Bæjarins besta


Bæjarins besta - 24.02.2011, Blaðsíða 5

Bæjarins besta - 24.02.2011, Blaðsíða 5
FIMMTUDAGUR 24. FEBRÚAR 2011 5 hliða, fyrir utan það að lifa lífinu meðan heilsan endist. Er það ekki einmitt kjarni málsins?“ Reynir að breyta til um efni og efnistök Eyvindur segist gjarnan vilja fást við nýtt efni hverju sinni. „Eins og svo margt annað eru ritsmíðar fag sem lærist með æf- ingunni. Menn ná tökum á ákveð- nu tjáningarformi í texta sínum og verkum og halda sig gjarnan við það. Ég hef yfirleitt reynt að brjóta upp efnistökin hjá mér, ýmislegt orðalag er vafalaust þekkjanlegt, en varðandi efni og annað hef ég reynt að leita á ný og ný mið. Ég hef þó orðið var við það, að ef maður er ekki orðinn þekktur og vel metinn rit- höfundur, stimplaður sem ég kalla, getur það reynst hættulegt. Það á ekki eingöngu við um okkar tíma heldur sést það í gegnum bók- menntasöguna, að þegar þekktur rithöfundur breytir um stíl þykir það mjög merkilegt, en annars ekki. Ég hef til dæmis verið gagn- rýndur fyrir að vera með of flókin verk eins og bókina „Glass“. Það er bara bull. Hún fjallar um mann sem flýr heimsmynd sem er að hruni komin, þar er fólk að kljást við mengun og hálffalda óstjórn kapítalismans. Gamla Reykjavík er undir gleri, enskan er orðin opinbert tungumál þó svo að ís- lenskan sé enn notuð. Þar lifir fólk þægilegu lífi þótt stjórnar- farið sé greinilega gervilýðræði. Utan við glerheiminn eru hins vegar svokölluð hverfi þar sem lögleysa ríkir að mestu. Þetta er táknmynd fyrir okkur í hinum vestræna heimi, ekki síst hér á Norðurlöndum og í Vestur-Evr- ópu, við lifum að vissu leyti undir gleri. Ef farið er lengra suður bíður okkar víða allt annar heim- ur. Þriðjungur jarðarbúa er meira eða minna undir fátæktarmörk- um og ekki einu sinni sjálfsagt að margir hverjir hafi aðgang að vatni. En okkur finnst þetta vera utan við okkar heim og það reyni ég að sýna táknrænt í sögunni minni. Eftir að hafa reynt árangurs- laust að koma henni út í 10 ár, gaf ég hana út sjálfur. Árið eftir kom svo hrunið! Þetta er einfalt: Lítt heftur kapítalismi er bein dauðastefna, ófreskja sem sífellt þarf að tútna út til að lifa, fá meiri og meiri hráefni, meiri og meiri orku, stærri og stærri mark- að, meiri hagvöxt sem sé. Hversu lengi getur það gengið á þessari litlu jörð okkar? Honum þarf a.m.k. að halda stíft í skefjum með sterkum samfélagslegum böndum. Honum tekst bara alltaf að ljúga sig inn á fólk, þótt það kosti kreppu hans fyrr eða síðar. Hann er eins og sumir sníklar sem sjúga líftóruna úr eigin hýsli og þurfa að finna nýjan. Við höf- um bara þennan eina hýsil, móður Jörð! En fjöldi fólks hefur gull- fiskaminni, eða kaus ekki mikill meiri hluti þjóðarinnar yfir sig Davíð og Halldór og þeirra gengi? Jú, og vill fá þá aftur, greinilega! Ætli þeir sem mest væla geti ekki sjálfum sér um kennt, en svo kemur þetta auðvit- að ekki síður niður á okkur hin- um.