Fréttablaðið - 13.02.2013, Qupperneq 17

MIÐVIKUDAGUR 13. febrúar 2013 | SKOÐUN | 17
Í DAG
Sif
Sigmarsdóttir
rithöfundur
Ekki er ólíklegt að þeir sem
fylgdust með fjölmiðlum í síð-
ustu viku hafi hrist höfuðið
vankaðir og velt fyrir sér hvort
möguleiki væri á að þeir hefðu
vaknað upp á vitlausri öld. Ljós-
mynd sem birtist með frétt
á ruv.is um fund um Evrópu-
sambandið með formönnum og
forystumönnum helstu stjórn-
málaflokkanna fór víða á ver-
aldarvefnum. Þar sáust sitja
við langborð sex prúðbúnir
herramenn, hver öðrum spengi-
legri. Myndin var áminning um
hversu marga myndarlega mið-
aldra karlmenn við Íslending-
ar eigum okkur. Hún var hins
vegar einnig harkaleg áminning
um þá miklu einsleitni sem blas-
ir við kjósendum í kosningum í
vor. Nú þegar Jóhanna Sigurð-
ardóttir hefur ákveðið að stíga
af hinu pólitíska sviði stefnir í
að engin kona muni leiða stjórn-
málaflokk í komandi kosning-
um.
Og fréttir vikunnar fóru
aðeins niður á við fyrir áhuga-
fólk um fjölbreytileika sam-
félagsins: Verðlaunin „sjón-
varpsmaður ársins“ tóku á sig
bókstaflega merkingu þegar
fimm karlmenn voru tilnefnd-
ir til þeirra en engin kona;
og umræðan um ólíka túlkun
karlkyns dómara Hæstaréttar
og eina kvendómara réttarins
um hvað telst til nauðgunar á
konu náði bæði nýjum hæðum
og lægðum. En af öllum þeim
fréttum sem undirstrikuðu í
vikunni að jafnréttisbaráttunni
er hvergi nærri lokið stóð hins
vegar ein upp úr.
Klofið á Sjálfstæðisflokknum
Það gengur nú fjöllum hærra
að Jóhanna Sigurðardóttir sé
einn mesti stríðsherra sem sést
hefur í sögu lands og þjóðar –
eða því sem næst. Í kjölfar þess
að tilkynnt var um kjör á nýjum
formanni Samfylkingarinnar
steig fram heill her af að því er
virðist illa löskuðum fótgöngu-
liðum Sjálfstæðisflokksins sem
lýsti yfir einum rómi hve létt
þeim væri að þurfa ekki lengur
að sæta höggum þessa harðsvír-
aða drottnara. Sturla Böðvars-
son sagði „heift og hatur“ hafa
einkennt stjórnartíð Jóhönnu.
Helgi Magnússon, fyrrum for-
maður Samtaka iðnaðarins,
sagði stjórnunarstíl hennar
hafa „einkennst af reiði, illsku
og hefndarhug einmitt á tímum
þegar hefði verið hvað brýnast
að ná sáttum og leiða þjóðina
fram á veg“.
Ætla mætti af þessum sam-
ræmdu viðbrögðum sjálfstæð-
ismanna að fyrir forsætisráð-
herratíð Jóhönnu Sigurðardóttur
hafi íslensk stjórnmál einkennst
af farsælli samvinnu stjórnar
og stjórnarandstöðu; að öll
dýrin hafi verið vinir í skóg-
inum og engin ákvörðun tekin
á Alþingi án stuðnings allra 63
þingmanna samkundunnar. En
því fer auðvitað fjarri. Stjórnar-
andstaðan hefur alltaf mátt éta
það sem úti frýs, því á Alþingi
er það einfaldlega meirihlutinn
sem ræður.
