Harmonikublaðið - 01.04.2003, Qupperneq 11

FRÓÐLEIKUR
HARMONIKUBLAÐIÐ
Tékka og Kínverja smíða fyrir sig. Hohner
hefur látið framleiða ódýrari gerðir fyrir
sig í Austur-Þýskalandi og Tékklandi.
Þetta hefur valdið þeim misskilningi að
nöfn hljóðfæranna beri ávallt með sér
hvaðan þau koma, en það er nú öðru nær.
Ég hef orðið þess var að sumir eldri
menn eru vissir um að Excelsior verk-
smiðjan sé með þeim elstu á Ítalíu, en
það er rangt því hún var stofnuð 1950 og
bandarísk að uppruna. Einkaleyfi komu f
veg fyrir að það nafn yrði notað í Evrópu,
hétu þær fyrstu árin Accordiana og
Wexcelsiola uns þeir keyptu rétt til nafns-
ins. Nafnið átti C.M.Iversen í Osló og það
olli misskilningi. Harmonikurnar sem
Akre og Tollefsen spiluðu á samanber
Excelsior mazurkan eftir Akre, þær voru
frá Ballone Burini einni elstu harmoniku-
smiðju Ítalíu og voru nefndar í auglýsing-
um: Excelsior det förste trappetrins
trekkspillet i Norge. Akre spilaði á norsk
grip en Tollefsen á sænsk. Akre lærði hjá
meistara Pietro Frosini sem líka hafði
norsk grip fyrir hægri hendi en eintóna
bassa, og lék aldrei verk sín eins og þau
voru seinna skrifuð. Norsk grip hafði líka
annar nemandi meistarans, Ragnar
Sundquist, sem seinna gerðist umsvifa-
mikill sem eigandi Raggie Special fram-
leiðslunnar sem enn er vinsæl í Svíþjóð
þó gömul sé orðin.
Tónar settir og vaxbornir.
Á lagernum.
í trésmiðjunni. Signor Piccetti í miðið verkstjóri og framkvæmdastjóri.
Per Albin Hag-
ström stofnandi
Hagström sem
starfaði í Noregi og
Danmörku auk Sví-
þjóðar dó kornung-
ur og þá tóku aðr-
ir við rekstrinum.
Önnur slík fyrirtæki
Dise og Bengtspil í
Svíþjóð og H. Hen-
chien í Noregi störf-
uðu fram á sjöunda
áratuginn, en lögð-
ust þá niður og
framleiðslan flutt-
ist til Ítalíu og þá
fyrst fór smíði á
hnappaharmonik-
um að aukast veru-
lega þar suðurfrá.
Á svipuðum tíma
var það að Rússar
fóru að koma yfir
járntjaldiðog halda
tónleika og taka
þátt í alþjóða-
keppnum. Fyrst í Samsetningadeiid.
stað voru þeir með
lítil og fornleg hljóðfæri, með ól yfir
hægri öxlina, en spiluðu af öllum lífs og
sálar kröftum. Mér var tvívegis boðið að
sjá og heyra þessa
spilara og líka kom
jury Kassakoff og
lék einleik í Þjóð-
leikhúsinu. Þá varð
ljóst að harmonik-
an var orðin jafnoki
hvaða hljómborðs-
hljóðfæris sem var.
Það leið heldur
ekki á löngu þar
til hver snillingur-
inn kom á fætur
öðrum, sem lært
höfðu í Trossingen
í Þýskalandi. Þeir
höfðu greinilega
mun stærri og þyn-
gri harmonikur
með 8 eða 9 bassa-
röðum og virtust
eiga fullt í fangi
með að valda hljóð-
færinu. Mogens
Ellegaard var um
tíma kennari við þennan skóla og rogað-
ist sjálfur með 18 kílóa bákn. Það kom
mér þvf ekki á óvart þegar hann fékk sér
bajan (Bajan er harmonika) frá Júpiter
smiðjunni í Pétursborg. Þau voru mörg-
um kílóum léttari en Hohner og að öllu
leiti meðfærilegri. Það varð mér hins veg-
ar undrunarefni að hann fór samstundis
til Castelfidardo með hljóðfærið og
samdi við Pigin verksmiðjuna um að
smíða eftirlíkingar bajansins. Útkoman
varð að vísu töluvert þyngri eða um 17
kíló. Ástæðan var sú nýbreytni Rússa, að
í stað þess að hafa tvo samtóna (út og
inn) á einni plötu eins og venja er að
hafa, þá eru margir á sömu plötunni líkt
og er í munnhörpum. Það sem og annað
minnkar stærðina.
Nú hefur átt sér stað byltingakenndur
samruni því fremsta bajanverksmiða
Rússlands Sirius og Pigini í Castelfidardo
hafa sameinast. Því miður er framleiðsl-
an nokkuð dýr, eða tvær til þrjár miljónir.
í tilefni þúsundasta Pigini konsertbajans-
ins verður efnt til hátíðar í borginni
Sengallia eigi alllangt frá Castelfidardo
og kannski er Pigini að flytja þangað.