Skessuhorn - 01.02.2012, Blaðsíða 21

21MIÐVIKUDAGUR 1. FEBRÚAR
Eitt af því mik il væg asta í þroska
og upp vexti barna er mál þrosk inn.
Það var lengi vel eink um í verka­
hring heilsu gæsl unn ar í land inu að
fylgj ast með mál þroska barna, sam­
hliða örð um þátt um í ung barna eft­
ir liti. Kom ið var vel fram á síð asta
tug lið inn ar ald ar þeg ar hjúkr un­
ar fræð ing ar heilsu gæsl unn ar voru
að fram kvæma skoð un á mál þroska
barna án þess að hafa til þess á kveð­
inn mæli kvarða til sam an burð ar.
Á ár inu 1998 réð ust þrír tal­
meina fræð ing ar í það sam eig in­
lega verk efni að gera staðl aða mál­
þroska skim un handa heilsu gæsl­
unni. Hún var byggð á grund velli
könn un ar á mál þroska þriggja og
hálfs árs barna. Í úr tak inu, sem tek­
ið var af handa hófi, voru 270 börn,
víðs veg ar af land inu, sem öll fengu
sömu mynd irn ar og spurn ing arn ar
til að glíma við og svara. Þess ir tal­
meina fræð ing ar voru El mar Þórð­
ar son, sem starfar við Grunda skóla
á Akra nesi, Frið rik Rún ar Guð­
munds son og Ingi björgu Sím on ar­
dótt ur.
El mar Þórð ar son tal meina fræð­
ing ur seg ir í sam tali við Skessu horn
að þessi mál þroska skim un sem
hlaut nafn ið EFI, eft ir fyrsta stafn­
um í nafni þeirra þriggja, hafi ver­
ið mjög vel tek ið hjá heilsu gæsl unni
í land inu og not uð þar í rúm tíu ár,
frá 1999 til 2010.
Sam an burð ar rann sókn
sýndi mark tæka fylgni
„Mik il á nægja var með al hjúkr­
un ar fræð inga inn an heilsu gæsl unn­
ar um allt land með notk un EFI.
Færni barna hóps ins sem var í könn­
un inni og lögð var til grund vall ar,
var síð an not uð sem við mið þeg ar
far ið var að fram kvæma skimun ina
á heilsu gæslu stöðv um. Þeg ar börn­
in í þess um úr taks hópi voru orð in
níu ára og tóku sam ræmt próf í ís­
lensku í 4. bekk grunn skóla kom í
ljós við sam an burð ar rann sókn sterk
mark tæk fylgni á milli ein kunn­
ar þeirra í próf inu og nið ur staðna í
EFI áður,“ seg ir El mar.
Það gerð ist hins veg ar 2010 að
breyt ing var hjá heilsu gæsl unni í þá
veru að þang að komu ekki leng ur
þriggja og hálfs árs börn í þroska­
mat, held ur tveggja og hálfs ár og
fjög urra ára. Þar með var notk­
un EFI mál þroska skimun ar inn an
heilsu gæsl unn ar sjálf hætt.
Þá á kváðu tal meina fræð ing arn­
ir þrír að end ur nýja verk fær ið og
nú er kom in út EFI­2 mál þroska­
skim un sem ætl uð er til notk un ar í
leik skól um. Það er fyr ir tæki El mars
„Tal þjálf un og ráð gjöf“ sem stend­
ur að baki út gáf unni og hún er sér­
stak lega ætl uð leik skól un um í land­
inu, m. a. að stoð uðu tveir leik skól­
ar á Akra nesi við öfl un upp lýs inga
við stöðl un í mál þroska skimun ina,
Garða sel og Vall ar sel.
Fund inn nýr mark hóp ur
El mar seg ir að á næst unni verði
efnt til kynn ing ar með al leik skóla­
kenn ara og ­stjórn enda í land inu á
EFI­2 mál þroska skimun inni. Hann
seg ir að þar sem fyrri út gáfa hafi
reynst vel hafi grunn gögn in, mynd­
ir og spurn ing ar, ver ið nýtt á fram,
en fund inn nýr mark hóp ur barna
á fjórða ári, úr tak ið 245 „hent ug­
leika úr tak“. Hann seg ir að nota gildi
EFI­2 skimun ar inn ar felist fyrst
og fremst í því að finna þau börn
sem eru með frá vik í mál þroska svo
hægt sé að vísa þeim á fram í nán­
ari at hug un og við eig andi úr ræði,
að gefa for eldr um hug mynd um
hvern ig mál þroski barns ins er mið­
að við jafn aldra, að sam ræma bet­
ur en nú er gert til vís an ir á grein­
ing ar­ og þjálf unar úr ræði og síð ast
en ekki síst að fá for eldra í sam starf
til að styrkja mál þroska barns ins.