Það sætir því furðu að ætl-
ast sé til annarra vinnubragða
af hálfu forsætisráðherrans
Jóhönnu Sigurðardóttur en allra
annarra leiðtoga sem gegnt hafa
stöðunni á undan henni. Sáu
þessir sömu fótgönguliðar eitt-
hvað athugavert við stjórnunar-
stíl Davíðs Oddssonar sem hafði
slíkt hreðjatak á flokki sínum
að greip hans herðir enn að klofi
hans átta árum eftir að foring-
inn í Hádegismóum lét af störf-
um sem formaður?
Má vera að ástæða þess að
menn telji sig eiga heimtingu á
mjúkum handtökum og móður-
legri undanlátssemi frá Jóhönnu
Sigurðardóttur sé sú að hún er
kona?
Rannsóknir sýna að eftir því
sem karlmenn njóta meiri vel-
gengni því betur líkar fólki við
þá. Þessu er hins vegar öfugt
farið þegar kemur að konum.
Því meiri velgengni sem konur
njóta því verr líkar fólki við
þær og þær fá á sig stimpilinn
„frekja“.
Ég biðst afsökunar
Ekki allar fréttir síðustu viku
voru jafnniðurdrepandi og þær
sem nefndar eru að ofan. VR
kynnti í vikunni svokallaða
Jafnlaunavottun sem hvetja
á fyrirtæki og stofnanir til að
greiða körlum og konum sömu
laun fyrir sömu vinnu. Jafn-
framt mátti lesa aðsenda grein
Steingríms J. Sigfússonar í
Fréttablaðinu um lög sem taka
senn gildi og miða að því að
jafna hlutföll karla og kvenna
sem sitja í stjórnum fyrirtækja.
Aðgerðir sem þessar eru jafn-
réttisbaráttunni mikilvægar.
Það þarf þó meira til.
Fyrir nokkrum mánuðum
var haft samband við mig frá
ónefndu stjórnmálaafli og vildi
viðmælandi minn kanna hvort
ég hefði áhuga á að gefa kost á
mér á framboðslista (afsakið
klisjuna). Ég var auðvitað upp
með mér (aftur, afsakið klisj-
una) en útilokaði hins vegar
hugmyndina á þeim forsendum
að tímasetningin væri röng,
aðstæður ekki réttar og svo
framvegis.
Þegar ég fór yfir fréttir síð-
ustu viku tóku hins vegar að
renna á mig tvær grímur. Mikið
verk er fyrir höndum ef takast
á að rétta hlut kvenna þegar
kemur að áhrifum hvort sem um
ræðir í pólitík, viðskiptalífinu
eða fjölmiðlum. Aðgerðir eins
og Jafnlaunavottunin og lög um
kynjahlutföll í stjórnum fyrir-
tækja geta hjálpað til. Til að
fullnaðarsigur náist þurfum við
konur hins vegar að „þora, geta
og vilja“. Þar sem ég fylgdist
með hverjum jakkafataklædda,
miðaldra skarfinum lýsa yfir
hve mikil „frekja“ Jóhanna Sig-
urðardóttir væri gerði ég mér
skyndilega grein fyrir því að
það var ekki út af óhagstæðri
tímasetningu sem ég íhugaði
ekki eitt andartak þátttöku í
stjórnmálum. Sannleikurinn
var sá að tilhugsunin um að
vera brennimerkt frekja – eða
eitthvað þaðan af verra – olli
mér nægum ótta til að ég segði
„nei takk“ án þess einu sinni að
hugsa mig um.
Það er ekki nóg að ræða málin
– maður verður einnig að þora
að hrinda þeim í framkvæmd.
Ég vil því biðjast afsökunar á
heigulshætti mínum. Okkur
konum ber skylda til að hugsa
að minnsta kosti málið séum við
í stöðu til að leggja okkar lóð á
vogarskálarnar og minnka það
valdaójafnvægi sem ríkir í sam-
félaginu. Ég get aðeins skamm-
ast mín og leitast við að bæta
ráð mitt.
Kannski er tími til kominn
að við hættum að óttast orðið
„frekja“. Ef „frekja“ þýðir
gáfuð, dugleg og metnaðargjörn
kona sem lætur ekki vaða yfir
sig á skítugum skónum þá vil ég
vera frekja. Við ættum allar að
vilja vera frekjur.
