Fréttablaðið - 08.04.2014, Blaðsíða 6

8. apríl 2014 ÞRIÐJUDAGUR| FRÉTTIR | 6
SKÝRSLA ALÞJÓÐASTOFNUNAR UM EVRÓPUSAMBANDIÐ
www.fronkex.is kemur við sögu á hverjum degi
Góðgæti frá Frón
Landssamtök um
Spítalann okkar
Stofnfundur landssamtaka um nýbyggingu og endurnýjun
Landspítala verður að Engjateigi 7 í Reykjavík miðviku-
daginn 9. apríl kl. 17.
Fundurinn er opinn öllum þeim er vilja vinda bráðan bug að
úrbótum í húsnæðismálum Landspítala samkvæmt fyrir-
liggjandi áætlunum og leita allra mögulegra leiða til að
tryggja fjármuni til framkvæmda.
Verkefnið hefur verið undirbúið undir kjörorðunum
Spítalinn okkar og gert er ráð fyrir því að setja
landssamtökunum stofnskrá og kjósa þeim stjórn á
fundinum.
Undirbúningshópurinn
Mætum öll og sýnum hug okkar í verki!
Ekki er reynt að spá fyrir um
niður stöðu aðildarviðræðna
Íslands við Evrópusambandið um
sjávarútvegsmál í nýrri skýrslu
Alþjóðamálastofnunar Háskóla
Íslands um aðildarviðræður
Íslands við ESB. Þar er þó bent
á að Ísland geti vísað í ýmis for-
dæmi fyrir kröfum í þessum mála-
flokki.
Skýrslan var unnin fyrir
Alþýðusamband Íslands, Félag
atvinnurekenda, Samtök atvinnu-
lífsins og Viðskiptaráð Íslands.
Vinna við skýrsluna hófst á haust-
mánuðum í fyrra, og var skýrslan
kynnt í gær.
Samningsmarkmið Íslands í
sjávar útvegsmálum hafa ekki
verið sett fram. Kaflinn um
sjávarútvegsmál komst aldrei
á dagskrá áður en hlé var gert á
aðildarviðræðunum vegna makríl-
deilunnar.
Í skýrslunni er fjallað um þrjú
atriði sem Ísland myndi líklega
sækja fast að fá undanþágu fyrir
eða sérlausnir.
Í fyrsta lagi myndi Ísland
gera kröfu um sjálfstætt
fiskveiðistjórn unarkerfi. Í öðru
lagi myndu stjórnvöld vilja tak-
marka fjárfestingar erlendra aðila
í sjávarútvegi. Í þriðja lagi yrði
gerð krafa um að Ísland fari með
samninga við önnur ríki um nýt-
ingu fiskistofna í stað þess að ESB
semji fyrir Íslands hönd.
Samningamenn Íslands myndu
hafa sterk rök fyrir því að halda
stjórn yfir fiskveiðilögsögunni á
Íslandi, að mati skýrsluhöfunda.
Þar skiptir miklu að fiskveiðilög-
sagan liggur ekki að lögsögu aðild-
arríkis ESB, og flestir fiskistofnar
innan hennar eru staðbundnir.
Þá geta samningamennirn-
ir vísað í reglugerð sem sett var
2011. Þar er ESB heimilað að fram-
selja vald til að ákveða aflaheim-
ildir í stofnum sem aðeins eitt ríki
sækir í.
Í skýrslunni er vísað til þess
að litlar skýringar séu á tilkomu
þessa ákvæðis. Ole Poulsen, einn
reyndasti sérfræðingur Dana um
sjávarútvegsstefnu ESB, segir
það hafa verið skilningurinn „á
göngunum“ í Brussel að ákvæðið
hafi verið sett inn með umsókn
Íslands í huga. Markmiðið hafi því
verið að opna glufu fyrir íslensku
samningamennina.
Engar undanþágur eða sérlausn-
ir ætti að þurfa til að halda fyrir-
tækjum í sjávarútvegi í höndum
Íslendinga. Í skýrslunni er bent
á að ESB hafi engar athugasemd-
ir gert við lög í Bretlandi og Dan-
mörku sem takmarki fjárfestingar
annarra en þeirra sem búsettir eru
í landinu í sjávarútvegi.
