Skessuhorn - 13.02.2013, Side 12

12 MIÐVIKUDAGUR 13. FEBRÚAR 2013
Í Skessu horni í síð ustu viku var sagt
frá könn un sem Orku stofn un gerði
fyr ir Byggða stofn un á orku kostn aði
heim ila á nokkrum stöð um á land­
inu. Þar var tek ið dæmi af 160 fer­
metra ein býl is hús um og kann að­
ur kostn að ur hús eig enda við hús­
hit un, lýs ingu og aðra raf orku notk­
un heim il is ins. Nið ur stað an sýndi
slá andi að stöðumun íbúa hinna
dreifðu byggða, ekki síst þeirra sem
búa á köld um svæð um, án að gangs
að hita veitu. Fram koma að dýr ast
var fyr ir heim ili í dreif býli á veitu­
svæði Rarik að kynda hús sín og
kaupa raf orku. Þar kost aði 320.123
krón ur á ári að hita upp 160 fm.
hús ið og kaupa raf magn til lýs ing­
ar, eða 26.677 krón ur á mán uði.
Ör lít ið lægri var svo orku reikn ing­
ur inn á veitu svæði Orku veitu Vest­
fjarða. Af ein stök um þétt býl is stöð­
um var dýr ast að hita upp hús og
kaupa raf magn í Grund ar firði, á
Vopna firði og í Nes kaup stað. Að­
stöðu mun ur fólks eft ir bú setu er
því gríð ar lega mik ill. Eng an veg inn
er hægt að segja að póli tísk ur ein­
hug ur sé með al stjórn mála manna
hér á landi að jafna þenn an að­
stöðumun lands manna. Því er mik­
il vægt að á kveðn ir stjórn mála menn
af lands byggð inni haldi uppi vörn­
um til að gæta hags muna þeirra
sem búa við allt of hátt raf orku­
verð. En hvað er helst til ráða til
að tryggja sem besta bú setu á fram
á þeim stöð um sem dýr ast er að
kynda og raf lýsa hý býli fólks? Ein
af þeim leið um sem rétti lega hef­
ur ver ið bent á er að fólk komi sér
upp bún aði sem kall ast varma dæl­
ur, en þær nýta orku ým ist úr lofti,
sjó, jarð vegi eða vatni og eiga það
sam merkt að spara raf magn. Í ljósi
mik il væg is þess að fleiri í hugi kosti
varma dæla leit aði Skessu horn upp­
lýs inga um mál ið.
Minnk andi for skot í
lágu raf orku verði
Ís land er ríkt af orku, spurn ing in
er ein vörð ungu hversu vel lands­
mönn um tekst að beisla þessa orku
og hvað kost ar að koma henni til
not enda. Frá því far ið var að virkja
fall vötn í stór um stíl þótti raf magn
hlut falls lega ó dýrt hér á landi í sam­
an burði við öll ná granna lönd. Því
var hvat inn til að leita ann arra orku­
gjafa en raf magns lít ill alla síð ustu
öld, nema hvað beisl un jarð hita
snert ir, enda víða vellandi hver ir
sem auð velt og hag kvæmt hef ur þótt
að virkja. Nú eru hins veg ar blik ur
á lofti því ein sýnt þyk ir að raf orku­
verð mun hækka hér á landi og er
sú þró un þeg ar haf in. Hækk að raf­
orku verð er á stæða þess háa kynd­
ing ar kostn að ar sem orð inn er stað­
reynd á lands byggð inni og nefnd ur
er í upp hafi þess ar ar frétta skýr ing­
ar. Eitt af þeim úr ræð um sem vissu­
lega er á stæða fyr ir fólk á köld um
svæð um til að skoða gaum gæfi lega,
er notk un svo kall aðra varma dæla. Á
Ís landi er notk un þeirra til upp hit­
un ar ekki al geng og eru á stæð urn­
ar eink um hár stofn kostn að ur við
kaup á varma dæl um og þeim bún aði
sem þarf hverju sinni. Með hækk­
andi raf orku verði eru hins veg ar for­
send ur að breyt ast og því er spáð að
hækk að raf orku verð til hús hit un ar
muni leiði til víð tæk ari úr ræða, svo
sem með varma dæl um.