Ert þú frekja?
Öflugt atvinnulíf er undir-
staða velferðar. Grunngildi
jafnaðarmanna, krafan um
jöfnuð, réttlæti og samstöðu,
er einmitt sorfin og mótuð
af langri baráttu vinnandi
fólks fyrir mannsæmandi
lífskjörum, mannréttindum
og mannlegri reisn. Jarð-
vegur þeirrar baráttu og um
leið forsenda þess hvert hún
leiðir er sjálft atvinnulífið.
Í því hreinsunar- og upp-
byggingarstarfi sem staðið hefur
yfir frá hruni hefur slagurinn verið
sá að verja íslenskt atvinnulíf frek-
ari áföllum. Grunnforsendan hefur
verið endurreisn efnahagslífsins, að
halda verðbólgu í skefjum, minnka
atvinnuleysi og koma á jafnvægi í
ríkisbúskapnum. Nú, fjórum árum
síðar, höfum við loks nægilega fast
land undir fótum til þess að búa frek-
ar í haginn fyrir frekari sóknarfæri
og nýsköpun.
Sterkt og samkeppnishæft
atvinnulíf veltur á góðri menntun,
skilvirkri stjórnsýslu og almennri
velferð. Þetta eru þeir þættir sem
tvinnast saman í líftaug jafnaðar-
stefnunnar og þessir þættir verða
ekki leystir hver frá öðrum, eigi
taugin að halda.
Arður í þjóðarbúið
Í okkar gjöfula landi, sem er svo ríkt
að náttúrugæðum, byggja sterkustu
atvinnugreinarnar á nýtingu auð-
linda og náttúrugæða. Þess vegna
er mikilvægt að um þá nýtingu gildi
heilbrigðar leikreglur og að þjóð-
in sjálf njóti eðlilegs arðs af auð-
lindum sínum. Um það snýst fisk-
veiðiumræðan sem staðið hefur allt
þetta kjörtímabil. Hverjir eiga fisk-
inn í sjónum? Hverjum ber að njóta
arðsins af nýtingu fiskveiðiauð-
lindarinnar? Hverjir skulu
hafa aðgang að auðlindinni?
Hvernig mætum við sjálf-
sögðum sjónarmiðum um
atvinnufrelsi og jafnræði?
Þetta er kjarninn í þeim
átökum sem nú standa um
fiskveiðistjórnunarkerfið –
og þau átök þurfum við að
leiða til lykta.
Af sama toga er umræð-
an um vernd og nýtingu
orkuauðlinda, þar sem
sjálfbærni og þjóðarhagur þurfa
að tvinnast saman. Rammaáætlun,
sem nýlega var samþykkt á Alþingi,
er mikilvægur áfangi á þeirri leið –
næsta skref er að tengja við Ramma-
áætlun orkunýtingarstefnu sem
svarar kalli tímans um fjölbreytni
atvinnulífs og sjálfbæra þróun, þ.e.
ábyrga umgengni við umhverfi og
auðlindir og ekki síður ábyrgð gagn-
vart komandi kynslóðum. Í veröld
þar sem um 20% mannkyns taka til
sín 80% af orku og auðæfum heims
eigum við Íslendingar möguleika
á því að byggja atvinnulíf okkar á
hugmyndafræði græna hagkerfis-
ins með áherslu á hreina náttúru,
sjálfbæran orkubúskap, menntun og
virkjun hugvits – nokkuð sem líklega
er eitt stærsta verkefni mannkyns á
þeim tímum sem við nú lifum.
Samkeppnisskilyrði
Verkefni næstu ára verða því ekki
aðeins aukin fjárfesting í atvinnu-
lífinu, heldur einnig mótun heild-
stæðrar auðlindastefnu sem trygg-
ir að nýtingarrétti auðlinda verði
úthlutað á jafnræðisgrundvelli til
hóflegs tíma, gegn eðlilegu gjaldi
og með gagnsæjum og hlutlægum
hætti. Fyrir arðinn af auðlindunum
styrkjum við samfélagslega innviði,
fjárfestum í menntun og rannsókn-
um og sköpum ný atvinnutækifæri.