Þriðja atriðið gæti reynst erf-
itt. Lítill vilji virðist vera til þess
innan ESB að Íslendingar fái sjálf-
ir að vera í forsvari í samningum
um nýtingu fiskistofna við önnur
ríki. Það er talið grafa undan sam-
eiginlegu sjávarútvegsstefnunni,
og mögulega setja fordæmi sem
önnur ríki gætu vísað til á öðrum
vettvangi.
Embættismenn ESB bentu
skýrsluhöfundum á að þótt samn-
ingarnir væru á forræði ESB væru
það fulltrúar þess ríkis eða þeirra
ríkja sem hefðu hagsmuna að gæta
sem réðu ferðinni. ESB tæki ekki
ákvarðanir á skjön við hagsmuni
þeirra ríkja sem ættu hagsmuna
að gæta.
Höfum þegar fengið sérlausnir
Ísland hefur þegar náð fram sér-
lausnum, undanþágum og/eða
aðlögunarfrestum í mörgum
málum. Í skýrslunni segir að þær
byggi að mestu á því sem hafi áður
fengist í gegnum samninginn um
evrópska efnahagssvæðið (EES).
Erfiðustu málin eru gjarnan
geymd þar til síðast og því hefur
ekki komið í ljós hvernig helstu
hagsmunamál Íslands hefðu endað.
„Þó liggur fyrir að öll ný aðildar-
ríki hafa hingað til getað samið um
sérlausnir um ákveðin málefni er
hafa legið þeim þyngst á hjarta og
snerta mestu hagsmuni ríkjanna,“
segir í skýrslunni. Þar segir að í
viðtölum við embættismenn ESB
hafi komið fram að skilningur væri
á sérstöðu Íslands, en ekki yrði
gefið í skyn að eftirgjöf fengist í
tilteknum málum fyrirfram, enda
sé slíkt ekki góð samningatækni.
Þá er bent á að „háttsettur emb-
ættismaður hjá stækkunardeild
ESB“ hafi bent á að það væru for-
dæmi fyrir því að nýjar grundvall-
arreglur væru skrifaðar inn í aðild-
arsamning. Þær verði svo hluti af
grundvallarreglum ESB eftir að
aðildarsamningurinn taki gildi.
Reglum ESB breytt
til að liðka fyrir
Heimild ESB til að leyfa einstökum ríkjum að ákveða aflaheimildir að uppfylltum
ákveðnum skilyrðum virðist hafa verið sett inn til að opna glufu fyrir íslenska
samningamenn. Erfitt gæti orðið að fá undanþágu til samninga við önnur ríki.
SKÝRSLAN KYNNT Skýrsluhöfundar fjölluðu um stöðu aðildarviðræðna Íslands við
ESB á fundi á Grand Hóteli í gær. FRÉTTABLAÐIÐ/GVA
Ísland ætti að geta tekið upp evru tveimur til þremur árum
eftir inngöngu í Evrópusambandið að mati höfunda skýrslu
Alþjóðamálastofnunar Háskóla Íslands um aðildarviðræður
Íslands við Evrópusambandið.
Til að taka upp evruna þyrfti Ísland að uppfylla skilyrði
um lága verðbólgu, aðhald í ríkisfjármálum og tengingu
íslensku krónunnar við evruna í að minnsta kosti tvö ár.
Ekki verður önnur ályktun dregin af reynslu Íslands af
fastgengi en að Ísland ætti að geta lokið því ferli á tveimur
til þremur árum, segir í skýrslunni.
Afnám gjaldeyrishafta verður eitt helsta samningamálið
haldi aðildarviðræður Íslands og ESB áfram. ESB hefur
nokkrar leiðir til að auðvelda lausn haftanna, en slík aðstoð
myndi ráðast á lokametrum aðildarviðræðna, segja skýrslu-
höfundar. Slík aðstoð myndi vera undir eftirliti Alþjóða-
gjaldeyrissjóðsins.
Gjaldeyrishöftin eru nauðsynleg vegna þess að takmörk
eru fyrir því hversu mikil verðmæti er hægt að flytja frá
einu myntsvæði til annars á skömmum tíma. Yrðu höftin
afnumin er hætta á verulegu flæði fjármagns úr landi, sem
myndi lækka gengi krónunnar með tilheyrandi rýrnun á
lífskjörum og skaða fyrir hagkerfið.
Þessi vandi myndi hverfa með upptöku evru, segir í
skýrslu Alþjóðamálastofnunar. Snjóhengjuna svokölluðu
mætti leysa liggi fyrir að myntskipti muni fara fram innan
ákveðins tíma.