Varma dæl ur eru mjög al geng ar
víða er lend is þótt Ís lend ing ar hafi
ein ung is nokk urra ára reynslu af
notk un þeirra. Sér stak lega eru þær
al geng ar í Banda ríkj un um, Sviss,
Sví þjóð og Þýska landi þar sem ára­
tuga hefð er fyr ir notk un þeirra.
Nán ast all ar ný bygg ing ar í Sví þjóð
eru til að mynda út bún ar varma dæl­
um. Í Banda ríkj un um eru þær yf ir­
leitt not að ar til kæl ing ar, en til upp­
hit un ar á norð læg ari slóð um, t.d. á
Norð ur lönd un um. Stofn kostn að­
ur við að setja upp varma dæl ur og
tengd an bún að er alltaf mik ill, en
á vinn ing ur inn get ur ver ið gríð ar­
mik ill.
Björg un ar sveit
spar aði 85%
Rif á Snæ fells nesi er einn af svoköll­
uð um köld um stöð um lands ins,
þar sem jarð hiti finnst ekki. Björg­
un ar sveit in Lífs björg byggði fyr ir
nokkrum árum nýtt og glæsi legt hús
fyr ir starf sem ina og er það stað sett á
hafn ar bakk an um í Rifi. Í fyrstu var
hús ið ein ung is kynt með raf magns­
túbu með ó heyri leg um háum rekstr­
ar kostn aði. Þar völdu menn að kaupa
35 kW varma dælu og tengdu við
hana lok að hringrás ar kerfi, þannig
að varmi er sótt ur út í sjó. Keypt
var varma dæla frá Verk lögn um og
í höfn ina lagð ir 1200 metr ar af 40
mm plast röri. Varma dæl an var tengd
árið 2011 þannig að nú er kom in
góð reynsla á notk un henn ar. Hvorki
meira né minna en 85% sparn að­
ur varð í raf orku kaup um við þessa
breyt ingu þannig að stofn kostn að ur
verð ur fá ár að skila sér fyr ir björg­
un ar sveit ina.
Hvað er varma dæla?
Varma dæla er bún að ur sem legg­
ur til vinnu við að flytja varma
frá köld um hlut til heit ari og nýta
varma frá vél um t.d. frysti húsa, frá­
rennsli hita veitu og jarð varma með
lágu hita stigi og eru tækni lega eins
gerð ar og kæli skáp ur. Varma dæl ur
eru því ým ist nýtt ar til upp hit un­
ar eða kæl ing ar. Ís skáp ur er dæmi­
gerð kæli varma dæla. Orku hag­
kvæmni varma dælu ræðst af grund­
vall ar lög mál um varma fræð inn ar
og verk fræði leg um þátt um á borð
við orku notk un dælna, eig in leik um
vinnslu mið ils og vinnslu hita stigs.
Raf orku þarf til að knýja all an bún­
að hefð bund inn ar varma dælu, t.d.
þjöppu og stýr ing ar. Hag kvæmni
varma dæla til lengri tíma felst engu
að síð ur í þeirri stað reynd að rekstr­
ar kostn að ur við þær, það er raf­
orku kaup, er hverf andi mið að við
að hita við kom andi hús með raf­
orku einni sam an. Varma dæl um er
yf ir leitt kom ið fyr ir inn an húss eða
í lok uðu rými þar sem að gengi er
að raf magni. Til við bót ar kem ur sú
orku notk un sem stund um þarf til
að koma varma gef andi miðli (t.d.
vatni, sjó eða lofti) að og í gegn um
varma skipti (eimi) varma dæl unn­
ar. Efna hags leg hag kvæmni ræðst
af inn kaups­ og rekstr ar kostn aði,
styrkj um vegna stofn kaupa og fleiri
þátt um.