Með skynsamlegri auðlindanýt-
ingu færum við arð til þjóðarinn-
ar en ekki fárra útvalinna og jöfn-
um samkeppnis- og vaxtarskilyrði
með stöðugu starfsumhverfi fyrir-
tækja. Þannig auðgum við atvinnu-
lífið. Þannig sköpum við verðmæti,
byggjum upp efnahagslífið, vinnum
bug á atvinnuleysi og bætum lífskjör
í landinu.
Nýsköpun eykst með mennt-
uðu vinnuafli. Hún tengist ekki
aðeins sprotafyrirtækjum og nýjum
atvinnugreinum. Rótgróin fyrirtæki
og undirstöðugreinar þurfa líka stoð-
kerfi til nýsköpunar og þróunar.
Ég nefni landbúnaðinn. Íslenskt
samfélag þarf á að halda landbún-
aðarumhverfi þar sem heilbrigð
markaðs- og neytendasjónarmið
hafa raunverulegt vægi og bændur
sjálfir fá tækifæri til þess að skapa
framleiðslu sinni sérstöðu byggða á
gæðum, þekkingu og verkviti frek-
ar en magnframleiðslu sem steypir
allt í sama mót. Ég nefni sjávarút-
veginn, þar sem brýn þörf er fyrir
heilbrigðari samkeppnisskilyrði,
atvinnufrelsi, nýliðun og aukið jafn-
ræði, bæði í veiðum og vinnslu. Ég
nefni ferðaþjónustuna sem nú er að
slíta barnsskónum og verða stór.
Hér er verk að vinna. Skilyrði
atvinnulífsins til vaxtar og þróunar
eru meðal mikilvægustu verkefna
jafnaðarmanna – þau eru forsenda
alls annars sem kalla má velferð og
jöfnuð.
Sóknarfæri atvinnulífs
ATVINNA
Ólína
Þorvarðardóttir
alþingismaður
➜ Með skynsamlegri auð-
lindanýtingu færum við arð
til þjóðarinnar en ekki fárra
útvalinna og jöfnum sam-
keppnis- og vaxtarskilyrði…
➜ Okkur konum ber skylda
til að hugsa að minnsta
kosti málið séum við í stöðu
til að leggja okkar lóð á
vogarskálarnar og minnka
það valdaójafnvægi sem
ríkir í samfélaginu. Ég get
aðeins skammast mín og
leitast við að bæta ráð mitt.
Fundurinn er öllum opinn. Aðgangur ókeypis.
Hvar: Háskólanum í Reykjavík, Menntavegi 1, stofu V101 á 1. hæð.
GERENDUR
KYNFERÐISBROTA GEGN BÖRNUM
Lagadeild og sálfræðisvið Háskólans í Reykjavík bjóða til
hádegisfundar föstudaginn 15. febrúar kl. 12:15–13:45.
www.hr.is
Gerendur kynferðisbrota
gegn börnum samkvæmt
dómum Hæstaréttar
Svala Ólafsdóttir,
dósent við lagadeild HR.
Óttinn við gerendur
Helgi Gunnlaugsson,
prófessor í félagsfræði við HÍ.
Tillögur að nýjum lagareglum
um öryggisráðstafanir
Róbert R. Spanó,
forseti lagadeildar HÍ og
formaður refsiréttarnefndar.
Fundarstjóri:
Bryndís Björk Ásgeirsdóttir,
lektor við sálfræðisvið HR.
Hin mörgu andlit gerenda
Anna Newton,
réttarsálfræðingur á Stuðlum
og stundakennari við
sálfræðisvið HR.
Meðferð kynferðisbrotamanna:
Hvað virkar?
Ólafur Örn Bragason,
réttarsálfræðingur hjá
sálfræðistofunni Sálarheill.