Í skýrslunni er rakið að Ísland hafi áður afnumið gjald-
eyrishöft að kröfu ESB. Það hafi verið gert við inngöngu
í EES árið 1994. „Í kjölfar þess streymdi mikið af erlendu
fjármagni inn í landið, sem nær ekkert lát var á í nær 15
ár. Öll líkindi eru til þess að stjórnvöld geti náð fram sömu
áhrifum nú með því fyrirheiti að verða hluti af myntbanda-
lagi Evrópu,“ segir í skýrslunni.
Það er alltaf fórn að gefa eftir sjálfstæði í peninga-
málum. Þegar gengið hefur verið fest, eða evran tekin upp,
geta stjórnvöld ekki mildað hagsveiflur með því að fella
gengið. Það þýðir að sveiflur í atvinnuleysi yrðu meiri þó til
lengri tíma ætti atvinnuleysið ekki að vera meira.
Á móti yrði Seðlabanki Íslands útibú Evrópska seðla-
bankans og fengi heimild til að prenta evrur. „Prentvald í
evrum [myndi] valda byltingu fyrir heimili og atvinnulíf þar
sem verðbólga, gengisóstöðugleiki og vaxtasveiflur hyrfu í
einni andrá. Innganga inn á sameiginlegt myntsvæði mun
einnig leiða til aukinnar samkeppni á fjármálamarkaði og
lægri vaxta,“ segir í skýrslunni.
„Þegar allt þetta er dregið saman, auk þess að taka
tillit til þess mikla viðskiptaábata sem alþjóðleg og
greiðsluhæf mynt getur sannanlega fært smáþjóðum,
verður ekki önnur ályktun dregin en að upptaka evru
með aðild að myntbandalagi Evrópu muni fela í sér
gríðarlegan velferðarábata fyrir Ísland.“
GÆTI TEKIÐ TVÖ TIL ÞRJÚ ÁR AÐ TAKA UPP EVRUNA
Það gefur Íslandi
aukna möguleika til
að gæta hagsmuna
sinna í EES-sam-
starfinu að halda
aðildarumsókn Íslands
að ESB opinni, jafnvel
þó viðræður liggi niðri,
að því er segir í skýrslu
Alþjóðamálastofnunar
Háskóla Íslands um
aðildarviðræðurnar.
Sé Ísland með stöðu
umsóknarríkis hafa full-
trúar Íslands betri að-
gang að áhrifamönnum
innan stjórnsýslu ESB
en þeir hefðu ella. Viðræðuslit myndu því minnka áhrif Íslands innan EES.
Auðvelt verður að hefja aðildarviðræður Íslands við ESB að nýju þrátt
fyrir að hlé hafi verið gert á viðræðunum, að því er fram kemur í skýrslunni.
Langt hlé getur þó valdið því að vinnan við samninginn úreldist, þar sem lög
ESB taka breytingum.
Annað verður uppi á teningnum ákveði stjórnvöld að draga umsókn
Íslands til baka, enda þyrfti þá að afla samþykkis allra aðildarríkja á ný, og
endurtaka svo öll fyrri skref ferlisins.
Valið stendur ekki milli þess að ganga í ESB eða standa utan þess, heldur
milli aðildar og þess að vera áfram aðili að EES. Skýrsluhöfundar telja EES-
samninginn virka „allvel“, þó hann hafi sína galla. Þar má nefna svokallaðan
lýðræðishalla, sem ómögulegt er að laga nema breyta samningnum. Nær
engar líkur eru á því að samningurinn verði uppfærður í fyrirsjáanlegri
framtíð, en um leið bendir ekkert til þess að einhver telji ástæðu til að hafa
frumkvæði að því að segja honum upp.
➜ Viðræðuslit minnka áhrif Íslands innan EES
Á FUNDINUM Benedikt Jóhannesson, Gylfi Arnbjörnsson og
Þórólfur Matthíasson stinga saman nefjum. FRÉTTABLAÐIÐ/GVA
FYLGJAST MEÐ Stefán Jóhann Stefánsson, ritstjóri Seðla-
bankans, Erna Bjarnadóttir, hagfræðingur Bændasamtak-
anna, og Vigdís Hauksdóttir, þingmaður Framsóknar, hlýddu
á kynningu skýrslunnar í gær. FRÉTTABLAÐIÐ/GVA
Brjánn
Jónasson
brjann@frettabladid.is