Fréttir - Eyjafréttir - 02.04.1998, Blaðsíða 9

Fimmtudagur 2. apríl 1998
Fréttir
9
Helga Hauksdóttir, Drffa Björnsdóttir, Guðný Bjarnadóttir, Georg Kr. Lárusson, Hera Einarsdóttir og Jóna Hrönn.
Helga Hauksdóttir fulltrúi sýslumanns:
Andlegur
stuðningur er
mikilvægur
-Þess vegna höfum við ofí fundið fyrir þörfinni á því að
hægt sé að leita til aðila sem er tilbúinn að fylgja
kæranda til lögreglu og læknis
SéraJóna Hrönn Bolladóttir:
Eðlilegt að kirkjan komi að málinu
Séra Jóna Hrönn Bolladóttir hefur
látið sig nauðgunarmál og kyn-
ferðislegt ofbeldi í Eyjum nokkuð
varða. Er það eðlilegt að kirkjan
eigi forvarnarfrumkvæði í við-
kvæmum þjóðfélagsmálum eins og
kynferðislegt oflieldi er?
Jóna Hrönn segir að maðurinn sé
skapaður í guðs mynd. Þar af leiðandi
sé allt fólk óendanlega dýrmætt.
„Guð gefur okkur líkama sem við
eigum að virða og hlúa að. Við
finnum líka að líkami okkar er það
allra helgasta sem við eigum. Það er
hægt að hrifsa af okkur hin ýmsu
veraldlegu gæði án þess að sáraukinn
verði yfirþyrmandi, vegna þess að um
dauða hluti er að ræða. En þegar
ráðist er inn í líkama okkar og hann
svívirtur, eins og gerist þegar um
nauðgun eða tilraun til nauðgunar er
að ræða, er sársaukinn og þjáningin
slík að nauðsynlegt er að fá utan að
komandi hjálp til að vinna sig út úr
skelfingunni."
Jóna Hrönn segir það versta sem
geti gerst eftir slíkan atburð sé ef
jtolandinn lokast einn af með
skelfilega reynslu. „Ef hann ákveður
að leita sér hjálpar er mjög mikilvægt
að þolandanum sé mætt af skilningi
og kærleika. Þess vegna er nauð-
synlegt að þeir sem veita aðhlynningu
og aðstoð hvað varðar kynferðis-
afbrot, hljóti firæðslu og það sé opið og
gott samstarf milli fagaðila sem að
málunum koma.“
Jóna Hrönn bætir ennfremur við að
sá sem trúir á Guð líti á manninn í allri
heild sinni, líkama sál og anda, og því
beri kirkjunni að láta sig þessi mál
varða, auk þess að leggja sig eftir að
sinna þeim. „Dýpsta eðli guðdómsins
er kærleikurinn og því á kristið fólk
ekki að hörfa undan því að veita
kærleiksþjónustu þegar fólk er beitt
ofbeldi eða öðrum órétti. Því er það
sjálfsagt og eðlilegt að kirkjan eigi
fmmkvæði og sé tengiliður í sársauka-
málum eins og kynferðisofbeldi."
Jóna Hrönn segir að það hafi fyrst
og fremst verið hlutverk hennar sem
prests fyrir hönd safnaðarins í
Landakirkju að eiga fmmkvæði að því
að kalla saman fagaðila til að mynda
teymishóp sem hefði samvinnu ef
upp kæmu kynferðisafbrotamál. „Hér
verður ekki komið á neyðarmóttöku
eins og starfrækt er á Sjúkrahúsi
Reykjavíkur og Sjúkrahúsi Akureyrar.
Hér er um samstarf að ræða þar sem
menn tala skýrt saman og skapast
hefur vilji til að taka á þessum
málaflokki af ábyrgð og þekkingu."
Hera Ósk Einarsdóttir félagsmálastjóri:
Kynferðisafbrot era bolanda
og flölskyldu hans mikið áfall
„Hlutverk félagsmálaráðs Vest-
mannaeyja og eða barnaverndar-
nefndar í skipulagi neyðarmóttöku
\ egna nauðgunarmála er tvíþætt.
Með tilkynningu lögreglu til
barnaverndarnefndar, þegar
brotið er gegn barni eða ung-
menni, gefst félagsmálaráði og eða
barnaverndarnefnd kostur á að
láta starfsmann sinn fylgjast með
rannsókn máls, með því að vera
viðstaddur skýrslutöku af barni
eða ungmenni hjá lögreglu og eins
fyrir dómi,“ segir Hera Ósk
Einarsdóttir félagsmálastjóri Vest-
mannaeyjabæjar.
„Bamaverndamefnd er einnig
skylt að tryggja að foreldri bams eða
ungmennis fái upplýsingar um það
mál sem til meðferðar er hjá lögreglu.
Tilgangur tilkynningaskyldu til
barnavemdamefnda er að tryggja
bömum og ungmennum sem eru
hjálparþurfi. þá aðstoð sem barna-
verndamefndum er skylt að veita til
að tryggja öryggi þeirra og aðbúnað.