“ Verðlaunaverk Eyvindur hlaut bókmennta- verðlaun Halldórs Laxness fyrir skáldsögu sína „Landið handan fjarskans“ árið 1997 og var bókin tilnefnd til Íslensku bókmennta- verðlaunanna árið eftir. „Sjálfum finnst mér framhald- ið, „Þar sem blómið vex og vatnið fellur“, vera jafnvel betra, en þessar tvær sögur hlutu talsverða athygli. Í kjölfarið hélt ég að ég væri kominn fyrir vindinn í út- gáfumálunum. Vaka-Helgafell gaf út verðlaunasögur í samstarfi við Laxnessjóðinn en tók annars vanalega ekki að sér rithöfundana eftir það. Þeir ætluðu þó að gera það með mig og auglýsa mig upp en það datt upp fyrir af ýms- um ástæðum,“ segir Eyvindur brosandi og greinilegt að hann dregur úr. „Seinna gaf Lafleur, sundkappi og jógakennari, út „Örfok“, sem er vissulega nokkuð flókin. Hann sagði hana vera svo mikið „jóga“ en aðrir segja hana mjög svo „póstmóderníska“, en það orð- skrípi veit ég varla hvað þýðir, þótt ég sé allvel menntaður í bók- menntum! Enn seinna tók ég þátt í ástarsögukeppni sem Vestfirska forlagið efndi til og mín saga varð meðal þriggja sem voru valdar til útgáfu. Það var mjög gaman að fá að vera með þar og þetta er talsvert öðruvísi saga en aðrar sögur mínar. Hún fjallar um gamlan enskukennara sem rifjar upp þrjár stærstu ástir lífs síns. Við slík skrif verður maður að notast mjög við efni frá sjálf- um sér en ég er ekki sögupersón- an, þótt fyrsti ástaþátturinn sé reyndar nánast ævisögubrot“ seg- ir Eyvindur og hlær. Vestfirsk bernska fyrir- mynd sögunnar um Lalla Lillilalli og vatnið góða er fjórða barnasaga Eyvindar. „Ég ólst upp í fjörunni og ætl- aði mér að verða sjómaður þó svo að ég hafi leitað annað. Eftir stúdentspróf nennti ég ekki leng- ur í skóla og fór á skrifstofu, leiddist þar og fór á sjó, var smá- tíma á tveim togurum, einnig á bátum, síld m.a. Ég hef alltaf verið mikið fyrir báta, pabbi átti smátrillu og þegar ég bjó erlendis átti ég alltaf seglskútu, raunar þrjár samtals. Sú fyrsta var minnst, aðeins 16 fet, en svo uppfærði ég þær og sú síðasta var best. Hún brotnaði svo illa í óveðri að ég seldi flakið. Ég var oftast einn en krakkarnir mínir sigldu þó oft með mér, mest Rósa og Eyjólfur og ég skrifaði upp úr þeim ferð- um okkar þrjár sögur þar sem yngri strákarnir og dóttir mín voru fyrirmyndirnar. Fyrsta bók- in hafði Eyjólf að fyrirmynd og ég notast t.d. við brandarana hans frá þeim tíma. Næsta saga var byggð um persónu Erps og í þeirri síðustu var Rósa mín fyrir- myndin. Tvær fyrstu voru gefnar út hjá M&m en voru lítt auglýst- ar, seldust illa svo sú þriðja kom aldrei út. En menn segja mér að hún sé best. Ég þarf endilega að koma henni út.“ Nýja bókin fjallar um Lillalalla sem elst upp í sjávarþorpi og ævintýri og pælingar hans. Greinilegt er að Vestfirðir eru fyrirmynd sögusviðsins. „Ég er alinn upp hér fyrir vest- an og það hefur alltaf blundað í mér að skrifa um krakka þar. Fyrir ekki svo löngu dreif ég í því, að nokkru undir áhrifum frá sögu Böðvars frá Hnífsdal „Strák- arnir sem struku“ en hana las ég oft sem krakki. Ég sýndi Hall- grími hjá Vestfirska handritið fyrstum manna og honum leist það vel á að ákveðið var að gefa hana út.“ – Er hún byggð á þinni bernsku? „Bæði já og nei, helst þá hugs- unarhátturinn. Um tíma áttum við að vísu heima í Hnífsdal og pabbi var á bát þaðan, Mími. Þarna er fólk að flytjast suður og það skilja krakkarnir ekki því þeim finnst allt vera til alls í þorpinu. Það er það líka sko og margt sem ekki er fyrir sunnan. Þeir hafa nokkrum sinnum komið til Reykjavíkur og þar eru götur ofan og götur neðan, bærinn upp um öll fjöll og þau sjá ekki hvað er svona spennandi við það. Svo dúkka upp í plássinu menn frá ítölsku fyrirtæki sem er að leita að besta vatninu á Íslandi til að flytja út. Ítalirnir hafa í hyggju að nota hrausta íslenska unglinga í auglýsingum og efna til hlaupa- keppni til að velja úr tvö bestu pörin.