„EFI­2 er ein falt í notk un, á reið­
an legt og ekki skemm ir að börn um
finnst það skemmti legt,“ seg ir El­
mar en teikn ing ar eru sem fyrr eft­
ir Bryn dísi Björg vins dótt ur mynd­
list ar konu.
Hlust un hef ur hrak að
El mar sagði að for vitni leg nið­
ur staða hafi orð ið við sam an burð á
könn un ar hóp un um tveim ur, þeim
sem unn ið var með 1998 og síð an
2010, það er með 12 ára milli bili.
Hann seg ir að þó það hafi ekki ver­
ið mark mið með könn un inni núna,
eða nýt ist í end ur nýj un mál þroska­
skimun ar inn ar, þá hafi kom ið í ljós
að með al þriggja og hálfs árs barna
sé sterk vís bend ing um mark tæk­
an mun á hlust un. Svo virð ist sem
skiln ing ur sé mark tækt lak ari.
Tján ing er einnig lak ari en mun ur­
inn ekki mark tæk ur.
„ Þessa vís bend ingu um lak­
ari mál þroska þriggja og hálfs árs
barna nú mið að við jafn aldra fyr ir
12 árum, væri for vitni legt að skoða
bet ur,“ seg ir El mar að lok um.
þá
Ný út gáfa af
mál þroska skim un
kom in út
For síða kynn ing ar rits um EFI-2.
skyld an, vor um á ferð hér í Norð­
ur ár daln um var sann kall að skíta­
veð ur. Við kom um að Grá brók og
ég, ung ling ur inn, nennti sko ekki
út úr bíln um til að labba upp á þetta
fjall. Eins og ger ist voru for eldr ar
mín ir að reyna fá mig til að koma
út. Sögðu að ég ætti kannski aldrei
eft ir að koma hing að aft ur og þá
myndi ég sjá eft ir þessu. Þau hlógu
mik ið síð ar þeg ar þau komust að
því að fjall ið sem ég nennti ekki að
skoða er al veg við bæ inn minn.“
Fimm mis mun andi að­
ferð ir til að bera fram G
Anja lét ekki sitja við orð in tóm.
Hún gleymdi ekki þessu landi þang­
að sem hægt var að kom ast sem
vinnu kona og árið 2003 réði hún
sig til Ís lands og lenti fyr ir til vilj un
á Dýra stöð um í Norð ur ár dal. Þeg­
ar hún er spurð að því hvort hún
hafi strax orð ið ást fang in af eldri
syn in um á bæn um svar ar hún stutt
og laggott: „Út af ein hverju kom ég
aft ur og aft ur, sum ar eft ir sum ar.“
Hvern ig sem því vík ur við þá fór
hún heim til Þýska lands um haust­
ið en fannst það leið in legt og sí fellt
erf ið ara var að bíða eft ir að veturn­
ir liðu, en Anja kom sem vinnu kona
að Dýra stöð um í fjög ur sum ur, áður
en hún sett ist þar að. Hins veg ar
fór hún í ís lensku nám í Berlín einn
vet ur eft ir fyrsta sum ar ið á Ís landi.
„Það er nú svo lít ið fynd ið af hverju
ég fór að læra ís lensku. Þeg ar ég var
hér fyrsta sum ar ið þá var Klemmi,
Klem enz tengda fað ir minn, alltaf
að segja ein hverja brand ara sem ég
skildi ekki en voru greini lega um
mig. Ég heyrði að hann sagði nafn­
ið mitt, síð an eitt hvað meira og all­
ir hlógu. Þannig að ég fór eig in­
lega að læra mál ið til þess að skilja
brand ar ana. Fatta hvað væri ver ið
að segja um mig. Það var líka þægi­
legt að kom ast að í ís lensku nám­
inu því á sókn in var ekki svo mik il.
Þeg ar kenn ar inn sagði hins veg ar
að það væru fimm mis mun andi að­
ferð ir til að bera fram g í ís lensku,
þá fór ég nú að klóra mér í hausn­
um.“ Þeg ar minnst er á að marg­
ir Þjóð verj ar tali ís lensku mjög vel
seg ist Anja ekki skilja það, en þó.
Mál fræð in sé reynd ar ekki ólík en
þeg ar kem ur að því að skrifa mál­
ið fer að harðna á daln um. „Svo við
töl um á fram um þessi g. Þið seg­
ið góð an dag inn. Í báð um þess­
um orð um er g en þau hljóma alls
ekki eins. Og hvern ig á út lend ing­
ur að vita það, alla vega fyr ir fram,
að í orð inu dag inn sé eitt hvert g og
ekk ert æ? Þetta er gíf ur lega flók­
ið tungu mál,“ seg ir Anja, fórn ar
hönd um og hlær dátt.