Með bömum og ungmennum er átt
við böm og unglinga undir 18 ára
aldri.“
Hera segir að vinna þurfi skipulega
og markvisst í kynferðisafbrota-
málum þannig að skaði barns eða
ungmennis verði sem minnstur. „Er
það m.a. gert með samráðsfundum
rannsóknarlögreglu, fulltrúa sýslu-
manns og starfsmanns bamavemd-
amefndar eins fljótt og hægt er eftir
að mál er tilkynnt viðkomandi
aðilum. Á samráðsfundinum eru
teknar ákvarðanir um frekari skipulag
rannsóknar, hverjir taka skýrslu af
viðkomandi bami eða ungmenni og
hverjir verði viðstaddir skýrslutök-
una. Samstarfsaðilar nýta sér
sérfræðiþekkinu hvers annars bami
eða ungmenni til hagsbóta og til að
tryggja vandaða málsmeðferð. Þessu
samstarfi er haldið áfram á meðan
rannsókn málsins stendur yfir.“
Annað hlutverk bamavemdar-
nefndar, ekki sfður mikilvægt að mati
Hem, er að aðstoða barn eða ung-
menni með stuðningi, ráðgjöf eða
meðferð eftir því sem við á, í sam-
vinnu við foreldra. „Gera þarf nauð-
synlegar skýrslutökur og læknis-
rannsókn eins „þægilega" og hægt er
fyrir þolendur og veita þarf þol-
endum og aðstandendum þeirra
stuðning og ráðgjöf á þessum erfiðu
tímum. Kynferðisafbrot, í hvaða
mynd sem þau birtast, em þolanda og
fjölskyldu hans mikið áfall sem
nauðsynlegt er að vinna sig í gegnum
stig af stigi. Ráðgjöf og bráða-
meðferð felur þvf m.a. í sér að gera
einstaklingum sem í áfallinu eiga
grein fyrir því hvað er eðlilegt ferli í
slíkri krepppu, hvaða viðbrögð og
einkenni geta komið fram og hvemig
hægt sé að bregðast við þeim.
Bráðameðferð er þannig oftast
samofin rannsókn máls og þeirri
sársaukafullu atburðarás sem henni
fylgir. Langtímameðferð getur hins
vegar náð til margra ára, háð þeim
skaða á tilfinningalífi einstaklings og
fjölskyldu hans sem kynferðisof-
beldið hefur valdið," segir Hera.
Hera segir kynferðisafbrot, í hvaða
formi sem þau birtast. vera staðreynd
í okkar samfélagi. „I svari félags-
málaráðherra við fyrirspum Jóhönnu
Sigurðardóttur á þingi síðasta vetur
kom fram að bamavemdarnefndir
landsins hafa á tilteknu fimm ára
tímabili haft 465 mál til meðferðar
vegna meints kynferðislegs ofbeldis
gagnvart bömum og unglingum
yngri en 16 ára og áttu þar hlut að
máli 560 böm á Islandi. Af þessum
tölum má leiða að bama-
vemdamefndir hafi haft til meðferðar
að meðaltali um 93 mál á ári sem
snert hafi um 112 böm.
Alúð og stuðningur, mannleg
umhyggja án ásakana og dómhörku
eru þolendum kynferðisafbrota og
íjölskyldum fieirra mikilvæg til að ná
bata. Þolendur fara sjálfir í gegnum
flóru tilfinninga eins og sjálfs-
ásakana, skammar, sektarkenndar,
reiði, stimplunar og valdaleysis.
Samfélagið ætti því að forðast að
setjast í dómarasæti og „úrskurða“
hvað er satt og rétt, því að með
sleggjudómum og stimplun er fjöl-
skyldum oftar en ekki gert erfiðara
fyrir að vinna sig út úr því áfalli sem
kynferðisafbrotið hafði í för með
sér,“ sagði Hera að lokum.
„Sýslumaðurinn í Vestmanna-
eyjum er lögum samkvæmt yfir-
maður allrar löggæslu í Vest-
mannaeyjum og hann stýrir
rannsókn á öllum brotamálum.
Þátttaka hans í starfi nauðg-
unarteymis kemur til af lög-
bundnu hlutverki hans sem lög-
reglustjóra,“ segir Helga Hauks-
dóttir fulltrúi sýslumanns.
Hún segir að berist sýslumanni
tilkynning um kynferðisafbrot beri
honum, sem lögreglustjóra, skylda til
að hetja rannsókn málsins. „Rann-
sóknin snýr að því hvort refsivert
brot hafi verið framið og í þeim
tilgangi aflar hann ýmissa gagna,
framburðarskýrslna af kæranda og
grunaða og eða kærða. ef hann er
þekktur, vitnum ef einhver eru,
vottorða frá læknum og annars sem
nauðsynlegt þykir til að varpa Ijósi á
málsatvik. Miklu máli skiptir að
rannsókn málsins hefjist eins fljótt
og hægt er, því eftir því sem tíminn
líður verður erfiðara að henda reiður
á því sem gerðist."
