Bæjarins besta - 19.02.2009, Side 14

14 FIMMTUDAGUR 19. FEBRÚAR 2009
hafa nóg að gera og heimsótti
tengdamömmu eins oft og ég gat
með dæturnar. Þetta slampaðist
einhvern veginn, stundum var ég
glöð og kát en stundum héldu ber-
dreymið og skynjanirnar áfram
að hrella mig og viðhalda kvíðan-
um. Að námi loknu fór ég aftur
vestur með dæturnar til að lifa
eðlilegu lífi sem húsmóðir og
verkakona.
Í nóvember 1994 eftir að ég
var flutt suður og byrjuð aftur í
Kennaraháskólanum upplifði ég
þunglyndi sem eftir á að hyggja
hafði verið tvö ár að þróast yfir í
nánast algera hreyfihömlun, lík-
amlega og andlega. Þá bjó ég ein
með syni mínum sem þá var átta
ára. Ég hélt að ég væri að klikkast
endanlega og ákvað að hringja
niður á göngudeild geðdeildar
þar sem mér var sagt að koma
strax. Ég fékk viðtal hjá góðum
geðlækni og óteljandi tissjú til
að þurrka tárin, en ég veit ekki
hversu lengi ég hafði ekki getað
grátið fyrr en þarna. Síðan fékk
ég lyfseðil og samstarfsmeðferð
hjá geðhjúkrunarfræðingi fram
á vor þar til skólinn var búinn.
Guði sé lof, aldrei aftur Hiro-
shima! Flestir fá þunglyndi einu
sinni á ævinni, núna var ég slopp-
in, hugsaði ég, þvílíkur léttir.
Seinna komst ég að því að margir
þunglyndissjúklingar hugsa það
sama.
Árið 2003 sökk ég aftur til
botns. Það var mikið áfall. Heil-
inn lét ekki að stjórn. Líkaminn
hlýddi ekki heilanum. Minnis-
leysi, einbeitingarskortur, hreyfi-
hömlun, höfuðverkur. Og hugs-
anirnar eins og trylltir fuglar í
hausnum. Sjálfsmyndin og sjálf-
straustið molnuðu niður. Ég var
mjög ósátt. Datt út úr vinnu og
fann hversu slæm tilfinning þetta
var gagnvart vinnunni. Mér leið
eins og algerum lúser. Afskrifuð.
Svona eru gömlu fordómarnir og
gildin lífseig.
Svo kynntist ég Auði Axels
iðjuþjálfa, sem þá var að prófa
tveggja ára heilsugæsluverkefni
sitt, meðal annars Hjálpina heim,
auk þess sem hún var einn af
stofnendum Hugarafls, og núna
er hún annar eigandinn að AE-
endurhæfingu með Elínu Ebbu.
Auður er manneskja sem minnir
á engil, afskaplega ljúf. Það er
mannbætandi að kynnast henni.
Kynni okkar hófust með því að
hún kom vikulega til okkar sonar
míns og barnabarna með ráðlegg-
ingar út frá iðjuþjálfun á staðn-
um. Seinna fór ég að líta niður í
Drápuhlíð og kynnast starfsemi
hennar þar og Hugarafli.
Eins og margir vita hefur Hug-
arafli aldeilis vaxið fiskur um
hrygg síðan þá. Fólkið sem tók
þátt í starfseminni í Hugarafli
var líka sérstakt, miðlaði sinni
reynslu og tók þátt af hugsjón
þrátt fyrir sín veikindi. Árið 2003
hafði ég kynnst Hvítabandinu og
starfsemi þess og mætti þar yfir-
leitt þrisvar í viku. Starfsfólkið
þar var afskaplega gott og ljúft.
Boðið var upp á alls kyns úrræði
fyrir fólk sem var að jafna sig
eftir erfiða sjúkdóma. Munurinn
á Hvítabandinu og Hugarafli felst
í stefnu Hugarafls í málefnum
geðfatlaðra.
Eftir að ég fluttist til Ísafjarðar
kynntist ég lítillega klúbbnum
Geysi, heimsótti athvarf Rauða
krossins í Reykjavík, Kópavogi
og Hafnarfirði og leit við á Tún-
götu 17 í Reykjavík, sem Geð-
hjálp rekur. Í gegnum netið gat
ég svo fylgst með því sem var að
gerast í málefnum geðsjúkra í
Keflavík, á Suðurlandinu og fyrir
norðan.
Eftir að hafa fengið þriðja al-
varlega þunglyndið var mér allri
lokið, þrátt fyrir allt sem ég vissi.
Fannst öllu lokið þennan ágúst-
mánuð 2005. Veit ekki hvernig
ég hefði komist í gegnum erfið-
leikana án aðstoðar Hörpu Guð-
munds iðjuþjálfa, Auðar Ólafs
hjúkrunarfræðings og Fjölnis
Freys læknis á Ísafirði. Þegar ég
fór smám saman að jafna mig
eftir áfallið fór ég að taka þátt í
undirbúningshópi fyrir Vesturafl,
sótti fundi og var virk. En þegar
draumurinn um Vesturafl var
kominn á fót fór líkamleg líðan
mín versnandi.