Flutt til Ís lands
Það er síð an árið 2007 sem Anja
flutti al far ið til Ís lands. Þá er Hlyn­
ur bú inn að taka við bú inu og á kveð­
ið að rugla sam an reit um, eins og
sagt er. „Ég vissi ekk ert um land­
bún að, alla vega ekki eins og hann
er stund að ur hér en hef haft góð an
kenn ara svo þetta er allt að koma.
Það er svo merki legt að ég gæti
ekki út skýrt eða lýst neinu á þýsku
sem við erum að gera. Eins og að
lýsa mjalta vél un um eða hey skap.
Mig skort ir orð á eig in móð ur máli.
Það er eig in lega ó trú legt. Mín­
ir ætt ingj ar hlægja líka bara þeg­
ar ég er að reyna að út skýra þetta
fyrri þeim. En þetta er á byggi lega
svip að hjá börn um í Reykja vík sem
ekki kunna þessi ís lensku orð, enda
af hverju ættu þau að vita þetta?
Það er ekk ert í þeirra um hverfi sem
kall ar á þessa kunn áttu.“
Rif ist við karl inn um
á burð ar gjöf ina
Anja hóf nám í bú vís ind um við
Land bún að ar há skól ann á Hvann­
eyri í haust. Hún seg ir að fyr ir
nokkrum árum hefði sér aldrei dott­
ið í hug að bú vís indi yrðu náms­
grein hjá henni. „Ég taldi mig ekki
þurfa að fara í bú fræði nám, hana
hef ég heil mik ið lært hér í sam búð­
inni. Hins veg ar get ég núna far ið
að ríf ast við karl inn um blönd un ina
á á burð in um og svo leið is, og ef ast
um að hann viti allt. Það er mjög
skemmti legt. Ég er reynd ar bara
í hluta námi og líka í fjar námi, svo
ég er ekk ert að stressa mig á þessu.
Enda nenni ég því ekki. Fjar nám ið
er al veg frá bær mögu leiki. All ir fyr­
ir lestr arn ir í tölv unni, hægt að ýta á
stopp, hlusta aft ur, sem er fínt, ekki
síst fyr ir fólk af er lendu bergi.“
Anja not ar nú tíma sam skipti
einnig mik ið til að hafa sam band
við fólk ið sitt. Son ur inn Benja mín,
sem fædd ur er árið 2008, tal ar við
ömmu og afa í Þýska landi í gegn­
um Skype og finnst það ekki vanda­
mál. Svo hafa sam göng ur breyst
svo mik ið og verð á flug fari lækk að,
þannig að í raun er stutt og frem­
ur ó dýrt að skreppa á milli. „Mér
finnst inter net ið dá sam leg upp­
finn ing,“ seg ir Anja. „Það breyt­
ir öllu fyr ir mig og er þess vald andi
að gott sam band og sam skipti eru
við mitt heima land.“
Dýr mætt frjáls ræði
„Ég hef eng an á huga á að vinna
neitt með stjórn mála fræð ina frek ar.
Það eru alltaf svo mik il læti í þess­
um stjórn mál um, það er mik ið frið­
sælla að stunda land bún að ar störf
og búa hér. Börn voru ekki send í
sveit í Þýska landi eins og gerð ist
hér og er að eins enn þá. Svo fólk­
ið mitt er dug legt að koma hing­
að með börn in sín. Þau fá að fara á
hest bak, hlaupa út um tún in og bara
vera til. Veistu hvað það er mik ið
frjáls ræði og for rétt indi að búa í ís­
lenskri sveit? Ég held að Ís lend ing­
ar geri sér kannski ekki grein fyr ir
því, nema auð vit að þeir sem búa í
sveit um lands ins. Það er svo frá bært
að búa í sveit inni; ró legt, stress lít ið
og hér hef ég vinnu. Hvað er hægt
að hugsa sér það betra,“ seg ir Anja
Mager að end ingu.
bgk
Stór fjöl skylda Önju úr móð ur legg. Mynd in er tek in í Þýska landi árið 2009 þeg ar fjöl skyld an á Dýra stöð um; Hlyn ur, Anja og
Benja mín brugðu sér yfir haf ið.
Benja mín son ur Önju og Hlyns, hef ur
mis jafn lega gam an af því að um gang-
ast skepn ur. En þenn an dag vildi hann
ólm ur fara á hest bak og mamma var
með, hon um til halds og trausts.
Dýra stað ir í Norð ur ár dal. Í búð ar hús ið kúr ir und ir sjálfri drottn ingu Borg ar fjarð ar,
Baul unni.