“ Sest aldrei alveg í helgan stein En hvert verður framhaldið í ritstörfum Eyvindar? „Ég er nýorðinn 75 ára og tími minn er vitaskuld ekki endalaus. Ég er með plön um skriftir næstu 2-3 árin en svo veit ég ekki hvað ég geri. Þá verð ég líklega orðinn það latur að ég nenni ekki meiru,“ segir Eyvindur kíminn. „Nú bý ég úti í Noregi á afskaplega skemmtilegum stað þar sem eru vötn, fjöll, bátur og allt til alls. Það er því nóg að gera og við að vera. Mig langar allavega að klára skáldsöguna sem ég minnt- ist á áðan og eins á ég nokkurt safn af smásögum sem ég hef skrifað í gegnum tíðina og lítið verið gert með. Það væri gaman að gefa út smásagnasafn. Einnig á ég nokkur leikrit og leikþætti sem hafa verið fluttir t.d. á Act alone og í útvarpi og langar að koma þeim út á bók. Þegar það er búið, verð ég bara glaður,“ segir Eyvindur og hlær. – Og á þá að setjast helgan stein? „Ég veit það nú ekki. Ég er búinn að koma frá mér á prent 18 frumsömdum verkum og u.þ.b. 8 þýðingum, og líklega um 15 verkum á annan hátt svo sem í útvarp eða á svið. En þegar maður er í svona grúski sest maður aldrei alveg í helgan stein. Á meðan hausinn virkar á annað borð er alltaf eitthvað að gerjast, þetta er bara eins og hrærivél sem gengur stöðugt. Það liggur við að maður heyri marrið í heilanum vinna. Og enginn veit sína ævina fyrr en öll er. Eða ætli maður viti hana nokkuð frekar þá heldur?“ – thelma@bb.is Áttatíu og fimm börn fædd- ust á Vestfjörðum á síðasta ári. Er það tólf börnum minna en árið á undan. Flest börnin fæddust í Ísafjarðarbæ eða 54 en því næst komu Bolungarvík með átta börn og Vesturbyggð með sjö. Í Reykhólahreppi fæddust þrjú börn og og fimm börn í Tálknafjarðarhreppi. Í Súðavíkurhreppi, Árneshreppi, Kaldrananeshreppi og Bæjar- hreppi fæddist eitt barn á hverj- um stað. Í Strandabyggð fædd- ust fjögur börn. Árið 2010 fædd- ust 4.907 börn á Íslandi, 2.523 26,6 ár að meðaltali á árabilinu 2006-2010. Algengasti barneignaaldur- inn er á milli 25 og 29 ára. Á því aldursbili fæddust 138 börn á hverjar 1000 konur árið 2010. Næst algengast er að konur eignist börn á aldursbilinu 30- 34 ára. Aldursbundin fæðing- artíðni undir tvítugu var 13 börn á hverjar 1000 konur árið 2010. Það er afar lágt miðað við árabilið 1961-1965 en þá áttu konur á þessu aldursbili 84 börn á hverjar 1000 konur. – thelma@bb.is drengir og 2.384 stúlkur. Ein- ungis tvisvar áður hafa fleiri lif- andi fædd börn komið í heiminn á einu ári, þ.e. árin 2009 og 1960. Árið 2009 fæddust 5.026 börn og 4.916 árið 1960. Á Hagstofuvefnum segir að meðalaldur mæðra hafi hækkað jafnt og þétt síðustu áratugi og konur eignist sitt fyrsta barn síðar á ævinni en áður var. Frá byrjun sjöunda áratugarins og fram yfir 1980 var meðalaldur frumbyrja undir 22 árum en eftir miðjan níunda áratuginn hefur meðal- aldur frumbyrja hækkað og var Áttatíu fimm börn fædd- ust á Vestfjörðum 2010 85 börn fæddust á Vestfjörðum á síðasta ári.

x

Bæjarins besta

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Bæjarins besta
https://timarit.is/publication/1104

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.