Tækni leg lýs ing
Á vef Orku set urs seg ir að hefð­
bund in varma dæla sam an standi
af dælu bún aði og leiðsl um sem
mynda lok að gas­ eða vökva kerfi. Í
gas­ eða vökva kerf inu er svo kall að­
ur vinnslu mið ill sem þá eðli máls ins
sam kvæmt er ým ist í gas­ eða vökva­
formi. Í vinnslu hringrás varma dæl­
unn ar eru tveir varma skipt ar sem
kall ast eim ir og eimsvali. Til að
við halda hringrásinni þarf ann ars
veg ar þjöppu og hins veg ar þenslu­
loka. Með vökva dælu er varm inn
leidd ur að varma skipti (eim ir eða
uppgu fari) sem hitar vinnslu mið il­
inn svo að hann gufar upp við lág an
þrýst ing. Þjapp an efst á mynd inni
þjapp ar gas inu sam an og það hitn­
ar. Seinni varma skiptir inn (eimsval­
inn eða þéttir inn) los ar varma úr
há þrýstnu vinnslugas inu í neyslu­
og ofna vatn en við það þétt ist gas­
ið að nýju. Það an fer vinnslu mið­
ill inn í gegn um þenslu loka þar sem
þrýst ing ur inn fell ur og hringrás in
lok ast.
Ó lík ar leið ir til
að beisla ork una
All ar varma dæl ur nota vinnslu mið­
il í lok uðu kerfi og nýta þar ó reiðu­
breyt ingu hans þ.e. þeg ar vinnslu­
mið ill inn fer úr t.d. vökva fasa í gas­
fasa. Hefð bundn ar varma dæl ur eru
flokk að ar í nokkra grunn flokka eft­
ir fasa varma upp sprettu og fasa
varma frá streym is, t.d. hef ur loft/
vatn varma dæla varma upp sprettu í
gas fasa (loft) og skil ar frá sér heit­
um vökva fasa (vatn).
Loft í loft varma dæl ur eru al­
gengast ar allra varma dælna á
heims mark aði og eru yf ir leitt út­
færð ar á þann hátt að hægt er að
snúa við flæði vinnslu mið ils ins,
þannig að varma dæl an get ur ým­
ist kælt eða hit að hús næði. Þessi út­
færsla er ó dýr ust varma dælna og
selst vel í lönd un um ná lægt mið­
baug þar sem kraf an um kæl ing­
ar þörf er mik il. Í sól ar landa ferð
til Spán ar þekkja marg ir loft kæl­
ing una á hót el her bergj um og geta
ver ið nokk uð viss ir um að þar er á
ferð varma dæla sem kæl ir. Í kald ari
lönd um er vinnslu ferli varma dæl­
unn ar því snú ið við og þær not að ar
til hit un ar, eins og t.d. víða á Norð­
ur lönd un um.
Hér á landi er víða mögu leiki að
varm inn eða ork an í varma dæl urn­
ar sé feng inn af svæð um þar sem
ein hver hiti er í jörðu. Minnst ur
kostn að ur við nýt ingu slíks hita er
frá nátt úru leg um varma upp sprett­
um á borð við vol gr ur eða laug ar,
en þá má leggja varma leiðni leiðsl­
ur beint í þær án veru legs jarð rasks.
Al geng ast er að hús séu hit uð með
vatns ofna kerf um og því er mest ur
vilji fyr ir því að varma dæl an skili
frá sér heitu vatni sem fer í ofna­
kerfi sem yf ir leitt er til stað ar þar
sem varma dæl unni skal kom ið fyr ir.
Þá er einnig hægt að leggja varma­
leiðni leiðsl ur í þurr an og góð an
jarð veg og eru þá leiðsl ur plægð­
ar nið ur fyr ir frost og ork an í jarð­
veg in um hitar vatn ið í lögn inni upp
Frétta skýr ing:
Varma dæl ur geta spar að tugi pró senta
í raf orku kaup um á köld um svæð um
Hús björg un ar sveit ar inn ar Lífs bjarg ar er kynt með varma dælu frá Verk lögn um. Við hana er tengt lok að hringrás ar kerfi, 1200 metra löng lögn sem hring ast um botn
hafn ar inn ar. Yf ir hit inn úr vatn inu nýtt ist vel og spar ar um 85% af þeirri raf orku sem Lífs björg hefði ella þurft að kaupa.
Hér eru starfs menn Frí orku á Sel fossi með 60 kW varma dælu.