Vísbending - 06.05.2011, Síða 1

6. maí 2011
17. tölublað
29. árgangur
ISSN 1021-8483
1Nýgerðir samningar eru hvorki hagstæðir fyrir
launamenn, atvinnu-
rekendur né ríkið.
Hvort þjást Íslend -
ingar af meirimáttar-
eða minnimáttar-
kennd?
Skattlagning á fjáreigna-
tekjur jafngildir í
mörgum tilvikum
eigna upptöku.
Væntingar til stjórn-
málamanna fara stöðugt
minnkandi sem eðlilegt
er.
3
Vikurit um viðskipti og efnahagsmál
V í s b e n d i n g • 1 7 . t b l . 2 0 1 1 1
2 4

Ein af lexíum af hruninu hefði átt að vera að sígandi lukka sé best. Ef menn ætli sér að ná raunverulegum
árangri verði að skapa fyrir því forsendur.
Forsendur fyrir launahækkunum eru að
vinnuafl afkasti meiru en áður. Þetta get-
ur gerst með því að færri vinni verkin en
áður, eða framleiðsla verði meiri. Ef eftir-
spurn breytist ekki er fyrri lausnin upp-
skrift að atvinnuleysi. Reynslan bendir til
þess að kaupmáttaraukning umfram eitt til
eitt og hálft prósent á ári sé ekki raunhæf
til lengdar. Þegar kaupmáttur hafði aukist
um 50% á tólf árum undir stjórn Sjálf-
stæðisflokksins hefði það átt að vera sterk
vísbending um að eitthvað yrði að gefa
eftir. Það jafngildir tæplega 3,5% aukn-
ingu á ári og á þessum árum varð engin
sú bylting sem réttlætti svo mikla hækkun
kaupmáttar. Jafnvel eftir hrunið var árleg
kaupmáttaraukning frá 1995 nærri 1,8%
sem þykir mikið yfir svo langt tímabil.
Er samið um verðbólguna?
Nú hefur verið skrifað undir samninga sem
segja að almenn laun hækki á yfirstandandi
ári um 4,25%, 3,5% í febrúar 2012 og
3,25% árið 2012. Auk þessa kemur til ein-
greiðsla upp á 75 þúsund krónur, en hún
ein veldur auknum launakostnaði á árinu
upp á 2% að meðaltali. Spurningin er
hvort fyrirtækin standi undir slíkri hækk-
un. Uppbyggingin eftir hrun hefur verið
miklu hægari en menn vonuðu í upphafi
kreppunnar. Atvinnuleysi hefur haldist
mikið og margt bendir til þess að það verði
viðvarandi á næstu árum. Þegar kreppan
skall á var ákveðið að hækka atvinnuleysis-
bætur og kostnaðurinn af hækkuninni
settur á atvinnulífið með hækkun trygg-
ingagjalds. Þessi hækkun hefur ein og
sér hækkað launakostnað fyrirtækja um
liðlega 3% og engar líkur virðast á því
að atvinnuleysi minnki á næstunni. Vel-
ferðarráðherrann talar um að hækka beri
bæturnar. Þetta þýðir að kostnaðurinn
af tryggingagjaldinu mun ekki minnka á
næstunni, þannig að lækkun þess kemur
ekki til með að minnka kostnað fyrirtækj-
anna af launahækkuninni.
Það þýddi ekki að bjóða upp á minna!
Verslunarrekendur eru strax farnir að
tala um að vöruverð þurfi að hækka, enda
hækka laun afgreiðslufólks mun meira en
þetta. Þær raddir heyrast að ekkert svig-
rúm sé til verðhækkana vegna þess að eft-
irspurn sé svo lítil. Það þýðir að hagnaður
minnkar nema hægt sé að draga úr kostn-
aði, sem verður hraðast gert með fækkun
starfsmanna. Einstaka greinar ganga í
sjálfu sér þokkalega, t.d. hluti af sjávar-
útvegi og stóriðja, greinarnar þar sem
tekjur hafa aukist langt umfram hækkun
á launakostnaði.
Ekki má gleyma því að einungis hluti
af launahækkunum kemur í gegnum
heildarhækkun samninga. Árið 2010 var
samningsbundin hækkun launa 2,2% en
launavísitalan hækkaði um 4,8%. Ekki
er ólíklegt að vísitalan hækki í ár um 6%.
Þegar er fyrirséð að upprunaleg spá Hag-
stofunnar um 2,6% verðbólgu stenst ekki.
Án áhrifa samninganna stefnir hún í lið-
lega 3% og líklegast er að hún verði 4,0
til 4,5% á árinu. Forsætisráðherra segir
Hagstofuna hafa metið að verðbólga yrði
0,5% umfram það sem ella hefði verið
vegna þessara samninga. Ekki er hægt að
finna neitt um forsendur að baki þessarar
óljósu staðhæfingar.
Allt á að hækka
Ríkisstjórnin lýsir því yfir að hún ætli að
láta bætur almannatrygginga og skatt-
leysismörk hækka. Sem sé auka útgjöld
og minnka tekjur. Hvernig það rímar við
áætlun um hallalaus fjárlög árið 2013 er
erfitt að segja. Hér virðist farin gríska leið-
in um að láta hverju ári nægja sína þján-
ingu. Forsætis- og fjármálaráðherra segja
lauslega útreikninga (ágiskun?) sýna að
útgjöld ríkisins hækki um 60 milljarða
á tímabilinu vegna samninganna. Ekki
var sagt frá tekjutapi vegna skattbreyt-
inga. Það vekur athygli að bæði áætl-
anir um verðbólgu og útgjaldaaukningu
virðast vera afar lauslegar og óformlegar.
Lærdómurinn af hruninu er ekki meiri en
þetta.
Allir samningsaðilar virðast gera sér
grein fyrir því að með þessu er farið út á
ystu nöf þegar efnahagsástandið og ríkis-
fjármálin kalla á varfærni. Verkalýðsleið-
togar sem hafa sérfræðinga í sínum röðum
sem hafa greint hættuna segja einfaldlega:
„Við getum ekki boðið fólki upp á neitt
minna.“ Reynsla Íslendinga af launahækk-
unum bendir til þess að oft séu mestu
hækkanirnar minnstu kjarabæturnar.
Mynd: Kaupmáttur 1995-2013
Heimild: Hagstofa Íslands, útreikningar Vísbendingar. Maí 2011-des 2013 spá Vísbendingar.