Franskir dagar - 01.07.2010, Síða 10

Franskir dagar - Lesjoursfranqais
fóhann Antoníusson
Á fögrum degi hitti ég heiðurshjónin Jóhann Antoníusson og Guðnýju Kröyer, sem
margir Fáskrúðsfirðingar þekkja sem Diddu og Jóhann á Hofi. Mér lékforvitni á að vita
um æskuár Jóhanns á Búðum, skólagöngu, útgerð, síldarsöltun á Hilmi og ýmislegt fleira.
"VSXgX"
Jóhann er fæddur í nóvember 1932 í Wathnes-
húsinu á Búðum, sonur hjónanna Sigrúnar Björns-
dóttur (1908-1994) og Antoníusar Samúelssonar
(1906-1952). Börn þeirra eru Björn (1929-1960),
Jón Guðlaugur f.1930, Jóhann, Sigríður f. 1935 og
Erlingurf. 1937.
Kristján Wathne byggði Wathneshús árið 1894.
Wathne fjölskyldan var með síldarverkun á Fáskrúðs-
firði og notaði húsið sem nótahús. Ekki var búið
í því fyrr en Antoníus og Sigrún fluttu í það árið
1933. Húsið var ein hæð með kvisti, á efri hæð voru
þrjú herbergi og niðri tvær stofur, eldhús og her-
bergi. í viðbyggingu frá árinu 1947 voru þvottahús
og snyrting.
„Tveggja kúa fjós var neðan við húsið og sjálfur var
ég með fjórar til fimm kindur í Wathnessjóhúsinu.
Við heyjuðum inni á Nýrækt fyrir innan þorpið og ég
sló einnig uppi á Engihjalla. Föðuramma mín, Mar-
grét Jóhannesdóttir og fósturfaðir pabba, Guðjón
Jónsson, bjuggu hjá okkur."
Móðuramma Jóhanns, Sigríður Ögmundsdóttir var
með greiðasölu heima hjá sér á Uppsölum á Búðum.
Það var eini staðurinn sem tók fólk i fæði og hús-
næði á Fáskrúðsfirði. Þrír til fjórir gátu gist þar í einu,
hún hafði allmikið að gera. Greiðasalan á Uppsölum
hófst fljótlega eftir 1918, en það ár fæddist Birna,
yngsta dóttir Sigríðar og það sama ár féll Björn maður
Sigriðarfrá. Hún hóf reksturinn til að geta haldið
húsinu. Þargisti oftfólkafSuðurfjörðunumsem kom
til að leita sér lækninga á Fáskrúðsfirði. Sumir gestir
biðu eftir skipakomum, aðrir áttu báta í smíðum á
Oddaverkstæðinu. Hjá henni dvöldu einnig barns-
hafandi konur með erfiðar aðstæður heima fyrir og
konur úr sveitinni. Eitthvað var um að gestir dveldu
í nokkra mánuði á Uppsölum.
Jóhann segir að Sigríður amma sín hafi þótt skap-
mikil og ströng. Hann fékk þó aldrei skammir frá
henni, en segir að reglurnar hafi verið alveg skýrar;
hann mátti alls ekki fara niður á bryggju en hann
mátti fara inn i á að veiða.
Antonius, faðir Jóhanns, sá um skipakomur til Fá-
skrúðsfjarðar, skaffaði vörur, varahluti og annað sem
skipin vanhagaði um. Einnig var hann með fisk-
verkun án þess þó að gera út bát, fiskinn flutti hann
10
úr landi. Antoníus þurrkaði þorskhausa í hjöllum á
Krossum. „Þar í fjörunni var hús sem faðir minn mun
hafa byggt og var notað m.a. fyrir þurrkaða hausa.
Guðjón afi gætti hjallanna fyrir hröfnum sem sóttu
í þá. Á haustin kom skip frá Noregi, tók hausana og
færði efni í hjallana."
Jóhann var í sveit á Brimnesi á sumrin, frá sjö ára
aldri til fermingar - árlega frá því sauðburður byrj-
aði og til hausts. „Eitt vorið lágu allir í mislingum
þegar ég kom. Ég fór tvisvar á hesti inn að Búðum
til að sækja lækni. Með ánægjulegri minningum frá
sveitadvölinni var þegar ég fékk kolanet hjá pabba
sem við lögðum ýmist í Árhafnarbótinni eða í Brim-
nesbótinni. En allra skemmtilegast þótti mér að
vera á hestbaki, hafði það hlutverk að fara heim með
heyið af engjunum á þremur hestum". Jóhanni líkaði
sveitadvölin vel og haft var eftir móður hans að á
Brimnesi vildi hann vera öllum stundum.
Fjórir breskir hermenn bjuggu í ytri hluta Wathnessjó-
hússins eftir hernámið árið 1940. „Við krakkarnir
vorum að skottast í kringum þá og stríddum þeim.
Fyrir ofan Franska spítalann var likhús og þar á túninu
fyrir ofan voru hafðar kindur. Einn daginn vöknuðum
við snemma og rákum kindurnar inn í sjóhúsið til
þeirra. Þetta var saklaust grín og enginn eftirmáli
varð af," segir Jóhann brosandi og bætir við að her-
mennirnir hafi lítið blandað geði við heimamenn.
Oft hefur það heyrst að Fáskrúðsfirðingar hafi bjargað
sér í samskiptum við franska sjómenn á þeirra móð-
urmáli en Jóhann heyrði aldrei um aðra frönskumæl-
andi en Georg lækni Georgsson. Hann man litillega
eftirfrönskum sjómönnum og heyrði talað um vöru-
skipti við þá og segir það hafa verið altalað að Jón
í Tungu (Guðjón Björnsson) væri sonur fransks sjó-
manns þó aldrei hafi það fengist staðfest.
„Frakkarnir komu í land til að þvo fötin sín, voru með
þvottinn í pokum á bakinu. Mest voru þeir við þvotta
í Spítalalæknum, sem var mun vatnsmeiri en hann er
í dag. Við strákarnir vorum smeykirvið Frakkana, en
höfðum í raun enga ástæðu til, þeir voru mjög góðir
og gáfu okkur biskvíkex. Rauðhærðir drengir voru
hræddir á því að Fransmennirnir notuðu þá í beitu,"
segir Jóhann. Á þessum árum var Franski spítalinn
aflagður sem slikur og í honum bjuggu þá tveir synir
Hans Stangelands, Per og Johann, og Arne sonur
Áður en Franski spítalinn var byggður kom fyrir að Frakkar dvelðu
hjá Sigriði a Uppsölum, ömmu Jóhanns. Franskur sjúmaður kom til
hennar mikið veikur og naut aðhlynningar þar i nokkra mánuði. í
þakklætisskyni sendi hann þessa mynd af sér og ijölskyldu sinni
þegar hann komst aftur til Frakklands.
Jóhann með harmonikkuna góðu sem hann fékk i fermingargjöf.
Hún átti eftir að fylgja honum marga áratugi allt þar til
GunnlaugurÁrnason i Brimnesgerði keypti hana.
Didda og Jóhann ung og ástfangin á túninu á Uppsölum.