Helga segir að oft sé það svo að
þegar kona, sem í flestum tilfellum
er þolandi, kemur á lögreglustöð og
segir að sér hafi verið nauðgað, að
hún er í miklum vafa um það hvort
hún vilji leggja fram kæru eða ekki,
og eða ástand hennar er slíkt að ekki
er hægt að fá upplýsingar um helstu
málsatvik eða hvað hún vill gera.
„Þetta getur valdið því að rannsókn
tefjist og að nauðsynlegarrannsókn-
araðgerðir dragist. Sérstaklega
miklu varðar að kærandi komist
undir læknishendur sem allra fyrst til
skoðunar, en helsta sönnunargagnið
í kynferðisafbrotamálum er einmitt
niðurstaða læknisrannsókna. Ef það
dregst eitthvað að kærandi komist í
slíka rannnsókn fari t.d. í bað og
skipti um föt. áður en hún fer fram,
em þessi gögn glötuð með öllu.“
Þetta tvennt, segir Helga. mann-
eskja sem nýlega hefur orðið fyrir
kynferðislegu ofbeldi og rann-
sóknarhagsmunir. á ekki samleið að
öllu leyti. „Það er sásaukafullt að
segja frá atburði, jafn særandi og
niðurlægjandi sem kynferðisafbrot
er, sem er þó óhjákvæmilegt ef
lögregla á að rannsaka brotið með
fullnægjandi hætti. Andlegur stuðn-
ingur er mikilvægur. Þess vegna
höfum við oft fundið fyrir þörfmni á
því að hægt sé að leita til einhvers
aðila, sem er tilbúinn að fylgja
kæranda til lögreglu og læknis og
vera til staðar fyrir hann. Oft hefur
verið leitað til félagsmálayfirvalda,
en ljóst er að erfitt er að krefjast þess
að starfsmenn þeirra geti alltaf verið
viðbúnir þegar þess er óskað," sagði
Helga Hauksdóttir að lokum.
Guðný Bjarnadóttir Ijósmóðir:
Okkar að veita andlega og
líkamlega aðhlynningu,
stuðning og áfallahjálp
Hvaða hlutverk hafa ljósmæður í
teymisvinnu vegna starfsemi
neyðarmóttöku fórnarlamba kyn-
ferðisofbeldis?
Þessi spuming var lögð fyrir
Guðnýju Bjarnadóttur ljósmóður við
Heilbrigðisstofnunina í Vestmanna-
eyjum. Hún tók strax fram að
þolendum kynferðisofbeldis hefur
ætíð verið veitt þjónusta á heilsu-
gæslustöðinni, ef eftir því hefur verið
leitað. Sú þjónusta hefur verið veitt af
læknum stöðvarinnar og munu þeir
gera það hér eftir sem hingað til.
„Með samráðsvinnu fleiri fagaðila tel
ég að gera megi þessa þjónustu betri,
bæði fyrir okkur sem við hana starfa
og ekki síst fyrir þolendur ofbeldisins.
Reynsla er komin af starfsemi slíkrar
neyðarmóttöku á Sjúkrahúsi Reykja-
víkur og höfum við sótt í þeirra
reynslubanka við að skipuleggja
okkar störf. Þátttaka Ijósmóður í
þessari teymisvinnu er tilkomin vegna
þess að alltaf er ljósmóðir á bakvakt
sem hægt er að kalla út. Hjúkr-
unarfræðingar á Heilbrigðisstofnun
Vestmannaeyja kynna sér einnig
þessa þjónustu og munu veita hana ef
á þarf að halda,“ segir Guðný.
Sú þjónusta sem Ijósmóðir og eða
hjúkrunarfræðingur veitir, þegar
þolandi kynferðisobeldis leitar á
neyðarmóttöku er í meginatriðum
falin í eftirfarandi. „Hún veitir andlega
og líkamlega aðhlynningu, stuðning
og áfallahjálp. Metur ástand og for-
gangsraðar meðferð og aðhlynningu.
Sér um skráningu á upplýsingum.
Undirbýr fyrir skoðun og skýrslutöku
læknis og veitir upplýsingar urn þá
þjónustu sem er íboði. Hún aðstoðar
við læknisskoðun og töku á
réttarlæknisfræðilegum gögnum. Þá
sér hún um frágang á sýnum og
sakargögnum í samráði við lækni.
Aðstandendum veitir hún upplýsingar
og stuðning eftir því sem við á hverju
sinni. Fyllsta trúnaðar er ætíð gætt og
öll sakargögn em undir nafnleynd.
Ég tel mikilvægt að öllum sé ljóst
að þessi þjónusta er hér til staðar og
verður veitt allt árið. en ekki eingöngu
um verslunarmannahelgi," sagði
Guðný að lokum.