Læknablaðið - 15.10.2004, Blaðsíða 16

FRÆÐIGREINAR / ENDURHÆFING OG ÖRORKA
niðurstöðu (bótagreiðslu) fyrir sjúkling sinn.
í könnun sem nýlega var gerð í Noregi voru lækn-
ar spurðir hvort það kæmi fyrir að þeir höguðu upp-
lýsingagjöf sinni í vottorðum meðvitað þannig að
þeir lýstu aðstæðum sjúklings með þeim hætti að sem
mestar líkur væru á að þeir fengju þær bætur sem þeir
væru að sækja um. Svöruðu 39% læknanna þeirri
spurningu játandi (10).
Oft eru fleiri en ein sjúkdómsgreining í læknisvott-
orði og í örorkumati. Þá er stundum fjallað um sam-
verkandi færniskerðingu og getur verið ókleift að ein-
angra áhrif hvers þáttar í heildarfærniskerðingu. Sá
þáttur sem alvarlegastur er í heilsufarslegu tilliti og er
því meðferðarlækni efst í huga, þarf ekki að vera sá
sem skerðir færni mest.
Prátt fyrir þá fyrirvara sem hér hefur verið lýst
telja höfundar fyrstu greiningu í matsgerð trygg-
ingalæknis gefa nægilega sterkar vísbendingar um
læknisfræðilegar forsendur endurhæfingarlífeyris og
örorkulífeyris til þess að hægt sé að draga af henni
ályktanir. í þessari rannsókn er því horft til þeirrar
sjúkdómsgreiningar sem tryggingalæknir hefur fyrsta
(ef þær eru fleiri en ein) í matsgerð sinni, þegar lækn-
isfræðilegar forsendur endurhæfingarlífeyris og ör-
orkulífeyris eru skoðaðar.
í rannsókn sem náði til allra sem metnir höfðu ver-
ið til örorku og voru búsettir á Islandi þann 1. desem-
ber 2002 höfðu 32% kvenna og 42% karla sem metin
höfðu verið til hærra örorkustigsins (að minnsta kosti
75% örorku) geðröskun sem fyrstu sjúkdómsgrein-
ingu. Jafnframt kom fram að algengi örorku vegna
geðraskana hefur á undanförnum árum farið vaxandi
(11).
Á því tímabili sem núverandi rannsókn spannar
voru geðraskanir algengasta læknisfræðileg forsenda
endurhæfingarlífeyris hjá báðum kynjum. Mikil
áhersla á endurhæfingu vegna geðraskana er því í
samræmi við vægi geðraskana í örorku hér á landi.
Geðraskanir og stoðkerfisraskanir eru tveir algeng-
ustu sjúkdómaflokkarnir bæði í endurhæfingarhópn-
um og örorkuhópnum. Mikill munur er hins vegar á
hlutfallslegu vægi þessara tveggja sjúkdómafiokka í
hvorum hópi fyrir sig, með áherslu á endurhæfingu
vegna geðraskana en á örorku vegna stoðkerfisrask-
ana. Pví var skoðuð aldursdreifing þeirra sem metn-
ir voru til endurhæfingarlífeyris eða örorkulífeyris á
grundvelli hvors þessara sjúkdómaflokka fyrir sig.
Þeir sem metnir voru til endurhæfingarlífeyris vegna
stoðkerfisraskana reyndust talsvert eldri en þeir sem
metnir voru vegna geðraskana. Fólk með geðraskanir
sem fyrstu greiningu kemur fyrr til mats en fólk með
stoðkerfisraskanir sem fyrstu greiningu, hvort sem
litið er á endurhæfingarhópinn eða örorkuhópinn.
Hugsanleg skýring er að geðraskanir valda oft veru-
legri færniskerðingu þegar á unga aldri, en stoðkerf-
israskanir eru oft tengdar hrörnun og valda fremur
færniskerðingu seinna á ævinni.
Heimildir
1. Lög um félagslega aðstoð nr. 118/1993.
2. Lög um almannatryggingar nr. 117/1993.
3. Baldursson H, Jóhannsson H. Nýr staðall fyrir örorkumat á
íslandi. Læknablaðið 1999; 85:480-1.
4. Thorlacius S. Breytt fyrirkomulag örorkumats á Islandi og starf-
ræn endurhæfing á vegum Tryggingastofnunar ríkisins. Lækna-
blaðið 1999; 85:481-3.
5. Reglugerð heilbrigðis- og tryggingamálaráðherra um örorkumat
nr. 379/1999.
6. Thorlacius S, Stefánsson S, Jóhannsson H. Örorkumat fyrir og
eftir gildistöku örorkumatsstaðals. Læknablaðið 2001; 87:721-3.
7. Thorlacius S, Steánsson S, Jóhannsson H. Incidence of disability
pension in Iceland before and after introduction of the British
functional capacity evaluation "All work test“. Disability Medic-
ine 2003; 3:5-8.
8. International Statistical Classification of Diseases and Related
Health Problems. Tenth revision. World Health Organization,
Geneva, 1994.
9. Bland M. An Introduction to Medical Statistics. Oxford Univers-
ity Press, 1995.
10. Gulbrandsen P, Aasland OG, Fprde R. Legeattester for á hjelpe
pasienten. Tidsskr Nor Lægeforen 2004; 124:192-4.
11. Thorlacius S, Stefánsson SB. Algengi örorku á íslandi 1. desem-
ber 2002. Læknablaðið 2004; 90:21-5.
684 Læknablaðið 2004/90