á landi bjóði
upp á einangrun og jafnvel stöðnun.
Bjartey segir að fólk verði að bregðast
við þessu og leita sér upplýsinga um
allar nýjungar og breytingar á sínu
sviði. „Þaö skemmtilega við talmeina-
fræðina er hvað mikið er að gerast
innan greinarinnar. Fólk út um allan
heim er að vinna að rannsóknum á
hinum ýmsu sviðum og vilji maður
sinna þessu starfi vel verður maður að
fylgjast með.“
Breytt uiðhorf
Bjartey tekur stamið sem dæmi um
þær miklu breytingar sem orðið hafa á
talmeinafræðinni á liðnum árum.
„Þegar ég lauk námi fyrir ellefu árunt
var stefnan sú að ekki ætti að taka á
stami hjá forskólabörnum. Það átti að
bíða og sjá til hvort það lagaðist ekki
af sjálfu sér en gefa foreldrunum ráð.
Þessu réði ótti við að meðferð yki
stamið hjá baminu. í dag er talið
skynsamlegt að vinna sem fyrst með
bamið og það hefur gefið góða raun.
Enda er miklu auðveldara að vinna
með ómótaðan barnsheilann, en t.d.
átta ára barn sem hefur stamað frá
tveggja ára aldri.“
I dag eru öll böm í fyrsta bekk látin
ganga í gegnum svokallað kembipróf
eftir eins til tveggja mánaða
skólagöngu. „Þá er leitast við að finna
þau börn sem falla undir áhættuhóp.
Ég fer inn í bekkina og spjalla við
börnin og leyfi þeim að kynnast mér.
Ég spyr fyrstu bekkjar bömin gjaman
þeirrar spumingar hvort þau viti hvað
talkennari sé. Oftar en ekki hef ég
fengið þetta skemmtilega svar:
Talkennari, er það ekki kennari sem
talar? Með þessu held ég að hafi tekist
að skapa jákvætt viðhorf hjá
bömunum gagnvart talkennslunni.
Þeim finnst ekkert mál að fara til
talkennara.'1
Bjartey segir samstarf milli fagaðila
í bænum mjög mikilvægt og samstarf
við foreldra segir hún grundvall-
aratriði. „Vestmannaeyjar standa rnjög
framarlega á þessu sviði. Hér er
starfandi félagsmálateymi sem Hera
Ósk Einarsdóttir félagsmálastjóri og
Hjalti Kristjánsson heilsugæslulæknir
stýra. Þar koma saman fagaðilar úr
heilbrigðis- félags- og skólakerfinu.
Þegar Iagabreytingar eða aðrar
breytingar verða á þessum sviðum er
þetta kjörinn vettvangur til að kynna
þær auk þess sem hægt er að
samræma stuðning í málefnum
einstakra bama.“
Þrátt fyrir öll fræði segir Bjartey að
mikilvægasta forvarnarstarfið sé í
höndum foreldranna. Þar á hún nt.a.
við lesturinn og það að foreldrar gefi
sér tíma til að ræða við börnin sín..
„Það er mjög mikilvægt að lesa
daglega fyrir bömin. Ég vil halda því
fram að daglegur lestur sé jafn-
mikilvægur og sjálfsagður hlutur fyrir
bömin og dagleg tannhirða. Með þvf
að lesa daglega fyrir bömin, stuðlum
við að bættum orðaforða þeirra og
málþroska og styrkjum þannig
námsforsendur þeirra,“ sagði Bjartey
að lokum.
Ó.G.