Bara bíta á jaxlinn
Nýr óvinur var kominn til skjal-
anna, sem dró úr mér allan mátt
og baráttuvilja. Svonefnd útkölk-
un í baki, bæði í efri og neðri
hryggjarliðum með tilheyrandi
þrýstingi á taugar sem liggja um
allan neðri hluta líkamans, út í
spjaldhrygg og niður fætur, síðan
út frá hálsliðum út í vinstri hand-
legg og núna er þetta nýlega byrj-
að í hægri handlegg. Ekkert við
þessu að gera, bara sætta sig við
sársaukann á meðan hryggurinn
verður samvaxinn og hættir von-
andi að þrýsta á taugar. Bara að
bíta á jaxlinn er það eina, og
hugsa um allt það gamla fólk
sem fær þetta sama.
Frá því að ég fékk þessa niður-
stöðu hef ég ekki verið með sjálfri
mér. Enn ein uppstokkun í nánd
og mig skortir allt baráttuþrek.
Hef í rauninni gefist upp. Það
eina sem heldur mér gangandi er
vonin. Sem betur fer eru barna-
börnin aftur komin til móður
sinnar, en sjálf er ég aðallega í
því að deyfa sársaukann með öll-
um ráðum. Stend raunar á kross-
götum og þarf að velja réttu leið-
ina. Trúlegast verður ofan á að
ég leita til Landspítalans um með-
ferð sem miðar að því að lifa
með sársaukanum án lyfja.
Mismetnir sjúkdómar
Í öllu því sem ég hef fengist
við síðustu árin hef ég oft leitt
hugann að sambandi heilbrigð-
isyfirvalda og sjúkdóma. Í orði
kveðnu eru allir sjúkdómar jafn-
réttháir og sjúklingar eiga rétt á
meðferð í samræmi við sjúkdóm-
inn. Það er ekki langt síðan átti
að byggja upp þjónustu fyrir geð-
sjúka, styðja fólk með geðrask-
anir út á vinnumarkaðinn, bæta
búsetuúrræði þeirra og aðstöðu
til bata. En hver er svo fyrsti
sjúklingahópurinn sem heil-
brigðisyfirvöld ráðast á núna eftir
áramótin? Fólk með geðraskanir.
Það á til dæmis að kippa fótunum
undan starfsemi geðsviðs Akur-
eyrar, sem hefur náð afar góðri
uppbyggingu, greiningum, þjón-
ustu og meðferð á síðustu fimm-
tán árum. Orðspor geðsviðsins á
Akureyri hefur farið víða vegna
hins góða árangurs og fólk hvað-
anæva af landinu hefur sótt í
meðferð norður, en skyndilega
er fimmtán ára þekkingu og reyn-
slu sópað í sjóinn. Geðfatlaðir fá
ekki sína meðferð og allt er í
uppnámi sem snýr að sjúklingum
og læknum.
Ef leggja á alla sjúkdóma að
jöfnu, hvað skyldi þá verða sagt
við því ef starfsemi Reykjalundar
yrði lögð niður með öllu? Eða
heilsuaðstaða exem- og psorias-
issjúklinga við Bláa lónið yrði
lögð niður með einu pennastriki?
Eða hjarta- og krabbameinsdeild-
um yrði gert að minnka plássið
um 50% í sparnaðarskyni? Ég er
viss um að hljóð myndi heyrast
úr horni. Núna í vetur var því
flaggað í Kompási, að lyf fyrir
fólk með geðraskanir kostuðu
svo og svo mikið fyrir þjóðarbú-
ið. Ef allir sjúkdómar eru jafn-
réttháir, hvers vegna þá ekki að
birta líka kostnað þjóðarbúsins
vegna hjartalyfja, krabbameins-
lyfja og fleiri lyfja í hinum ýmsu
sjúkdómahópum?
Þessi sjúkdómamismunun á
rætur að rekja aftur um nokkrar
kynslóðir til þeirra gilda og við-
horfa sem þá ríktu, hún er sem
sagt fornaldarhugsunarháttur. Á
mörgum sjúkrahúsum um landið
er ekki gert ráð fyrir að hægt sé
að taka á móti geðsjúkum í hættu-
ástandi né langt gengnum alkó-
hólistum, bæði vegna plássleysis
og skorts á fagfólki. Á sama hátt
og hjartasjúklingar, sykursjúkir,
þeir sem eru með krabbamein og
aðrir, báðu ekki um sína sjúk-
dóma, þannig báðu hvorki geð-
sjúkir né langt gengnir alkóhól-
istar um sín gen. Við báðum ekki
um sjúkdóma sem flæktust með
genum okkar. Samt er vitað að
sjúkdómar liggja í ættum.
Dauðalistinn
Allir sjúklingar kannast við
biðlista nema þegar um bráðatil-
felli upp á líf og dauða er að
ræða. Ég held að fáir nema alkó-
hólistar og aðstandendur þeirra
kannist við biðlistann langa hjá
SÁÁ eftir að komast á Vog. Þessi
listi er af mörgum kallaður
dauðalistinn. Sjúklingum á Vogi
er tilkynnt hve heppnir þeir séu
að komast að og skuli vera þakk-
látir fyrir það, vegna þess að fólk
deyr á biðlistanum. Það er ekki
flóknara en svo, að hafir þú verið
á Vogi og ert skilgreindur sem